18

nr 19 (383) | 15­28.10. 2021

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Polacy w Kolomyi w okresie

ZUNR ­ ZO UNR (1918­1919)  (cz. 2)

Zdaniem Romana

uczniowie gimnazjów i szkól

przemyslowych, harcerze. Na

Kubickiego, tak

początku grudnia 1918 r. POW

Polacy z Kolomyi, jak

liczyla ok. 240 osób i byla po-

i z calej Galicji Wschodniej

dzielona na sekcje i plutony.

w okresie ZUNR, byli

Konspiracja dzialala na tyle

nieco rozczarowani

skrycie, że w Kolomyi istniala

postępowaniem wladz

kolejna POW pod dowództwem

polskich w Warszawie

por. Edwarda Wolanowskie-

go, której zdecydowaną więk-

i początkową obojętnością

szość czlonków stanowili byli

na zaistnialą sytuację.

żolnierze. Dopiero pod koniec

Zwracano szczególną

lutego 1919 r. obie organizacje

uwagę na to, że nikt

polączyly się w jedną pod kie-

nie stara się nawet

rownictwem kpt. Jana Śliwy.

zabezpieczyć finansowo

Konspiracja byla potrzebna,

KOSZARY LANDWEHRY W KOLOMYI W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ

bo ukraińskie slużby specjal-

egzystencji osób, które

Początkowo Stepan Halibej

dwukrotnie redagowal scena-

pomagala Komitetowi finan-

ne aktywnie poszukiwaly pol-

świadomie odmówily

ustnie ostrzegal Polaków z Ko-

riusz gazety, usuwając z niego

sowo i miala przy nim tajnego

skich pracowników podzie-

wspólpracy z wladzami

lomyi za pośrednictwem Ro-

m.in. tlumaczenie z oficjalne-

przedstawiciela.

mia, wiedząc o istnieniu samej

ukraińskimi i tym samym

mana Kubickiego, że licealiści

go ,,Pokuckiego Wisnyka" cen

organizacji. Nawet naczelnik

zostaly zwolnione z pracy.

Wśród części

nie powinni nosić symboli na-

żywności na rynku kolomyj-

Polskiej Organizacji Powiato-

,,Nie mogli zrozumieć tego,

Polaków z Kolomyi

rodowych, bo to ,,irytuje Ukra-

skim oraz artykul o dymisji

wej Stanislaw Lażyński do-

ińców". Następnie komendant

polskiego rządu Andrzeja Mo-

wiedzial się o tym od Jana Śli-

że zostalo nam żyć bez

przedstawiciele

wydal rozkaz zakazujący no-

raczewskiego i powolaniu rzą-

wy dopiero w drugiej polowie

pomocy materialnej, bo

miejscowych wladz

szenia takowych. Osobom, któ-

du Ignacego Paderewskiego.

stycznia 1919 r., co świadczy

przez jakiś neutralny kraj

ukraińskich cieszyli się

re nie zastosowaly się do po-

Na pytanie o zakaz drugiego

o dobrym jej zakonspirowaniu.

polski rząd mógl przesylać

pewnym autorytetem

wyższego zakazu, żolnierze

artykulu komendant odpowie-

Później, w maju 1919 r., Stani-

Polakom pieniądze i nie

(m.in. komendant

ukraińscy zrywali je z ubrań

dzial zwięźle: ,,Bo wy myślicie

slaw Lążyński przeznaczyl 25

narażać ich na glód".

miasta Stepan Halibej

(znany jest co najmniej jeden

tylko o Polsce, a nie chcecie być

000 koron austriackich z kasy

przypadek zerwania takich

naszymi ,,obywatelami". Roman

Polskiej Organizacji Powiato-

i komisarz miasta ­

symboli z częścią wlosów mlo-

Kubicki pozostawil po sobie

wej na dzialalność POW.

