21

nr 14 (378) | 30.07 ­30.08.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Co ciekawe, wedlug wspomnień

w Buczaczu Komitet Polski, na

A. Siewińskiego, w Jazlowcu

czele którego stanąl Wladyslaw

wladze obozowe wprowadzily

Ostrowski, byly internowany

do grupy przetrzymywanych

w Jazlowcu:

swojego agenta, co opisano

,,Komitet ten byl zlożony

następująco:

z panów i pań, staral się o to,

,,Hajdamacy umieścili także

by wszyscy ci biedacy mieli

między internowanymi jednego,

gdzie mieszkać i co jeść. Krzy-

który im donosil, co który z nas

żanowski pozwolil na urządze-

mówil. Nazwiska tego czlowie-

nie dnia kwiatka, by w ten spo-

ka tu nie umieścilem, bo nie jest

sób zebrać dla konfinowanych

tego wart, ale w Buczaczu wszy-

żywność, pieniądze i ubranie.

scy go znają. Jeden z uczciwych

Miasto i wsie okoliczne byly

żolnierzy przestrzegl nas przed

wyniszczone, lecz każdy da-

nim. Zdrajca ten, pomiarko-

wal, co mógl. Wieśniacy wsi

wawszy, że go już znają, podpisal

Podzameczka, Podlesia, Dźwi-

dla oka deklarację i wypuszczo-

nogród i Nagórzanki zwozili

no go, a my odetchnęli".

zboże, mąkę, kasze i kartofle.

KLASZTOR W JAZLOWCU. WIDOK OD STRONY PARKU

10 stycznia 1919 r. do obo-

Mieszczanie, urzędnicy i na-

zu przybyl transport z ok. 80

uczyciele dzielili się ubrania-

chodzi  o  Xawerego  Mie-

poszedl do niego, a lekarz za-

Ostrowskiego, Wagnera, ks.

osobami internowanymi, prze-

mi i bielizną. Panie Stefcia

czyslawa  Lubicz  Potockie-

pisal mu pożywniejszy obiad.

Wruchę i ks. Ogrodnika. Na-

trzymywanymi w Jaworowie,

Czechowiczówna (Krupińska),

go (01.03.1870 ­ 11.03.1926)

Nazajutrz rano przychodzi Za-

zajutrz rano przyjechalo z Na-

Sokalu, Żólkwi i innych miejsco-

Marylka Stefanosówna zarzą-

­ aut.], wlaściciel Rukomy-

grajczuk i mówi do dyrekto-

górzanki kilku uczciwych go-

wościach. Byli wśród nich na-

dzaly gospodarstwem, a praca

sza, czlowiek otyly, ale pomi-

ra: ,,Ty staryj Zych distaniesz

spodarzy, wzięli nas na sanie

uczyciele, prawnicy, rzemieśl-

to byla ciężka i wyczerpująca.

mo to rześki i żwawy. Zobaczyl

ekstra obiad". Naturalnie dy-

i zupelnie bezplatnie przy-

nicy, chlopi, hrabiowie, księża

Inne panie gotowaly w kotlach

to żolnierz i mówi: ,,Ty hrubyj

rektor już wspólnie obiadu nie

wieźli nas do Buczacza. Stola-

itp. Przy ogólnym dramatyzmie

jedzenie. Zabawny byl to wi-

nesy slomu". Potocki zmierzyl

jadl i przyniesiono mu filiżankę

rza Urbańskiego, mię i moich

sytuacji, dochodzilo także do sy-

dok, gdy maleńka panna Kazia

go wzrokiem i pyta: ,,A kto bude

bardzo cieniutkiego rosolu i nic

dwóch synów wziąl na swo-

tuacji dość zabawnych, które tak

Chymiakowska, nauczycielka

mene nesty?" Żolnierz pomiar-

więcej. Jak to inni spostrzegli

je sanie byly legionista polski,

przedstawil A. Siewiński:

rozdawala warzochą ugotowa-

kowal, z kim ma do czynienia,

to już nikt nie chcial chorować,

a mój uczeń Kutrowski. Jaki ten

,,Ludzie ci byli tak zmaltreto-

ną w kotle potrawę pomiędzy

uląkl się i dal mu spokój".

a Zych od razu wyzdrowial!

świat, chociaż pokryty śnie-

zglodnialych ludzi, którzy ją

wani, znużeni, brudni i obdarci,

Pożywienie pochodzilo od

Jednak, gdy kto byl naprawdę

giem, wydaje się pięknym może

nazywali ,,matusią".

że żal się robilo patrząc na nich.

zakonnic z wlasnych zapa-

chory, udawal się do siostry,

tylko ten osądzić, kto jako re-

Wpis w dzienniku A. Sie-

Idzie jakiś obdartus w wojsko-

sów i produktów, dostarcza-

a bylo to bardzo sympatyczna

konwalescent wstal po dluższej

wińskiego od 5 kwietnia 1919 r.

wej czapce, zasmolony i brudny,

nych przez polskich chlopów

staruszka, która lepiej umiala

chorobie i wyszedl na świe-

podaje, że w Buczaczu przeby-

­ pytam:

z okolicznych wsi, np. ziemnia-

radzić i leczyć niżeli lekarz".

