29

nr 12 (376) | 29.06­15.07.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lotnicza historia Lwowa ­ najnowsze książki Mariusza Niestrawskiego

W 2020 r. nakladem

dotyczących tego malo znanego

pracy ulegla zasadniczej zmianie, ale

wycinka historii.

raczej z korzyścią dla wartości książ-

Muzeum Narodowego

ki. Wspominane dokumenty są prze-

Ziemi Przemyskiej

Ogromnym atutem obu

chowywane w Centralnym Archiwum

ukazaly się dwie

publikacji jest niezwykle

Wojskowym w Warszawie-Rember-

niezwykle interesujące

towie. Znaczenie pomocnicze mialy

bogata i dopracowana

książki poświęcone

wydawnictwa źródlowe, wspomnie-

szata graficzna. Oprócz

historii lwowskiego

nia i literatura, przede wszystkim

licznych fotografii

artykuly i publikacje przedwojenne.

lotnictwa: ,,Lotnictwo

ze zbiorów Muzeum

Największym wyzwaniem podczas

w wojnie polsko-

Lotnictwa w Krakowie

pisania jest zawsze znalezienie wy-

ukraińskiej 1918­1919"

warto wymienić

dawcy. W tych wypadkach nie mu-

oraz ,,III Dywizjon

sialem się tym martwić, bowiem byly

szczególowe mapy

Lotniczy w obronie

to książki na zamówienie.

historyczne oraz dobrze

Lwowa w sierpniu 1920

opracowane indeksy.

r.". Ich autorem jest dr

Jakie są Pana dalsze plany na-

Przyjęty przez autora

ukowe i wydawnicze? Czy mo-

Mariusz Niestrawski ­

przejrzysty sposób

żemy spodziewać się kolejnych

znany historyk lotnictwa

narracji, sprawia iż

książek poświęconych historii

książka o lotnictwie w wojnie polsko-

na stulecie polskiego

i muzealnik.

obie książki śmialo

Lwowa?

-ukraińskiej byla zwyklym rozwi-

lotnictwa mialem

nięciem i uporządkowaniem podroz-

Staram się teraz skupiać na dwóch

można polecić nie

przyjemność poznać

dzialu z mojego doktoratu. Jeszcze w II

tematach badawczych. Zawodo-

ADAM KACZYŃSKI

tylko profesjonalnym

dr. Lucjana Faca, który

O

Rzeczypospolitej byl to temat bardzo

wo jest to historia polskiego agro-

historykom

wkrótce rozpocząl

bie omawiane prace sta-

nośny, jeden z mitów zalożycielskich

lotnictwa, a hobbystycznie ­ dzie-

wojskowości, ale

pracę w Muzeum

nowią niezwykle barw-

polskiego lotnictwa. Stąd napisanie

je polskiego lotnictwa wojskowego

także szerokiemu

Narodowym Ziemi

ną opowieść o walkach

książki popularnonaukowej nie bylo

w latach 1921­1925. Silą rzeczy Lwów

gronu czytelników

polskich pilotów w Galicji

wielkim wyzwaniem.

raczej nie będzie już dla mnie osią

Przemyskiej i mial

w latach 1918­1920. ,,Lotnic-

Oparlem się na ogólnodostępnych

narracji. Agrolotnictwo to przede

zainteresowanych

bardzo ambitny plan

two w wojnie polsko-ukra-

wydawnictwach źródlowych, wspo-

wszystkim historia powojenna i tam

historią Lwowa i Galicji.

przedstawić za pomocą

ińskiej" w przejrzysty sposób

mnieniach kilku lotników oraz arty-

Lwów może się pojawić co najwy-

szeregu książek

opisuje  historię  początków

kulach z międzywojennego ,,Przeglądu

żej jako punkt docelowy lwiej części

militarną historię

Wywiad z autorem

polskiego lotnictwa wojsko-

Lotniczego". Oczywiście informacje

wyprodukowanych w Mielcu samo-

Galicji.

wego, począwszy od zdobycia

dr Mariusz Niestrawski,

te wzbogacilem o ustalenia najwy-

lotów Antonow An-2. Trudno mówić

austriackich lotnisk, poprzez

ur. 1986, absolwent Wydzialu

bitniejszych historyków polskiego

też o większej roli Lwowa w latach

lotnictwo oblężonego Lwowa,

Historycznego Uniwersytetu

lotnictwa: Tomasza Kopańskiego,

Znal mój doktorat i poprosil, bym

1921­1924. Bylo to wówczas jedno

aż po walki w czasie odpiera-

Adama Mickiewicza w Pozna-

Andrzeja Olejko, czy ks. Roberta Kul-

w ramach dwóch książek przedsta-

z szeregu polskich lotnisk. Czasa-

nia ofensywy czortkowskiej

niu, historyk lotnictwa, muze-

wil lotniczą historię Lwowa i Galicji

czyńskiego SDB. Podobny byl pier-

mi, np. jako lotnisko etapowe w cza-

w 1919 r. Z kolei ,,III Dywizjon

alnik, kustosz dyplomowany.

wotny zamysl w odniesieniu do dru-

sie lotów okrężnych po Polsce (1922

Wschodniej.

