17

nr 14 (378) | 30.07 ­30.08.2021

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Wydziale Medycznym Uniwersy-

tetu Jana Kazimierza, a w kolejnych

latach stal się cenionym laryngo-

logiem. Stanislaw Lem urodzil się

i wychowywal w kamienicy przy

ulicy Brajerowskiej 4, w centrum

Lwowa. Mieszkanie państwa Lemów

znajdowalo się na II piętrze, skladalo

się z sześciu pokoi, w tym z gabine-

tu lekarskiego. Stanislaw byl jedy-

nakiem, rozpieszczanym przez ojca

i matkę Sabinę z domu Woller, która

STEFAN GRABIŃSKI

zajmowala się wychowaniem jedy-

Wilhelm Bruchnalski, Roman Pilat,

naka i domem. Przyszly pisarz ta-

filozof Kazimierz Twardowski. Po

lent literacki odziedziczyl zapewne

po ojcu, który we wczesnej mlodości

ukończeniu studiów Grabiński pra-

publikowal wiersze i prozę w pra-

cowal w szkolach lwowskich, jako

sie lwowskiej, ale później poświęcil

nauczyciel gimnazjalny, w tym, mię-

,,WEHIKUL CZASU", ADAPTACJA FILMOWA Z 1960 R. W POWIEŚCI H.

dzy innymi w VI Gimnazjum na Ly-

się zupelnie medycynie i pracy za-

G. WELLSA NAUKOWIEC PODRÓŻUJE DO PRZYSZLOŚCI, W KTÓREJ

czakowie. Debiutowal w 1909 roku

wodowej. Uczęszczal do świetnego

STEFAN GRABIŃSKI. DEMON

LUDZKOŚĆ PODZIELILA SIĘ NA DWA WROGIE PLEMIONA

gimnazjum im. Karola Szajnochy

wydanym na wlasny koszt zbiorem

RUCHU

Która z książek Stanislawa

i byl jego absolwentem. Zamierzal

nowel ,,Z wyjątków. W pomrokach

jego książek, zainteresowanie twór-

Lema jest Pana ulubioną?

studiować na Politechnice Lwow-

Nie. Byl wybitnym przedstawicielem

wiary", opublikowanym pod pseu-

czością Grabińskiego bylo zniko-

skiej, ale kiedy przyszla wojna,

tego nurtu. Ale prekursorem u nas

donimem Stefan Żalny. Książka nie

me. Sytuacji nie poprawil średnio-

Lem jest autorem 70 książek. Jego

i twórcą literatury fantastycznej

wzbudzila żadnego zainteresowania.

metrażowy film na podstawie jego

debiutem byla wydana w 1951 roku

w okresie pierwszej okupacji so-

wieckiej, nie bylo to możliwe. Dzięki

byl pisarz rodem z Kresów, które-

W 1917 roku przeniósl się do Prze-

opowiadania ,,Kochanka Szamoty",

powieść ,, Astronauci". Każda z jego

koneksjom ojca rozpocząl studia na

go biografia szczególnie związana

myśla, gdzie pracowal w I gimna-

zrealizowany w 1926 roku, w re-

książek jest godna uwagi. Najslyn-

wydziale lekarskim, po zajęciu przez

jest ze Lwowem oraz z Przemyślem.

zjum im. Juliusza Slowackiego, dziś

żyserii Leona Trystana, w obsadzie

niejsze to: ,,Solaris", ,,Glos Pana", ,,Cy-

Byl twórcą nowatorskiej koncep-

liceum, najlepszej szkole w tym mie-

z Heleną Makowską i Igo Symem.

beriada", ,,Kongres futurologiczny",

Niemców Lwowa, nie mógl studio-

cji literackiej fantastyki, zwanej

ście. Uczyl języka polskiego, laciny

Największym sukcesem jaki uzyskal

,,Filozofia przypadku", ,,Dzienniki

wać. Po wojnie jakiś czas kontynu-

owal studia, aby uniknąć poboru do

meta-fantastyką. Mam tu na my-

i historii do 1921 roku. W Przemyślu

za życia Grabiński byla nagroda li-

gwiazdowe" czy ,,Bajki robotów".

wojska. W 1946 roku rodzina prze-

śli Stefana Grabińskiego, któremu

powstal jego pierwszy dramat ,,Ciem-

teracka miasta Lwowa wlaśnie za

Dla mnie zaś jedną z najciekaw-

niosla się do Krakowa, bo nie chciala

warto poświęcić kilka slów, bo jego

ne sily", wystawiony w Warszawie

zbiór nowel ,,Demon ruchu" przyzna-

szych jest jednak ,,Wysoki Zamek",

przyjąć obywatelstwa sowieckiego.

twórczość, której Stanislaw Lem byl

w Teatrze Malym, w świetnej obsa-

na mu w 1931 roku, po jego powrocie

po raz pierwszy wydany w roku

Ale ­ jak wiadomo nigdy nie wyjeż-

zresztą wielkim admiratorem, jest za

dzie, między innymi Ireny Solskiej.

