22

nr 14 (378) | 30.07 ­30.08.2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Historia pewnego jubileuszu

100-lecie zalożenia przez Rudolfa Weigla

laboratorium epidemicznego tyfusu plamistego

W wieku XX epidemie tyfusu

tyfus plamisty, który zarejestrowany byl

Na początku lat 20. XX wieku hodowla

uniwersytecie zarówno o świcie, jak i póź-

plamistego w istotny sposób

u 6% żolnierzy niemieckich.

wszy zarażonych i testowanie szczepionki

nym wieczorem.

zmniejszaly populację wielu

W miarę zbliżenia frontu radziecko-nie-

odbywalo się przy pomocy świnek mor-

Rudolf Weigl byl rygorystycznym,

krajów. Mialo to miejsce

mieckiego produkcja szczepionki zostala

skich. Weigl, który nie byl lekarzem, nie-

bezkompromisowym i wymagającym, jed-

szczególnie w okresie dzialań

wstrzymana. Rudolf Weigl na żądanie wladz

chętnie robil eksperymenty na ludziach.

nocześnie sprawiedliwym kierownikiem.

wojennych, masowych

okupacyjnych zmuszony byl w marcu 1944

Te ostatnie zostaly wykonane bez wiedzy

Bywal też niecierpliwy w zakresie opraco-

klęsk i przesiedleń, które

roku przenieść się w okolice Krakowa. We-

prof. Weigla przez techników Michala i Ro-

wania zagadnień naukowych. Nienawidzil

towarzyszyly ludzkości w calej

dlug stanu na sierpień 1944 roku instytut

zalię Martynowicz, którzy starali się, choć

klamstwa i wszelkiego ,,kombinowania".

jej historii. Jedną z pierwszych

pozostal bez kadry lekarskiej i pracowników

w tajemnicy, pomóc swojemu drogiemu

Gdy ujawnialy się takie przypadki, osoba

skutecznych szczepionek na tę

laboratorium za wyjątkiem niewielkiej grupy

profesorowi. Michal przetrwal po danej

nieuczciwa przestawala dla niego istnieć.

chorobę, która zabrala miliony

pracowników, wytwarzających szczepionkę

chorobie i w związku z tym pozostal uod-

Pouczenie profesora skierowane do

ludzkich ofiar, wynalazl

na tyfus plamisty. W stworzonym od nowa

porniony, w tym czasie jak jego żona nigdy

pracowników brzmialo: ,,Wasi koledzy

profesor Rudolf Weigl.

Instytucie Lwowskim epidemiologii i mikro-

nie zachorowala na tyfus. Nie zawiado-

i pracownicy laboratorium wykonują pole-

biologii na potrzeby wydzialów produkcyj-

miwszy profesora Michal zrobil sobie

cone przeze mnie prace, za które ponoszą

nych i naukowo badawczych laboratoriów

szczepienia przy pomocy szczepionki prof.

odpowiedzialność. Ten, kto przeprowa-

WALENTYNA SMOLNICKA

udostępniony byl pięciopiętrowy budynek

Weigla. Zaszczepil też swoją żonę, która

dza wlasne badania może korzystać ze

BORYS KUŹMINOW

RUDOLF WEIGL

przy ul. Zielonej 12, którego powierzchnia

wyrazila na to zgodę. Dopiero potem jak

wszystkiego, co jest w laboratorium, od

wynosi okolo 9000 metrów kwadratowych.

wyraźnie, ścisle i przy pomocy krótkich

przekonali się, że Rozalia nie zachorowala

W roku 1921 na wydziale ogólnej bio-

literatury i aparatury do reagentów i zwie-

zdań, bez niepotrzebnych omówień lub

W maksymalnie krótkim terminie zorgani-

na tyfus plamisty poinformowali profeso-

logii medycznego Uniwersytetu Jana Kazi-

rząt z laboratorium. Jeżeli zajdzie taka ko-

slów. Tego samego wymagal od pracowni-

zowany zostal wydzial wytwarzania szcze-

ra Weigla o swoich wynikach.

mierza we Lwowie Rudolf Weigl stworzyl

nieczność brakujące środki pomocnicze

pionki na tyfus plamisty wedlug metody

ków, więc do rozmowy z profesorem nale-

laboratorium epidemicznego tyfusu plami-

mogą być nawet dostarczone, ale nie po-

Eksperymentalne

Weigla, którego dyrektorem byl uczeń pro-

żalo rzetelnie się przygotować.

stego, który z czasem zyskalo miano ,,In-

zwalam korzystać z uslug innych pracow-

sprawdzenie

fesora Weigla ­ dr Henryk Mosing.