że powietrze, lub też aresztant,

walo już okolo 100 osób. Trud-

­ Coś za jeden?

ki przywożono z Dźwinogrodu.

Wraz ze wzrostem liczby in-

który odzyskal choćby względ-

no dziś dokladnie określić, jak

­ Jestem profesor gimnazjal-

Na początku, gdy siostry mia-

ternowanych, krewni zatrzy-

ną wolność. Jechaliśmy we-

dlugo obóz dzialal i czy dzialal

ny, ksiądz Zwoliński

ly zapasy, dawaly większe ka-

manych coraz częściej zwracali

solo ponad rzeką Strypą jarem

sprawnie przez caly czas swe-

Dalej idzie jeszcze większy

walki chleba, gęstą zupę ziem-

się pisemnie do ukraińskiego

lasu buczackiego i przez Fedory

go istnienia. Zachowal się list

obdartus, czarny jak noc i bez

niaczaną lub fasolową, a kilka

Państwowego  Sekretariatu

a potem obok klasztoru O.O. Ba-

od dr Bociurka z dnia 26 marca

butów na nogach:

razy wieczorem robily nawet

Spraw Wewnętrznych. Anna

zylianów wjechaliśmy z paradą

1919 r.:

­ A ty kto?

herbatę z suszonych w piecu ja-

Szepankewicz ze wsi Rudki, za-

do miasta. Byl to dzień targowy.

,,Wszystkie

Ukraińskie

­ Ksiądz Samborski wikary

blek, czasami gotowaly kulesz

apelowala do UNRady i komi-

Gdy nas spostrzeżono, wszyst-

Państwowe Komisariaty Po-

z Jaworowa.

z mąki kukurydzianej. Jednak

sarza okręgowego o uwolnienie

ko co żylo pobieglo za nami

wiatowe  ZO  UNR  zosta-

Dalej sunie jakiś batiarzyna

zapasy klasztorne, które żol-

jej synów Wladyslawa i Gusta-

i radość na obliczach miesz-

ją poinformowane, że na mocy

także czarny, jak noc a świszcze

nierze przekazali siostrom na

wa z obozu w Jazlowcu, ,,gdzie

czan i wieśniaków tak Polaków

zarządzenia Państwowego Se-

wesolo

kuchnię, zaczęly się kończyć.

nie ma nawet prymitywnych

jak i Rusinów byla niezmierna.

kretariatu Spraw Wewnętrz-

- Coś za jeden?

Mimo wspomnianej już pomo-

warunków bytowych", albo

Wraz z księdzem Olbrychtem

nych z 13 marca 1919 r. zli-

- Rad, starosta ze Żólkwi.

cy chlopów polskich brakowa-

przynajmniej o przeniesienie

zajechaliśmy przed probostwo.

kwidowano część nr 1468 dla

Nareszcie widzę dziada pra-

lo calkowicie żywności, gdyż

ich do Sambora.

Tu już wiedziano, że przyje-

internowanych w powiecie,

wie nagiego, nogi szmatami po-

liczba internowanych wraz

W ostatnim tygodniu stycz-

dziemy i proszono nas na obiad,

w związku z czym Państwowy

wiązane, ubranie podarte bez

z zakonnicami i dziećmi w po-

nia 1919 r., glównie z powodu

który byl na ówczesne czasy

Ukraiński Komisariat Powia-

guzików, sznurkami powiązane

lowie stycznia sięgala ok. 500

braku żywności, internowa-

bardzo luksusowy. Podano bo-

towy nie przyjmuje już żadnych

­ A któż to ten dziadyga?

osób. Gdyby bylo okolo 120

nym pochodzącym z Buczacza

wiem tylko rosól z kaszą gre-

internowanych.

­ Bronislaw Niżankowski,

uczennic, to zabierając siostry

zamieniano pobyt w obozie na

czaną, smakowal on nam jednak

Zachowala

się

jednak

dyrektor szkoly wydzialowej

zakonne, możemy zalożyć licz-

areszt domowy (z wyjątkiem 6

tak jak nigdy w życiu, z czego

wzmianka z 23 kwietnia 1919,

w Jaworowie.

bę internowanych w Jazlowcu

osób, które w opinii wladz ukra-

panna Stefcia Olbrychtówna

że ,,Komitetowi polskiemu po-

Toż to mój serdeczny kole-

na okolo 350. Można przyjąć, że

ińskich byly niebezpieczne):

byla wielce zadowolona.

zwolono znów chodzić po do-

ga. Przed trzydziestu kilku laty

byla to wtedy maksymalna po-

,,Dnia 21 stycznia r. 1919

Nadszedl ksiądz Dziurzycki,

mach za kwestą. Zbierano

razem do Seminarium chodzi-

jemność klasztoru pod wzglę-

przyjechal z Czortkowa ja-

którego nie internowano, nie

dary na rzecz internowanych

liśmy zawsze wesoly i dziś hu-

dem liczby osób, które należalo

kiś  sympatyczny  czlowiek

chciano bowiem drażnić wie-

w Jazlowcu, którzy tam jesz-

mor go nie opuszcza".

wyżywić i zapewnić im jakie-

w wojskowym ubraniu i dwie-

śniaków na Podzameczku, tak-

cze zostali. Nazbierano darów

Zachowal się oficjalny list od

kolwiek warunki lokalowe. A.

ma gwiazdkami na kolnierzu.

