16

nr 12 (376) | 29.06­15.07.2021

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Jan Pawel II a Norwid

Rozmowa

lwowskich, w dniach 3­6 czerwca

tego roku. Pamiętam jak w Warszawie

ANNY GORDIJEWSKIEJ

wielki tlum pisarzy, aktorów, malarzy,

z MARIUSZEM

intelektualistów stal w dlugiej kolej-

OLBROMSKIM,

ce przed wejściem do gmachu, jak cale

literatem, muzealnikiem,

wnętrze tego wielkiego ­ także roz-

animatorem dzialań

miarami ­ teatru bylo wypelnione po

kulturalnych.

brzegi. Nigdy w dziejach Polski nie

zebralo się tak liczne i reprezentatyw-

Od dluższego czasu z okazji

ne grono luminarzy sztuki i nauki jak

200. rocznicy urodzin Cypria-

wlaśnie wtedy. Papież w szczególnej

na Kamila Norwida dyskutuje-

atmosferze wzruszenia i wielkiej ra-

my na temat ,,Norwid a Kresy".

dości wyglosil refleksje ­ przerywa-

Obecnie przypada 20. rocznica

ne licznymi oklaskami ­ nawiązując

wizyty Jana Pawla II we Lwo-

do biblijnej przypowieści o talentach

wie. Proponuję abyśmy po-

i wskazując, że na sali są ludzie obda-

rozmawiali o Norwidzie jako

rzeni wieloma niezwyklymi talentami

o jednym z najbardziej cenio-

artystycznymi. Mówil: ,,Wśród mojego

dzisiejszego audytorium wyraz talent

nych przez Jana Pawla II myśli-

cieli i poetów chrześcijańskich.

natrafia zapewne na żywy oddźwięk.

To świetna idea. Jan Pawel II wyjąt-

Chodzi wszakże o twórców kultury,

kowo cenil twórczość autora ,,Rze-

nauki, o artystów, wiadomo zaś, że

czy o wolności slowa", czemu dawal

twórczość naukowa i artystyczna za-

przez dziesiątki lat zupelnie wyjąt-

wsze zaczyna się od tego, co nazywa-

kowy wyraz. Uznawal go za ,,jednego

my w jego wielorakiej postaci". I dalej:

z największych poetów i myślicieli,

,,Ten dar znajduje swój dalszy wyraz

jakich wydala chrześcijańska Eu-

w wielu różnych talentach. Na nich

MARIUSZ OLBROMSKI WRĘCZA ŚW. JANOWI PAWLOWI II ,,PIEŚNI NABOŻNE FRANCISZKA KARPIŃSKIEGO"

ropa". A poznal twórczość Norwida

opiera się ogólnoludzka i narodowa

wcześnie, w Wadowicach, w okresie

pamięci żalobny rapsod". Ale slucha-

pasterskich. A także ­ w jakimś stop-

kultura. Pragnę wszystkim tym ta-

bo opartym o wspomnienia z okre-

szkolnym. W 1937 roku, jako gim-

nym i ,,przeżywanym" wlaśnie przez

niu inspirowal go do wlasnej, orygi-

lentom, które rozwijają się i osiągają

su okupacji hitlerowskiej i bardzo

ową postać piękna, które jest ksztaltem

nazjalista podjąl decyzję by na kon-

dziesiątki milionów osób na Mszach

nalnej twórczości literackiej.

ciężkiej pracy mlodego Wojtyly przy

Milości (Cyprian Kamil Norwid, ,,Pro-

kursie recytatorskim zaprezentować

świętych. Jan Pawel II kierowal te roz-

wydobywaniu i tluczeniu kamieni.

Może proszę rozwinąć tę myśl....

fragmenty ,,Promethidiona". Tekst

ważania do wiernych z różnych regio-

methidion. Bogumil"), życzyć, aby się

Oczywiście, jedynie sygnalizuję te

wyjątkowo trudny do aktorskiej in-

nów kraju, do osób różnych zawodów,

Jeśli się zastanowić nad twórczością

pomnażaly w każdej dziedzinie ży-

zagadnienia. Jednak najbardziej dla

terpretacji, bo filozoficzny. Zapewne

jak na przyklad do rolników, w czasie

literacką Karola Wojtyly, pierwszy-

cia polskiego. Modlę się o to do Boga,

mnie fascynujące i niezwykle jest to,

jednak musial wcześniej przemy-

swej wizyty w Tarnowie, gdzie mówil:

mi jego sonetami opublikowanymi po

który jest dawcą talentów. Modlę się,

że Norwid stal się nie tylko jednym

śleć ten utwór i się nim zachwycić,

,,Podnoszenie ludowych natchnień

latach w ,,Renesansowym psalterzu",

aby wszyscy ludzie wielorakich ta-

z najważniejszych przewodników

skoro wlaśnie go wybral. Przypusz-

do potęgi przenikającej i ogarniającej

a także jego pierwszymi dramatami,

lentów na ziemi polskiej znajdowali

literackich i duchowych od lat gim-

czalnie poznal wcześniej też inne

ludzkość calą ­ podnoszenie ludowego

to można odnaleźć w tych utworach

warunki do twórczej pracy. Aby mogli

nazjalnych dla Karola Wojtyly, aż po

utwory Norwida i chyba ­ choć nie

do ludzkości (...) ­ winno dokonywać

bliski Norwidowi zamiar tworzenia

nas obdarzać prawdziwym pięknem.

wiek starczy dla Jana Pawla II, ale, że

wiadomo w jakim stopniu ­ jego bio-

się, zdaniem Norwida ­ przez we-

dziel o treści religijnej i filozoficznej.