Lotniczy" jest swoistą kroni-

giej książki, mówiącej o wkladzie

i 1923) zyskiwalo na znaczeniu, ale

Szanowny  Panie  Doktorze,

Z jakich materialów Pan ko-

ką zmagań polskich lotników

III Dywizjonu Lotniczego w obronę

zasadniczo bylo wówczas w cieniu

skąd zainteresowanie tematy-

rzystal, co bylo największym

w kluczowym okresie walk

Lwowa w 1920 roku. Dzięki życzli-

takich baz lotniczych jak Warszawa,

ką Lwowa?

wyzwaniem badawczym?

z bolszewikami w sierpniu

wości innych historyków, glównie

Kraków, Poznań, a nawet Toruń, Byd-

1920 r. Dzięki barwnej narracji,

Temat lotniczej historii Lwowa

ks. Kulczyńskiego, wstępny pomysl

goszcz i Grudziądz. Dopiero w 1925

Wydawane przez Muzeum Narodowe

opisującej dzień po dniu zacięte

w 1918 i 1920 roku zrodzil się dość

musial być zamieniony na szczególo-

roku ulokowano tu 6 Pulk Lotniczy

Ziemi Przemyskiej książki nie byly

walki z Konarmią Budionnego,

przypadkowo. Zajmuję się ogólnie

wą relację dzień po dniu (w przypad-

i od tego momentu rola Lwowa rosla.

planowane jako typowe prace nauko-

można nie tylko uporządkować

historią polskiego lotnictwa.

ku zasadniczej części pracy). Od ks.

we, a raczej jako publikacje popular-

Nie można jednak zakladać, że miasto

wlasną wiedzę o obronie mia-

Kulczyńskiego otrzymalem bowiem

nonaukowe. Ze względu na koniecz-

to znalazloby się w centrum narra-

Na konferencji

sta, ale także odkryć wiele nie-

ny pośpiech (publikacje powstaly

szczególowe wykazy lotów dywizjo-

cji w publikacji o polskim lotnictwie

organizowanej

zwykle interesujących wątków

nu w sierpniu 1920 roku. Koncepcja

w tych latach.

w ramach programu ministerialnego)

Skalat. Stary zamek i ,,nieszczęśliwy" kościól

Ostatecznie nie wiadomo, jak

Uważa się, że zamek

bylo w latach 1817­1827, ale po

w Skalacie powstal

pożarze w 1898 roku Talowski

w 1630 roku i wystawil

budowal świątynię od podstaw.

go miecznik Krzysztof

Kościól ukończono w 1900

,,Pomian" Wichrowski.

roku. Wybudowano go z fun-

Wprawdzie umocnienia

duszy ówczesnego wlaściciela

miasteczka, Maurycego Ro-

w Skalacie wspominane

stockiego i starosty Antoniego

są już w XVI wieku, co

Szydlowskiego.

zostalo potwierdzone

Wydaje się, że nad kościo-

podczas niedawnej

lem ciążylo jakieś fatum. Pod-

konserwacji obiektu.

czas walk wojsk sowieckich

z Niemcami o Skalat w 1944

roku kościól znów zrujnowano.

TEKST I ZDJĘCIE

Powiadano, że jeden z pocisków

DMYTRO POLUCHOWYCZ

O

wpadl przez wieżę do wnętrza

świątyni podczas nabożeń-

becny stan niewiele przy-

stwa. Ostatecznie mury świą-

pomina pierwotną for-

tyni rozebrano w 1959 roku.

tyfikację. Pod koniec XIX

W 1990 roku spoleczności

wieku z fundacji czlonka wladz

katolickiej miasteczka zwró-

miejskich i posla na Sejm Gali-

cono ocalaly budynek plebanii

cyjski Moryca Rozensztoka von

i wkrótce urządzono w nim

Rostockiego przeprowadzono

kaplicę św. Anny. Po pięciu

,,restaurację". Slowo to nie przy-

latach na starym miejscu ko-

,,od zera". Co stalo się później z ko-

że świątyni jednak nie rozebrano

padkowo wziąlem w cudzyslów

stary, jak sąsiednia forteca. Jest

wówczas zupelnie, lecz wyko-

lejnych świątyń wmurowano

­ byla to prawdziwa przebudo-

on jednak zupelnie wspólczesny

ściolem nie wiadomo: czy się spa-

kamień węgielny pod kolej-

­ wzniesiony w 2002 roku.

lil, czy może zawalil się po po-

rzystano jako część glówną przy-

wa w dość fantastycznym sty-

ną budowę. 26 lipca 2002 oku

przednich rujnowaniach. Trzeba

szlego kościola. Kościól ten prze-

lu. Projekt opracowal architekt

Pierwotna świątynia w tym

trwal do 1898 roku ­ do kolejnego

nowy kościól zostal konsekro-

miejscu powstala jeszcze w 1642

go bylo rozebrać znów. Wiado-

Teodor Marian Talowski, autor

wany pod wezwaniem istnie-

mo, że trzecią świątynie zaczę-

pożaru. Do naszych czasów za-

wspanialego kościola św. Elż-

roku. W okresie wojen z Turkami

jącej kaplicy.

chowaly się liczne jego zdjęcia.

biety we Lwowie.

i wladzy osmańskiej na Podolu

to wznosić w 1817 roku i konse-

Potwierdza to wersję, że nie bylo

Miejmy nadzieję, że los tej

świątynia ucierpiala znacznie.

krowano ją dopiero po 10 latach

Kolo zamku wznosi się wspa-

świątyni będzie szczęśliwszy

­ pod wezwaniem Wniebowzię-

budowy ,,od zera", a jedynie roz-

nialy i ladny neogotycki kościól

Dlatego w latach 1702­1703 trze-

niż jej poprzedniczek.

cia NPM. Można przypuszczać,

budowa poprzedniej budowli.

św. Anny. Ktoś myśli, że jest tak

ba bylo odbudować ją doslownie