Aparatura i wyposażenie do wytwa-

stytut Weigla". Blok podstawowy, który

ników. Wszystko robilem sam i wiem, co

rzania szczepionek i wykonania prac bak-

Wytwarzanie szczepionki rozszerzono

tworzyl fundament laboratorium, powstal

można zrobić samodzielnie bez szczegól-

skuteczności

teriologicznych byly ważnym elementem

i oparto na niebywalym i pierwszym w hi-

w latach 1926­1927. Należeli do niego stu-

nego wysilku. W przypadku pojawienia

szczepionki wedlug

storii riketsjologii zwiększeniu objętości ma-

w zakresie realizacji pomyslów profesora.

denci medycznego i matematyczno-przy-

się problemów Państwo mogą liczyć na

metody Weigla

Prototypy wielorazowo wytwarzane byly

terialu biologicznego ­ licznych szczepów

rodniczego wydzialów Uniwersytetu Jana

pomoc, która chętnie udzielona zostanie

wykonane zostalo

riketsji i rozmiaru populacji laboratoryjnej

przez niego samego. Część tych urządzeń

Kazimierza:

przeze mnie osobiście".

na zwierzętach i na

wszy, które preparowane byly przy pomo-

byla dodana do praktyki laboratoryjnej

Chrzanowski Bronislaw ­ student-me-

Należalo regularnie

ludziach w roku 1928

cy metody Weigla. W wyniku tego fundusz

badań bakteriologicznych. Bezpieczeń-

dyk, następnie dyrektor Instytutu higieny

skladać sprawozdania

przez noblistę Charlesa

genetyczny danego materialu biologiczne-

stwo, które tam panowalo, bylo wynikiem

w Częstochowie;

go zostal rozszerzony i stal się unikalnym.

mlodości personelu i dużego optymizmu.

Kuzia Wladyslaw ­ student-medyk,

na temat wykonanych

Nicolle`a i kierownika

Technika i tryb hodowli zarazków doprowa-

Wszyscy oni podlegali wplywowi wysokiej

później dyrektor sanitarno-epidemiolo-

prac, następnie

slużby szczepień

koncentracji mikrobów tysięcy wszy, zara-

dzone zostaly do doskonalości, niezawod-

gicznego ośrodka w Olsztynie;

profesor szukal blędów

Instytutu Pastera

nie zabezpieczaly możliwość ich zachowa-

żonych tyfusem. Byli obok niebezpiecznej

Starzyk Jan ­ student wydzialu mate-

i dawal rady dotyczące

w Tunezji - Helene

nia i gromadzenie w niezbędnej objętości.

choroby, która mogla spowodować śmierć.

matyki i nauk przyrodniczych, następnie

ich poprawienia. Weigl

Sparrow.

Caly ten dorobek zdobyty w czasie twórczej

Należy podkreślić, że w warunkach

profesor Jagiellońskiego Uniwersytetu

mówil: ,,Pamiętajcie,

i równocześnie ciężkiej, niebezpiecznej dla

calkowitej obsesji w zakresie pracy nauko-

w Krakowie;

że praca wykonana

Następnie szczepionka ta zostala podana

zdrowia i życia pracy poświęcono osiągnię-

wej, dyscypliny i pelnego poświęcenia sie-

Stuchly Zbigniew ­ student wydzia-

przez belgijskich misjonarzy w Wewnętrznej

ciu wyniku, mającego wyjątkową wartość,

bie, których wymagal profesor, pracowni-

lu matematyki i nauk przyrodniczych,

zostala w laboratorium

Mongolii w Chinach. Udalo się im wstrzymać

cy dysponowali czasem na świętowanie

bowiem zostalo podstawą dla dalszego i do-

później profesor Medycznej akademii we

Weigla, więc proszę

epidemię zarówno wśród miejscowej lud-

kladnego badania zagadnienia związanego

i wypoczynek. Żarty, śpiew i humor wy-

Wroclawiu;

nie sprzeciwiać się

ności, jak i wśród misjonarzy. Przy czym 1

pelnialy każdą wolną chwilę pracowników

z tyfusem plamistym.