z Przemyśla w 1921 roku. Pisarz byl

w 1975, wielokrotnie wznawiany.

malo znana. Grabiński tworzyl no-

W 1921 roku sztuka ta pojawila się

już wówczas chory, przeszedl z tego

To świetnie napisana powieść au-

dża się calkiem z krainy swego dzie-

ciństwa i lat szkolnych, bo zawsze

wele, powieści i dramaty. Urodzil się

też na deskach Teatru Miejskiego we

powodu na przedwczesną emeryturę,

tobiograficzna, w której Lem opisuje

w sercu i świadomości one pozosta-

w 1887 roku w Kamionce Strumil-

Lwowie ­ bez większego sukcesu.

odziedziczyl bowiem po ojcu sklon-

swe dzieciństwo, lata gimnazjal-

ją. Lem powrócil do Lwowa nie tylko

lowej, w pobliżu Lwowa w rodzinie

W Przemyślu pisarz często wędrowal

ność do gruźlicy, która postępowala

ne we Lwowie, do wybuchu II woj-

myślą, bo w sposób szczególny. Wla-

inteligenckiej ­ matka, Eugenia, byla

na zabytkowy, piękny dworzec, bo fa-

w zatrważającym tempie. Fundusze

ny światowej. Przyszly pisarz ­ jak

śnie, między innymi, pisząc ,,Wyso-

nauczycielką gry na fortepianie, a oj-

scynowalo go kolejnictwo. Pod wply-

z nagrody poslużyly mu do ratowania

wspomniano ­ urodzil się w mieście

ki Zamek".

ciec, Dionizy, sędzią powiatowym. Do

wem obserwacji, lektur i przemyśleń

zdrowia. Zmarl w skrajnej biedzie,

nad Peltwią, po odzyskaniu nie-

gimnazjum zacząl chodzić w Sam-

powstal wówczas zbiór świetnych

w zupelnym osamotnieniu 12 listo-

podleglości przez Polskę. I to Lwów

Jaki wizerunek Lwowa rysuje

borze, a później, po przedwczesnej

nowel Grabińskiego ,,Demon ruchu",

pada 1936 roku. Zostal pochowany

okresu dwudziestolecia między-

Lem w ,,Wysokim Zamku"? Jak

śmierci ojca cierpiącego na gruźlicę,

wydany po raz pierwszy w 1919

na lwowskim Cmentarzu Janowskim,

wojennego wlaśnie z jego bogatym

przedstawia to miasto?

rodzina przeniosla się w 1899 roku

roku. Tematem są upiorne pociągi

dla biednych. Stanislaw Lem nazy-

życiem kulturalnym, umyslowym,

Trudno na to odpowiedzieć krótko.

do Lwowa. Przyszly pisarz zacząl

i niesamowite w nich podróże, wcho-

wal Grabińskiego ,,pisarzem swej

z jego różnorodnością, uksztalto-

Może więc podejmiemy ten temat

uczęszczać do V gimnazjum, tzw.

dząca do techniki mroczna metafizy-

lwowskiej mlodości, który nie prze-

wal jego niezwyklą osobowość i za-

w następnej naszej rozmowie.

,,bernardyńskiego", a w 1905 roku

ka. Twórczość Grabińskiego za jego

padl w rywalizacji z rówieśnymi mu

interesowania. Ojciec jego, Samuel,

rozpocząl studia na Wydziale Fi-

życia nie zyskala dużego rozglosu,

Europejczykami". Grabiński byl jed-

po powrocie do Lwowa z rosyjskiej

Oczywiście, będziemy kon-

lozoficznym Uniwersytetu Lwow-

choć wysoko cenil ją wybitny kry-

nym z jego wielkich mistrzów. W la-

niewoli, do której się dostal w okre-

tynuowali ten temat. Bardzo

skiego, gdzie studiowal filologię

tyk lwowski Karol Irzykowski. Byl

tach 70. ,,Demony nocy" ukazaly się

sie I wojny światowej jako żolnierz

dziękuję.

polską i klasyczną. Mistrzami jego

jednak w swych sądach odosobnio-

w serii ,,Stanislaw Lem poleca", z jego

armii austrowęgierskiej w Twier-

Ja również.

byli wielcy uczeni: Józef Kallenbach,

ny. Mimo ukazujących się kolejnych

poslowiem.

dzy Przemyśl, zostal asystentem na

Konkurs ,,Jan Kasprowicz i Jego 35 lwowskich lat"

Jan Kasprowicz: 35 lwowskich lat

Konkurs ,,Jan Kasprowicz

­ Postać Jana Kasprowicza jest na-

i Jego 35 lwowskich lat"

szej fundacji szczególnie bliska, jako że

O Kasprowiczu można mówić wiele,

zorganizowany przez

ten polski poeta, dramaturg, krytyk lite-

Ukladać bajeczne ballady i nowele:

Fundację Dziedzictwo

racki, jeden z czolowych przedstawicieli

Życie jego bylo ciężkim szlakiem,

Kresowe z Warszawy zostal

Mlodej Polski, związal swoje życie ze

Skutkiem tego zostal wielkim Polakiem.

rozstrzygnięty. Znani juz są

Lwowem. Spędzil tam 35, jakże twór-

zwycięzcy. Pierwsze miejsce

czych lat. Dlatego też bardzo nas cieszy

Zamieszkal we Lwowie cztery dekady,

zająl Maksym Maksymenko,

ogromne zainteresowanie mlodzieży

Gdzie dobrze sobie dawal radę:

drugie podzielili między sobą ­

konkursem pn. ,,Jan Kasprowicz i Jego

Bohemą artystyczną go mianowali,

Marcjan Nitkiewicz i Krystyna

35 lwowskich lat", poświęconym twór-

,,Lwem salonowym" nazywali.

