14

nr 19 (383) | 15­28.10. 2021

Wspomnienia

www.kuriergalicyjski.com

W kręgu kardynala Mariana Franciszka Jaworskiego

Kościól rzymskokatolicki na terenie dawnej

diecezji przemyskiej w latach 1945­1991 (cz. 3)

MARIAN SKOWYRA

Zakony i zgromadzenia

męskie i żeńskie

W omawianym okresie zale-

dwie w dwóch parafiach dawnej

diecezji przemyskiej duszpa-

sterstwo prowadzili zakonnicy.

W Lanowicach po wygnaniu

z Mościsk osiadl o. Aleksander

Kalużewski CSsR, a w Sam-

borze po zamknięciu kościola

bernardyńskiego w 1949 roku,

przy lacińskiej parafii funkcję

administratora pelnil o. Jacek

Bober OFM (1893­1966), wspo-

S. BLAŻEJA MAZUR (OD LEWEJ) I S. ADOLFINA MAZUR

magany przez o. Aleksandra

Siostry ukryly go w bezpiecznej

sowieci (1944 rok), to naszą

Wójcika (1871­1951) i br. Kleta

kryjówce i każdego wieczora s.

kierowniczkę usunęli, ale nas,

Bonara OFM. Zakonnicy mieli

Maria Sawicka wraz z wycho-

mlode siostry, chcieli zatrzy-

zamieszkać w pobliskiej orga-

KOŚCIÓL W SAMBORZE. NA PIERWSZYM PLANIE DAWNA ORGANI-

wankiem zakladu zanosila mu

mać do pracy. Dostalyśmy na-

nistówce. Ks. Piotr Szkolnicki

STÓWKA, GDZIE PO WOJNIE MIESZKALA S. CECYLIA KĘDZIERSKA

żywność na caly dzień. Po wy-

wet nakaz wyjazdu w gląb Ro-

dal taką charakterystykę po-

które od 1901 roku prowadzily

zwoleniu miasta pierwszy przy-

sji, bo niby bylyśmy ,,charosze

wojennej pracy o. Jacka: ,,Ojco-

codziennych i świątecznych

ochronkę dla dzieci. W okresie

biegl do klasztoru z radosnymi

pracownice", ale przelożonej

wie repatriowani, wyjeżdżają

modlitw w świątyniach po-

okupacji niemieckiej obok pol-

wiadomościami. Wielokrotnie

udalo się zalatwić nam ewaku-

do Polski, zostaje tylko staru-

zbawionych kaplanów. Niektó-

skich dzieci siostry ukrywaly

jeszcze pisal do sióstr, dziękując

ację do centralnej Polski. Tylko

szek już o. Jacek i ten trwa na

re z nich w takich warunkach

również dzieci żydowskie i tro-

za uratowaniu mu życia.

że do Polski mialyśmy jechać

posterunku. Starzec utrudzo-

przetrwaly do śmierci, inne na-

je romskich. Szczególnie dzięki

W 1944 roku po zajęciu mia-

bez dzieci. Dzieci nie pozwoli-

ny, prawie niewidomy wskutek

tomiast jeszcze w pierwszych

siostrze Cecylii Kędzierskiej

sta przez Rosjan siostry po-

li nam sowieci zabrać ze sobą.

katarakty oczu, niedolężny, byl

latach po wojnie zostaly wyda-

udalo się uratować 10 dziew-

nownie zostaly usunięte z pra-

Zrobilyśmy więc tak: najpierw

wielką pociechą i radością po-

lone do Polski.

czynek żydowskich.

cy i mieszkania, a w 1945 roku,

do Przemyśla wyjechaly dwie

zostalym w Samborze i okolicy

W odróżnieniu od

Siostra  Maria  Sawicka

w ramach repatriacji, opuścily

mlode siostry i trzy staruszki.

wiernych Polaków, zwlaszcza

zakonów i zgromadzeń

wspominala o udzielonej po-

Sambor.

Reszta sióstr zostala (w Sam-

po wywiezieniu na Sybir ks.

mocy rosyjskiemu żolnierzowi

Dramatyczne  okoliczno-

borze ­ aut.) i każdego dnia

prob. Ziajki".

męskich, na tym

w końcowej już fazie wojny. Byl

ści towarzyszyly siostrom na-

wykradalyśmy po kilkoro na-

Od lipca 1950 roku praco-

obszarze pozostalo

on jednym z ośmiu zwiadowców,

wet w czasie przymusowego

szych dzieci z sierocińca, po

wal  w Samborze również o.

sześć żeńskich

którzy nad Dniestrem natknęli

wysiedlenia z Sambora ­ mu-

czym dolączalyśmy je do pol-

Kazimierz Lendzion CSsR. Do

zgromadzeń zakonnych.

się na Niemców. Siedmiu zginę-

sialy walczyć o dzieci. Siostra

skich transportów repatria-

Sambora przybyl po uzyska-

Najwcześniej, gdyż

lo, on zaś uciekając przed Niem-

Maria Sawicka, która od 1941

cyjnych idących do Przemyśla.

niu państwowego zezwolenia

już 31 maja 1946 roku

cami, czolgal się polami przez

roku pracowala w Sambo-

W wagonach polscy repatrian-

na sprawowanie funkcji dusz-

trzy dni. Przypadkowo ukryl

rze, tak wspominala te chwile

ci ukrywali dzieci między sobą

pasterskich po wydaleniu ze

z samborskiego szpitala

się w ogrodzie sióstr. Gdy usly-

uratowania ponad 100 dzieci:

i przewozili je do Przemyśla,

Lwowa. Po dwóch latach 7 lipca

wydalono siostry

szal język polski, blagal o pomoc.

