20

nr 14 (378) | 30.07 ­30.08.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Obóz internowanych w Jazlowcu

Wojna polsko-ukraińska

z lat 1918­1919 pozostawila

trwale ślady wśród

przedstawicieli obu

narodów. Oprócz znacznej

liczby zabitych, rannych

i zniszczeń materialnych,

poglębila się także

wzajemna niechęć wśród

wielu osób.

PETRO HAWRYLYSZYN

Ś

wieżych wspomnień nie

można bylo jeszcze dlu-

go wymazać z pamięci:

przebywanie w więzieniach

przyjaciól, krewnych, znajo-

mych, których podejrzewano,

że są politycznie niepewni, czy

wreszcie, jako jeńcy wojenni,

wywolywalo negatywne na-

stroje. Stąd zagadnienie inter-

nowanych czy więźniów obro-

slo w szereg mitów czy plotek,

które przeplataly się z wiado-

mościami prawdziwymi. Wy-

KLASZTOR W JAZLOWCU. WIDOK Z LOTU PTAKA

daje się, że obecnie nadszedl

czas, aby badać dzieje stosun-

Blażowskich, a przedstawi-

przesluchanie o pólnocy. Po-

się ­ o cudo! jeden izraelita, ad-

Wówczas, jako prawdziwy lo-

ków polsko-ukraińskich ­ wy-

cielka rodu, która zarządzala

dejrzewalem więc, iż to jest ja-

wokat Auschmitt, który byl tam

jalny hajdamaka kazal namalo-

pelnić biale plamy wspólnej hi-

klasztorem, nie bala się wda-

kiś niegodziwy podstęp. Żol-

tak potrzebny jak pies przy ko-

wać niebieską tablicę z żóltym

storii, ustalić fakty, odznaleźć

wać w spory ze strażą ukraiń-

nierze czekali, dopókiśmy się

ściele. Nie bylo nam wcale do

napisem w narzeczu rusińskim

prawdę, a tym samym wzbudzić

ską. Komendantem obozu byl

nie ubrali, a ja wziąlem ze sobą

śmiechu, ale na widok przera-

,,Dr. Ausschmitt adwokat".

większe wzajemne zaufanie.

Zachar Bylo, który przed I woj-

na wszelki wypadek z domu

żonej twarzy, wytrzeszczonych

14 grudnia 1918 r. 67 osób

Więzienie  dla  interno-

ną światową pracowal jako po-

trochę pieniędzy. Wyszliśmy

oczu pana adwokata, plakali-

zostalo internowanych w Ja-

wanych  w  Jazlowcu  ist-

mocnik krawiecki i pochodzil

na ulicę, a czterej nasi opieku-

śmy ze śmiechu.

zlowcu z Buczacza, a po drodze

nialo mniej więcej od po-

z Monasterzysk.

nowie z bagnetami otoczyli nas

­ Uf! Uf! Uf! Co ja komu wi-

dolączyli do nich zatrzyma-

czątku grudnia 1918 r. do

Antoni Siewiński cieka-

dookola i tak paradą szliśmy

nien? Ja nikomu nic nie prze-

ni w Monasterzyskach. Na

przelomu maja-czerwca 1919 r.,

wie, ale i dość emocjonalnie,

przez miasto. W calym mieście

szkadzam, co mnie to wszyst-

początku istnienia obozu, po

jako ogólnokrajowe w Zachod-

opisuje na swoim osobistym

bylo ciemno, tylko u inżynie-

ko obchodzi? Za co oni mnie

przyjeździe  internowanych

nioukraińskiej Republice Lu-

przykladzie procedurę aresz-

ra Ostrowskiego i Pożyckiego

aresztują? To wszystko winien

z Buczacza i Monasterzysk,

dowej (ZURL). Swoim zasięgiem

towań w Buczaczu (można

okna byly oświetlone. Pozna-

ten Bienenwald (lekarz miesz-

znajdowalo się w nim lącz-

obejmowalo ludność z okolicz-

przypuszczać, że zatrzyma-

liśmy zaraz, że to jakieś ogólne

kający pod jednym dachem

nie 87 osób. Tydzień później

nych terenów oraz ze wszyst-

nia byly podobne w innych

aresztowanie wybitniejszych

z Auschmittem) do niego naj-

przybylo 85 internowanych

kich części nowo utworzonego

miejscowościach):

Polaków. Tak przyprowadzono

pierw pukali, a on gdyby mnie

z Żólkwi, Jaworowa, Sokala,

państwa.