Thorowska. Konkurs

czości tak ważnej postaci przedwojennej

odbywal się pod patronatem

lwowskiej bohemy ­ mówi Jan Sabadasz,

Byl dziennikarzem i aktywistą:

honorowym wojewody

prezes Zarządu Fundacji Dziedzictwo

W ,,Slowie Polskim" ­ publicystą,

Kujawsko-Pomorskiego

Kresowe.

Dramaturgiem oraz poetą

Mikolaja Bogdanowicza.

Jan Kasprowicz jeden z najwybit-

Bo mowa jego byla zaletą.

niejszych poetów polskich oraz najważ-

Lwowa, gdzie mieszkal i pracowal ponad

Narodowej, a także przewodniczącym

30 lat jako dziennikarz, publicysta, kry-

Komitetu ,,Daru Chelmskiego". W okresie

niejszych przedstawicieli Mlodej Polski,

We wszystkich utworach jego

ANNA GORDIJEWSKA

dramaturg, krytyk literacki i tlumacz.

tyk literacki i teatralny. Pracowal w re-

1921­1922 Kasprowicz piastowal stano-

Jest coś nadzwyczajnego!

Urodzil się 12 grudnia 1860 roku w Szym-

dakcji dzienników Kurier Polski i Slowo

wisko rektora Uniwersytetu Jana Kazi-

Ważnym elementem dzialań statu-

Pisal ,,Poezje" i ,,Hymny";

Polskie. Byl cenioną postacią lwowskie-

mierza we Lwowie. W 1923 roku pisarz

borzu pod Inowroclawiem. Od 1870 uczyl

,,Krzak dzikiej róży" ­ najbardziej slynny.

towych fundacji jest popularyzowanie

się w pruskich gimnazjach w Inowrocla-

go literackiego środowiska. W 1904 roku

zamieszkal w Poroninie gdzie kupil dom

wśród polskojęzycznej mlodzieży za gra-

nazwany Harendą w którym zmarl trzy

nicą wiedzy o wielkich Polakach, twórcach

wiu, Poznaniu i Opolu. Studiowal filozofię

twórca doktoryzowal się na Uniwersy-

W metropolii lwowskiej,

i literaturoznawstwo na niemieckich uni-

tecie Lwowskim, a pięć lat później objąl

lata później. W 1933 roku przeniesiono

Zostal rektorem uczelni polskiej.

i artystach związanych ze Lwowem. Tak

wersytetach w Lipsku i we Wroclawiu.

katedrę literatury porównawczej. Byl

trumnę ze szczątkami Jana Kasprowicza

Wiele pracowal spolecznie:

narodzila się idea organizowania konkur-

ze starego cmentarza w Zakopanem do

sów skierowanych do mlodego pokolenia

Podczas studiów uprawial publicystykę

prezesem Kola Artystyczno-Literackie-

W życiu miasta uczestniczyl

i poezję, wspólpracując z różnymi pol-

go. Należal do Towarzystwa Literackie-

mauzoleum obok jego domu.

bezsprzecznie.

Polaków, szerzących wiedzę wykraczają-

go im. Adama Mickiewicza. We Lwowie

A oto wiersz Maksyma Maksymenki,

cą poza ramy programu szkolnego. W mi-

skimi czasopismami. Debiutowal tomem

ucznia szkoly średniej nr 24 im. M. Konop-

nionych latach podobne inicjatywy byly

Poezji w 1889 roku. Dzialal w kólkach

do jego bliskich przyjaciól należeli m.in.:

O Kasprowiczu można pisać wiele:

socjalistycznych, byl dwukrotnie aresz-

Leopold Staff, Iwan Franko, Kazimierz

nickiej we Lwowie, laureata pierwszej na-

O wielkim rodaku i o jego dzielach.

poświęcone takim postaciom jak Zbigniew

Twardowski, Kornel Makuszyński. We

grody w konkursie wiedzy na temat twór-

Herbert, Wojciech Kilar, Maria Konopnic-

towany i osadzony na pól roku w wię-

Dziś pamiętamy Jego 35 lwowskich lat ­

czości Jana Kasprowicza.

zieniu. Po zwolnieniu przeniósl się do

Lwowie byl również czlonkiem Ligi

ka, Kornel Makuszyński.

W ,,Harendzie" skladamy mu uznania kwiat.