,,Jak potem do Sambora weszli

a tam już nasze siostry wycho-

1952 roku naczelnik wydzia-

szarytki, które tu

dzily do transportów i dzie-

lu zarządu MGB obwodu dro-

poslugiwaly od

ci odbieraly. Inaczej nie bylo

hobyckiego major Sawiczew

1 września 1899 roku.

można. Te żydowskie też oczy-

wydal ,,Decyzję o przeprowa-

wiście wykradlyśmy. Nie uda-

dzeniu rewizji mieszkania"

Ostatnimi zakonnicami tego

lo nam się wykraść wszystkich

podejrzanego. Powodem mia-

zgromadzenia w Samborze byly:

dzieci. Zostal Jurek. Trzy jego

lo być przechowywanie przez

s. Marta Wojciechowska (1927­

siostry udalo nam się wykraść,

niego antysowieckiej literatu-

1946) ­ przelożona, s. Maria

a on uciekl gdzieś z zakladu, bo

ry. Po przeprowadzonej późną

Olszewska (1939­1946) ­ kan-

go sowietka zbila. Odchodzil

porą nocną rewizji rozpoczę-

celaria, s. Florentyna Kamzella

już ostatni transport do Polski,

ly się przesluchania, a 12 lipca

(1938­1946) ­ posluga przy cho-

a jego nie bylo w zakladzie. Zo-

o. Lendziona przewieziono do

rych, s. Józefa Grabarczyk (1939­

stal. Gdzieś tam maly Polak jest

więzienia w Drohobyczu, gdzie

1946) ­ posluga przy chorych, s.

Rosjaninem".

19 sierpnia 1952 zostal skazany

Marianna Lis (1926­1946) ­ od-

W Samborze po wojnie, z po-

na 10 lat obozów i 5 lat pozba-

dzial zakaźny, s. Rozalia Szmelc

wodu choroby, pozostala s. Ce-

wienia praw obywatelskich.

(1919­1946) ­ kuchnia i s. Zofia

cylia Kędzierska, która tu zmar-

W odróżnieniu od wschod-

Ziemecka (1927­1946) ­ pra-

la 21 stycznia 1946 roku. Zostala

nich części archidiecezji lwow-

ca w szwalni. W tym też roku

pochowana 23 stycznia na sam-

skiej, na terenach dawnej die-

z Nadyb pod Samborem wyje-

borskim cmentarzu, najpraw-

cezji przemyskiej oderwanej

chaly siostry slużebniczki sta-

dopodobniej w grobowcu fun-

przez ZSRR po zakończeniu II

rowiejskie, które prowadzily

datora ks. Jana Grochowskiego,

wojny światowej, zauważono

tu ochronkę, a w czasie wojny

w którym nikt dotychczas nie

znaczne zagęszczenie dzialal-

opiekowaly się chorym synem

spocząl. Za akcję ratowania

ności zakonów żeńskich. Choć

fundatorów i innymi chory-

dzieci żydowskich ­ 4 kwietnia

nie mialo ono oficjalnego statu-

mi oraz troszczyly się o kościól

2016 roku siostra Kędzierska

su, jednak siostry w świeckich

w Wojutyczach.

pośmiertnie otrzymala dyplom

ubraniach, adoptowawszy się

i medal Sprawiedliwy Wśród

do nowych warunków, podjęly

Likwidacja samborskiego

Narodów Świata.

pracę zgodną z wlasnym cha-

domu Franciszkanek

Po śmierci wybitnej sam-

ryzmatem. Choć w większości

Rodziny Maryi

borskiej siostry Cecylii Kę-

skupiala się ona na pomocy przy

i bohaterska akcja ratowania

dzierskiej ze Zgromadzenia

kościele, jednak nie braklo po-

dzieci z sierocińca

Sióstr Franciszkanek Rodziny

mocy chorym i starszym. Sio-

Prawdziwy powojenny exo-

Maryi w czerwcu wyjechala

stry podjęly się katechizowania

dus przeżywaly samborskie

również ostatnia tutejsza fran-

dzieci i mlodzieży oraz w wie-

siostry ze Zgromadzenia Sióstr

ciszkanka Rodziny Maryi s.

lu miejscowościach stawaly

S. BLAŻEJA MAZUR (W ŚRODKU) WŚRÓD PIELĘGNIAREK SAMBOR-

Franciszkanek Rodziny Maryi,

Alojza Koralewska, opiekująca

się liderkami w prowadzeniu

SKIEGO SZPITALA