,,Trzynastego grudnia 1918

nas do budynku szkolnego nad

przestrzegl, bylbym uciekl i co

Kamionki Strumillowej i Ra-

Obóz znajdowal się w klasz-

o godzinie 11 w nocy, bo zly

Strypą. Nigdy przedtem ani by

by mi byli zrobili? A on pokazal

dziechowa. Później przyjecha-

torze Zgromadzenia Sióstr Nie-

czlowiek boi się dnia, zapukal

mi przez myśl nie przeszlo, że

żolnierzom drogę. To wszystko

lo kilka kolejnych transportów.

pokalanego Poczęcia N.M.P.

ktoś do mego pomieszkania.

w sali, w której nieraz uczylem

ten Bociurko na zlość mi zrobil,

W tym samym czasie wyslano

(zalożonym w 1863 r.) w Jazlow-

Wstalem i widzę przez szyby

seminarzystki, lub jako czlo-

bo ja mam mieć we wtorek ter-

tu 17 kolejnych jeńców, któ-

cu, powiat Buczacz. W doku-

w oknach czterech żolnierzy

nek komisji kwalifikacyjnej

min, a ja mam z nim konkuren-

rych wzięto do niewoli pod Ja-

mentach ukraińskich wystę-

z bagnetami i latarkę w ręku.

przepytywalem  nauczycieli,

cję. Uf! Uf! Uf!

worowem (Basylewicz Piotr,

puje pod nazwą ,,Internowani

,,Może znowu rewizja?" ­ myślę

jako więzień stanu strzeżony

I fukal i dmuchal i za laską

Baluchowski Edmund, Ciężko

w klasztorze S.S. Niepokalanek

sobie i wpuścilem ich do środ-

będę przez uzbrojonych żol-

szukal, cygara palil, chodzil po

Julian, Chmielewski Walentyn,

w Jazlowcu". Nie znaleziono

ka. Kapral, dość grzeczny czlo-

nierzy. Zastalem tu już kilka-

wszystkich kątach, pytal, sy-

Dlużewski Piotr, Grzywiński

żadnych danych dotyczących

wiek, dal mi kartkę podpisa-

dziesiąt osób i ciągle jeszcze

kal, a sapal jak miech kowalski.

Maksymilian, Dorabialski Sta-

liczby osób przebywających

ną przez Bociurkę, na której

nowych przyprowadzono. Byli

Rzeczywiście trzeciego dnia

nislaw, Gara Jan, Imial Józef,

w obozie w czasie calej wojny

wyczytalem:

to księża, urzędnicy, nauczy-

już po terminie, nie wiem kto

Jach Wincenty, Krakowiak Jan,

ukraińsko-polskiej w latach

,,Wzywaje się pana Sie-

ciele, wybitniejsi rzemieślnicy,

tam sprawę mial, czy termin

Kusz Franciszek, Kucharski

1918­1919. Zachowal się, nie-

wińskoho z dwoma synamy

dyrektorowie szkól, obywatele

odroczono, podpisal deklara-

Stanislaw, Kubisiak Wlodzi-

stety niedatowany osobisty

do przesluchania". Dobre mi

wiejscy, a między nimi znalazl

cję i puszczono go na wolność.

mierz, Kmicz Marian, Skoczy-

zapis 158 osób, które się w nim

las Stanislaw, Malczak Michal).

znajdowaly. Dyrektor gimna-

Wobec polskich żolnierzy prze-

zjum w Buczaczu, internowa-

bywających w obozie stosowa-

ny w Jazlowcu Polak, Antoni

no dodatkowe obostrzenia: sie-

Siewiński, w swoim dzienni-

dzieli w osobnej celi, liczebność

ku  ,,Pamiętniki  Buczackie

pilnujących ich strażników

i Jazlowieckie z czasów woj-

byla zwiększona, nie wolno im

ny wszechświatowej" wymie-

bylo rozmawiać z innymi in-

nia 234 nazwiska, imiona oraz

ternowanymi (cywilami), a gdy

miejsca, z których te osoby zo-

jeden z nich szedl do toalety,

staly internowane. Obóz znaj-

byl konwojowany przez dwóch

dowal się w jednym skrzydle

uzbrojonych żolnierzy. Jeńcy

klasztoru. W tym samym czasie

z zasady przebywali w Jazlow-

w innym skrzydle tego samego

cu tylko kilka dni, a następnie

budynku znajdowala się szko-

byli odsylani do Kosaczowa

la z internatem dla dziewcząt

pod Kolomyją, co świadczyć

z zamożnej szlachty, w której

może o tym, iż obóz jazlowiec-

uczylo się wówczas okolo 120

ki mial w zalożeniu pelnić rolę

uczennic (w czasie pokoju ich

obozu przeznaczonego glównie

liczba sięgala 300). Internowa-

dla cywili (w przeciwieństwie

ni ich nie widzieli, i w związku

do obozu w Kosaczowie, gdzie

z tym nie mieli żadnego kon-

wraz z internowanymi prze-

taktu z nimi. Sam budynek

bywal znaczny odsetek jeńców

klasztoru należal do rodziny

wojennych).

KLASZTOR W JAZLOWCU. WIDOK Z GÓRY ZAMKOWEJ