że we wsiach na Nadgórzan-

żywnościowych  dość  dużo

naczelnika obozu Zachara Byla do

Siewiński tak opisuje posilki

Później dowiedzialem się, że to

ce i Podlasiu. Tam opowiadal

i zawieziono do Jazlowca. Będą

komisariatu okręgowego w Bu-

w tamtym czasie:

byl adwokat Wydrak. Ma to być

nam o wrażeniu jakie wywo-

biedacy mieli święta".

czaczu z dnia 6 marca 1919 roku:

,,Na śniadanie, obiad i kolację

porządny czlowiek.

lalo w mieście nasze areszto-

W dniu 4 maja 1919 r. pro-

,,Poinformowano, że internowani

dostawaliśmy tylko trochę slo-

Oświadczyl nam, że inter-

wanie. Mieszczanie z Buczacza

fesor Szczerba zostal areszto-

Franz Blaszkiw i Mychailo Podil-

nej wody pomaszczonej rozgo-

nowanych można puścić do

obu obrządków, jako też chlopi

wany i wyslany do Jazlowca.

czuk uciekli wczoraj o godzinie

towanymi kartoflami, lub tartą

domu, ale tylko zamieszka-

z Podzameczka, odgrażali się,

Wieczorem 23 maja 1919 r. przez

19:00 z obozu internowanych.

czerwoną fasolą, którą szumnie

lych w Buczaczu, tylko musi-

że wytną komisariat, dlatego

Czortków do Jazlowca eskorto-

Należy zaznaczyć, że pierwszym

nazywaliśmy czekoladową zupą.

my dać pisemne oświadcze-

w mieście podwojono straże".

wano 154 Polaków, w tym kil-

jest 21-letni Polak ze wsi Rosil-

A chleba dostawaliśmy dziennie

nie, że do politycznych spraw

Wkrótce na rozkaz z Czortko-

ku w mundurach wojskowych.

na pow. Bohorodczany, ślusarz

tylko jedną kromeczkę ważącą 7

mieszać się nie będziemy, jako

wa zwolniono również tych, któ-

Można zatem przypuszczać, że

cywilny, drugi Ukrainiec, lat 22,

dekagramów. Zakonnice i dzieci

też i codziennie mamy się oso-

rzy pochodzili z Monasterzysk,

obóz być może tylko chwilowo

ze wsi Starzawa, pow. Mościski,

dostawaly tak samo".

biście zglosić w komisariacie

pozostawiając

jednocześnie

przestal istnieć, a później wzno-

szewc cywilny".

Co  ciekawe,  więźniowie

jako dowód, że żaden z nas nie

tych, którzy przyjechali z innych

wil swoją dzialalność, biorąc pod

Warunki pobytu w obozie

otrzymywali ukraińskojęzyczną

uciekl. Każdy na to chętnie się

(dalszych) miejscowości.

uwagę względy praktyczne lub

byly nienajgorsze. Drzewa opa-

gazetę «Nowe ŻycieČ i polsko-

zgodzil. Zostawiono tylko, we-

Również w Buczaczu bylo

lowego bylo dość do ogrzewa-

brak możliwości przeniesienia

języczną gazetę (prawdopodob-

dlug mniemania hajdamaków,

okolo 200 osób zamknię-

internowanych w inne miejsce

nia, bowiem obok budynków

nie ,,Znicz" ­ aut.), wydawaną

najniebezpieczniejszych a to:

tych z innych miejscowości.

przetrzymywania.

znajdowal się las Blażowskiego,

w Stanislawowie, a nawet ga-

Lewartowskiego, Rudnickiego,

13 kwietnia 1919 r. powstal

którym w czasie wojny każdy

zety wojskowe UHA. Od nich

rząd zarządzal wedlug wlasne-

mogli dowiedzieć się o pewnych

Archiwalne numery Kuriera Galicyjskiego z lat 2009 ­ 2020 można

go uznania. Mlodzi internowani

wiadomościach,  oczywiście

pracowali w drewutni, korzy-

ocenzurowanych.

nabyć w Poludniowo-Wschodnim Instytucie Naukowym w Przemy-

stając z okazji do przebywania

Opiekę medyczną zapewnial

ślu, ul. Grodzka 3, 37-700

na świeżym powietrzu. A. Sie-

internowany z Buczacza dr Be-

Koszt jednego egzemplarza 1 zl plus koszty wysylki

wiński opisuje zabawny fakt:

nenwald i stara zakonnica:

Tel. +48 16 678-73-33, mail instytut@pwin.pl

,,Raz poszedl tam major Jó-

,,Przyslano nam lekarza Bie-

zef Potocki [prawdopodobnie

nenwalda. Stary dyrektor Zych