Piękno ­ praca ­ zmartwychwstanie:

Ojciec Święty dawal niezwykly wy-

grafię. Wspomniany konkurs od-

wnętrzny rozwój dojrzalości..." (Pro-

Podobny u mlodego Wojtyly ­ przy ca-

ta Norwidowska triada pozostaje za-

raz swego przywiązania do twórczo-

byl się wówczas, gdy do Wadowic

methidion). Trzeba przyznać, że Pol-

lej Jego wyjątkowości i oryginalności

wsze w mocy. Mówiliśmy o tym przed

ści Norwida konsekwentnie i wielo-

przyjechala z programem poetyc-

ska, że poludniowa Polska jest wciąż

­ jest poważny i wysoki ton przepel-

czterema laty w kościele Świętego

krotnie, przez lat dziesiątki, w sposób

kim slynna recytatorka ­ Kazimiera

żywym źródlem kultury. Pracują tu-

niony duchem biblijnym, wyjątkowa

Krzyża. Dziś do tego powracam. Dziś

różnorodny, glęboki i najwspanial-

Rychterówna. Miala ona swój spe-

taj setki ,,twórców ludowych". Pragnę

rola przypisywana slowu. Już w mlo-

bowiem ­ może inaczej niż wówczas,

szy. Liczne nawiązania do twórczości

ale bardziej jeszcze ­ czujemy potrze-

cjalny program dla szkól, którym

im wszystkim dodać ducha i zwrócić

dzieńczych wierszach poety z Wado-

Norwida są obecne w wielu kazaniach

bę zmartwychwstania, czujemy im-

urzekla mlodzież. Nieco później zo-

w ich pracy uwagę na więź między

wic zakodowany jest obraz przeży-

i listach pasterskich biskupa, arcy-

peratyw zmartwychwstania". Jakby

stal zorganizowany konkurs recy-

kulturą duchową, a religią. O glębi

cia sakralności świata. Na przyklad,

biskupa i kardynala Karola Wojtyly

kontynuacją tych glębokich rozwa-

tatorski dla mlodzieży wadowickich

tego powolania myślal Norwid, gdy

tytulową postacią w mlodzieńczym

w jego okresie krakowskim.

żań jest wspanialy list pasterski Jana

szkól, którego zostala jurorem. Fi-

pisal, że rolnik ,,jedną ręką szuka dla

poemacie Wojtyly ,,Harfiarz", napi-

Później, po wyborze

Pawla II ,,Do artystów. Do tych, którzy

nalistami byli: Halina Królikiewicz,

nas chleba, drugą zdrój świeżych my-

sanym w Krakowie jesienią 1939,

na Stolicę Piotrową,

z pasją i poświęceniem poszukują no-

która recytowala wiersz ,,Deszcz je-

śli wydobywa z nieba" (Cyprian Kamil

jest wlaśnie król Dawid. Pisal w tym

wych epifanii piękna, aby podarować

sienny" lwowskiego poety Leopolda

Norwid, ,,Pismo"). Bardzo dziękuję za

utworze: ,,Panie, jam Dawid, syn Izai

aż w dwunastu

je światu w twórczości artystycznej"

Staffa i zdobyla pierwszą nagrodę.

te oklaski dla Norwida".

/ Piastowy jestem syn/ Ty mi na ser-

przemówieniach

obejmujący, między innymi, w swej

Później zostala aktorką. A drugą na-

cu znak wypalisz/, Zaslucham się

wygloszonych

Czy Jan Pawel II kierowal swe

treści rozważania w ogóle o znaczeniu

grodę otrzymal Karol Wojtyla, któ-

w Twój rym" (...) Często w twórczości

przez Jana Pawla II

rozważania o twórczości Nor-

sztuki i kultury chrześcijańskiej od jej

ry zaprezentowal ,,Promethidiona".

literackiej Wojtyly, tak jak u Norwida,

podczas jego ośmiu,

wida również do środowisk ar-

zarania aż do wspólczesności. I prze-

Nie wiadomo, czy byl to caly utwór,

występuje specyficzna poetyka her-

historycznych,

tystycznych i naukowych?