Zubik Edward ­ student wydzialu

moim poprawkom

z 50 misjonarzy zachorowal na epidemiczny

laboratorium. Urodziny profesora byly

Następnie zostal zalożony I wydzial

matematyki i nauk przyrodniczych, na-

i komentarzom".

tyfus plamisty i zmarl, wszyscy inni zaszcze-

największym świętem na wydziale. W tym

tyfusu plamistego, który przeksztalcono

stępnie profesor i dziekan Uniwersytetu

pieni misjonarze przetrwali. Szczepionkę We-

dniu wszyscy zbierali się w jego gabinecie,

wkrótce w laboratorium riketsjozowe,

Wroclawskiego;

igla także pomyślnie zastosowano w Afryce

Czasami wydlużalo to terminy zakończe-

gdzie znajdowaly się wielkie bukiety kwia-

gdzie pracownicy pod kierownictwem dr

Wolff Wladyslaw ­ student wydzialu

i Abisynii (Etiopia), gdzie trwala wojna i byla

nia i publikacji na temat wykonanej pracy. Do-

tów. Kiedy profesor wchodzil do gabinetu

H. Mosinga kontynuowali zapoczątkowa-

matematyki i nauk przyrodniczych, a na-

epidemia tyfusu plamistego.

kladność, prawdziwość i faktologiczny cha-

wszyscy wolali: ,,Niech żyje i panuje przez

ne przez prof. Weigla badania w zakresie

stępnie i medycznego fakultetu, później

W Polsce w latach 1931­1932 przy

rakter mialy być cechami wszystkich prac,

sto lat!" oraz wedlug kolejności witali

zagadnienia związanego z tyfusem plami-

docent Medycznej akademii w Zabrze-Ro-

pomocy szczepionki Weigla zaszczepiono

tak samo jak uzasadnienie przewidzianej

zdezorientowanego profesora. Wręczano

stym. Wykonywane byly pelne badania,

kitnicach i dyrektor sanitarno-epidemiolo-

2790 osób. Uboczne ogólne i miejscowe

hipotezy lub stwierdzenie zjawiska przy po-

mu zawsze jakąś drobną rzecz wykonaną

w tym związane z zagadnieniem etiologii,

gicznej placówki w Kaliszu.

skutki byly nieistotne, a ból glowy i pod-

mocy serii przeprowadzonych badań z nale-

wlasnoręcznie: na przyklad byl to album,

kliniką i epidemiologią innych chorób riket-

Na uniwersytecie i we wspólnocie aka-

wyższenie temperatury do 38 °С spotyka-

żytą dokumentacją. Tego, co nie można bylo

portret lub dziennik ze zdjęciami. Profesor

syjnych, których nosicielami są wszy czlo-

demicznej zwani oni byli ,,weiglowcami. Do

ne bylo bardzo rzadko.

zobaczyć, sfotografować lub udowodnić przy

mógl poważnie obrazić się w przypadku,

wieka ­ pięciodniowej (okopowej) gorączki

zespolu profesora Weigla należaly także

W roku 1939 po przylączeniu Lwowa

pomocy dokladnych badań, nie można bylo

gdy ktoś kupil mu drogi prezent. Ceremo-

i riketsjozy paroksyzmalnej.

następujące osoby: Kulikowska Zofia ­ asy-

do ZSRR na podstawie laboratorium prof.

brać pod uwagę.

nia ta trwala przy stolach w laboratorium.

Od roku 2018 Lwowski Naukowo-ba-

stent, Martynowicz Michal ­ technik, Mar-

Weigla zorganizowany zostal Sanitarno-

Profesor Weigl posiadal szczególny

Byly to szczęśliwe wspomnienia i rozmo-

dawczy Instytut Epidemiologii i Higieny

tynowicz Rozalia ­ technik, Zaluska Tekla

-bakteriologiczny Instytut o funkcjach na-

sposób sprawowania kontroli nad pracą.

wy o chwilach tam spędzonych. Profesor

Ministerstwa Ochrony Zdrowia Ukrainy

­ pracownik laboratorium Karlic Grzegorz

ukowo-badawczych. Wydzial produkcyjny

Często polecal on wykonywanie zadania

także żartując przypominal różne wyda-

zreorganizowany zostal przez przylączenie

­ kierownik wiwarium. W pracach labora-

Instytutu wytwarzal szczepionkę prze-

niby potrzebnego do jego pracy lub zwra-

rzenia ze swojego życia. Atmosfera święta

do Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu

torium uczestniczyli pracownicy wydzialu

ciwko tyfusowi plamistemu i preparaty

cal się z prośbą na temat udzielenia oso-

byla coraz bardziej radosna. W momen-

Medycznego imienia Daniela Halickiego.

ogólnej biologii ­ docent Karolina Reiss

bakteriologiczne, a część naukowa badala

bistej pomocy w jego badaniach. W ten

cie kulminacyjnym ,,weiglowcy" śpiewali

W laboratorium zalożone zostaly

i asystent Anna Herzig. Pomocnikiem We-

zagadnienia związane z problemami walki

sposób umiejętnie przenosil on na ucznia

,,Gaudeamus igitur", ale niezbyt glośno,

nowe kierunki funkcjonowania, ale badania

igla od roku 1921 do 1923 roku byl Ludwik

z infekcjami pasożytniczymi i przepro-

podstawowe dzialania, nie ograniczając

gdyż na uniwersytecie byly zajęcia.

w zakresie antywszawicowej aktywności

Fleck. Podstawowym osiągnięciem zespo-

wadzeniem akcji przeciwepidemicznych

jego uczestnictwa do roli pomocnika. Na-

Technologia wytwarzania szczepionki

preparatów antypasożytniczych są aktualne

lu laboratorium byla produkcja skutecznej

w sześciu zachodnich obwodach Ukrainy.

stępnie wykonywal analizę i podsumo-

byla dość skomplikowana pod względem

i wymagają wsparcia populacji laboratoryjnej

szczepionki przeciwtyfusowej.

W okresie okupacji Lwowa przez woj-

wanie na temat wiedzy ucznia w zakresie

pracy i czasu. Laboratoryjna kolonia wszy,

wszy, które hodowane są tam w ciągu 100

W laboratorium panowala przyjazna

ska niemieckie (1941-1944) Instytut konty-

opracowanego tematu. Także mógl on

które byly poddane eksperymentom za-

lat przy pomocy metody Weigla.

atmosfera i wzajemny szacunek, które

nuowal wytwarzanie szczepionki Weigla,

kontrolować wiedzę pracowników w cza-

lożona zostala przez Weigla w roku 1918.

sprzyjaly rozpoczęciu kariery naukowej

Info:

zmieniwszy swoją nazwę na Instytut Ba-

sie zwyczajnych przypadkowych rozmów.

Owady te pobrane zostaly z placówek woj-

lub zawodowej pracowników. Profesor

Profesor Borys Kuźminow jest

dań nad tyfusem i wirusami Najwyższego

Profesor rozdawal badania ze slowami

skowych, stacjonujących w tym czasie na

Weigl byl niepodważalnym autorytetem

dowództwa armii (Institut fur Fleckfie-

,,zainteresuj się tym moja kochana" lub pozo-

poludniu Polski.

dyrektorem Naukowo-Badawczego Insty-

i kierownikiem, zaś wydzial biologii byl

ber und Virusforschung Oberkommando

stawial literaturę na stolach pracowników.

Szczepionka byla fenolizowaną (0,5%

tutu Epidemiologii i Higieny Lwowskiego

domem dla tych, którzy tu pracowali.

des Heeres). W Instytucie pracowalo 514

Zarówno to, jak i inne oznaczalo, że kiedyś

fenol) emulsją z systemu jelitowego zara-

Narodowego Uniwersytetu Medycznego

Pracownicy innych wydzialów nie

pracowników, a liczba zaangażowanych

odbędzie się rozmowa na dany temat.

żonych wszy. Oczyszczona szczepionka

im. Daniel Halickiego.

mogli pojąć, jak wzajemne przyjazne na-

Walentyna Smolnycka jest kie-

karmicieli wynosila 3000. W celu wytwo-

Jeszcze jedną cechą szczególną profe-

wprowadzana byla trzy razy podskórnie

stawienie i koleżeństwo kreowaly szacu-

rzenia szczepionki dziennie zarażano riket-

sora byla lakoniczność w zakresie wyra-

w dawkach wynoszących 2 mlrd (20 sys-

rownikiem biblioteki naukowej Nauko-

nek i autorytet profesora Weigla. Należy

sjami Provaczeka do jednego miliona wszy.

wo-Badawczego Instytutu Epidemiologii

żania myśli w czasie omówienia bieżącej

temów jelitowych) - 5 mlrd (50 systemów

podkreślić, że zespól pracowal intensyw-

Zastosowanie szczepionki Weigla sprzyja-

lub zaplanowanej pracy. Wszystko, co

jelitowych) - 10 mlrd (100 systemów jelito-

i Higieny Lwowskiego Narodowego Uniwer-

nie i dużo czasu spędzano w laboratorium.

lo ograniczeniu liczby chorych osób na

sytetu Medycznego im. Daniela Halickiego.

mówil, bylo rzetelnie przemyślane, bylo

wych) co 5­7 dni.

,,Weiglowców" można bylo spotkać na