tlumaczony ­ zaraz po jego publikacji

czy raczej ­ jak się można domyślać

meneutyczna, polegająca na wyborze

w języku polskim ­ na dziesiątki języ-

­ jego obszerne fragmenty. Po latach

Tak. Dla środowisk artystycznych,

tekstu liturgicznego lub biblijnego

przelomowych

ków. I w tym liście analizowanym dziś

przedstawicieli świata kultury, szcze-

Halina Królikiewicz-Kwiatkowska

oraz próbie jego nowatorskiego od-

dla calego narodu

często na wielu uczelniach artystycz-

gólne znaczenie mialy spotkania Jana

wspominala: ,,Mówil na swój wlasny,

czytania i interpretacji. U Karola Woj-

pielgrzymek do

nych, a zarazem rozważanych przez

Pawla II z artystami polskimi w War-

nowatorski sposób, intelektualnie,

tyly taką poetykę hermeneutyczną

Ojczyzny, przywolywal

twórców indywidualnych na calym

szawie w bazylice św. Krzyża przy

bez modnej wówczas egzaltacji, zro-

odnajdujemy na przyklad w ,,Profilach

cytaty z Norwida,

świecie znajdujemy cenne refleksje

sercu Fryderyka Chopina, w dniu 13

zumiale i przejrzyście. Ten sposób

Cyrenejczyka", utworze, który jest

myśli z jego wierszy,

i odwolania do twórczości Norwida.

czerwca 1987, w czasie III pielgrzymki

recytacji niewątpliwie udoskonalo-

poetyckim i filozoficznym rozmyśla-

zwracając się przecież

Wielokrotnie ten list analizowali-

do Ojczyzny. Calą homilię osnul wów-

ny, zachowal także występując w Te-

niem nad fragmentem Drogi Krzyżo-

śmy później z polskimi i ukraińskimi

czas Jan Pawel II wokól tekstu Nor-

atrze Rapsodycznym. Wlaśnie wtedy,

wej. Podobną metodę można zauważyć

bezpośrednio do

artystami na plenerach malarskich

wida. Mówil, między innymi: ,,Trzeba

w interpretacji Karola zrozumialam

w jego ,,Pieśni o blasku wody", która

zgromadzonych na

organizowanych w Krzemieńcu, Bo-

bardzo się starać o to, ażeby ta ­ odna-

ten niezwykle trudny utwór. On też

jest medytacją o spotkaniu Chrystusa

Mszach świętych wielu

lestraszycach, Drohobyczu, innych

leziona przez tylu ludzi kultury w Pol-

otworzyl mi oczy na Norwida. Wyda-

z Samarytanką, a więc rozważaniem

milionów wiernych.

miejscowościach w ramach ,,Dialo-

sce ­ lączność z tajemnicą paschalną

je mi się, że ta jego fascynacja twór-

o fragmencie Ewangelii św. Jana. Bo-

gu dwóch Kultur". Byl dla nas szcze-

Chrystusa owocowala wedle proro-

czością poety ­ filozofa, ta jego szcze-

haterami mlodzieńczych dramatów

czych zaiste slów Norwida: Piękno na

Jakże często wypowiedzi te byly przez

gólnym przewodnikiem duchowym

gólna milość do Norwida już wtedy

Wojtyly ,,Hiob" i ,,Jeremiasz" są po-

to jest, by zachwycalo do pracy ­ praca,

i artystycznym.

bezkresne tlumy glęboko przeżywane

się zaczęla i trwa dotąd". Tej szkolnej

stacie biblijne. Norwid często glęboko

by się zmartwychwstalo. Nigdy też nie

i żarliwie oklaskiwane. Dzięki temu

fascynacji ­ i to znamienne ­ Karol

analizowal zagadnienia sensu i zna-

Oczywiście tematu ,,Jan Pa-

Norwid ,,zblądzil pod strzechy", stal

zapomnę późniejszego spotkania w Te-

Wojtyla pozostal wierny do końca

czenia ludzkiej pracy, mówil o niej

wel II a Norwid" nie wyczer-

się nie tylko poetą z lektur szkolnych,

atrze Narodowym, w którym uczest-

życia. I ­ jeśli się weźmie pod uwagę

jako o pojęciu etycznym, wartości or-

paliśmy. Dziękuję za rozmowę

elitarnym poetą studiowanym przez

niczylem w 200. rocznicę uchwalenia

jego późniejsze wystąpienia, przy-

ganizującej życie każdego czlowieka

i proponuję abyśmy ją w przy-

polonistów, granym przez niektóre te-

Konstytucji 3 Maja w dniu 8 czerwca

wolania i refleksje na piśmie, można

i zarazem calych zbiorowości. Jakże

szlości kontynuowali.

atry, czy choćby ,,gloszonym" genialnie

1991 roku. Prawie bezpośrednio po

skonstatować, że Norwid przez cale

glębokie myśli odnajdujemy na ten te-

przez muzyków, że wspomnę tu choć-

Oczywiście, jest jeszcze wiele kwestii

glębokich przeżyciach w czasie wizyty

życie Karola Wojtyly / Jana Pawla II

mat także w twórczości Karola Wojty-

by Czeslawa Niemena i jego wspa-

w tym temacie bardzo ważnych, god-

papieża w moim rodzinnym Lubaczo-

Wielkiego byl obecny w Jego sercu,

ly, jak choćby w poemacie ,,Kamienio-

nialą interpretację wiersza ,,Bema

nych przedstawienia.

wie, ówczesnej stolicy arcybiskupów

myślach i rozważaniach, pismach

lom", tym utworze ,,placonym życiem",