ROMAN CZORNEŃKI PETRO

przewodniczący UNR

dej dziewczyny). Pod rządami

ciekawe świadectwa dotyczą-

Wśród polskiego podziemia

HAWRYLYSZYN

okręgu kolomyjskiego

W

Ukrainy pewna część polskiej

nieustannie prowadzono tajne

ce światopoglądu komendanta

Zachar Skwarko

inteligencji z Kolomyi zmienila

Kolomyi Polacy otrzy-

Kolomyi Stepana Halibeja na te-

ćwiczenia z podstaw broni pal-

(27.09.1870­8.02.1925).

obrządek z rzymskokatolickie-

mywali pomoc finan-

mat wojny ukraińsko-polskiej.

nej, a część uzbrojenia dla or-

go na greckokatolicki.

sową z prywatnych

W rozmowach z Kubickim zgo-

ganizacji pozyskiwano w dość

Dużą pomoc finansową dla

Roman  Kubicki  napisal

pożyczek w wysokości czę-

dzil się, że walka jest szkodliwa

oryginalny sposób. Podczas ofi-

internowanych  w  Kolomyi

o nich w następujących slowach:

ściowych pensji lub emerytur,

dla obu stron. Nie kryl niechęci

cjalnego zajęcia broni od ludno-

udzielil asesor Patkowski, któ-

,,W każdym razie pan Skwarko

które przy drastycznie szybko

do polskiej ,,mlodzieży lwow-

ści cywilnej Kolomyi i powiatu,

ry przy pomocy czlonków pol-

rosnących cenach nie wystar-

i pan Halibej byli ludźmi". Polacy

skiej", która ­ zdaniem Halibeja

polskie podziemie, rekruto-

skiego oddzialu Towarzystwa

czaly na życie. Na rynku kolo-

z Kolomyi najbardziej obawia-

­ doprowadzila do konfrontacji

wane przez ukraińskie patrole

Zaliczkowego  Spólnickiego

myjskim ukraińscy chlopi nie

li się za to komendanta okrę-

podczas, gdy starsze pokolenie

wojskowe, przejęlo broń i amu-

i Piskozuba, dokonal selekcji

gu Teodora Primaka (23 marca

chcieli sprzedawać artykulów

Polaków ze Lwowa zgodziloby

nicję od chlopów, a następnie

pożyczek pieniężnych dla Sta-

spożywczych ,,Lachom". Naj-

1876­1934 r.) i jego zastępcy ko-

się oddać miasto Ukraińcom.

ukrylo ją w różnych częściach

trudniejszy dla kolomyjskich

nislawy Sozańskiej, która je

mendanta Sztabu Generalnego

Kolomyi. Podziemie utrzymy-

W Kolomyi polskim

Polaków byl rok 1919, a zwlasz-

rozdawala zwolnionym inter-

Wolodymyra Bemka (16 wrze-

walo dobre stosunki z funkcjo-

uczniom nie wolno

cza dla bylych urzędników nie-

nowanym z obozu na Kosaczo-

śnia 1889­15 sierpnia 1965 r.).

nariuszami ukraińskiej żan-

Ostre slowa na temat kolomyj-

pracujących. Potrawy przy-

wie. Zdaniem Romana Kubic-

darmerii, co skutkowalo tym,

bylo nosić na czapkach

skich Polaków wypowiedzial

gotowane niemal wylącznie

kiego ,,Komitet Opieki polskich

iż najczęściej z wyprzedzeniem

gimnazjalnych symboli

z ziemniaków, byly często je-

kobiet nad jeńcami wojenny-

także komisarz okręgowy Iwan

wiadomo bylo o planowanych

narodowych. Zakaz ten

dynym posilkiem, który mu-

Stryjski (30.04.1884­1935 r.),

mi i internowanymi w Kolo-

przez stronę ukraińską rewi-

powstal w wyniku apelu

sial wystarczyć na caly dzień.

komisarz miejski Roman Zającz-

myi" choć powstal w oparciu

zjach. Pozwalalo to na ukrycie

do komendanta Kolomyi

Chleb byl trudny do zdobycia,

kowski (1881­1949), komendant

o dzialalność Polskiej Orga-

broni i amunicji w bezpiecznym

Stepana Halibeja

żandarmerii państwowej cho-

a cukier stal się rzadkością

nizacji Powiatowej, to jednak

miejscu.

w polskich rodzinach. Zdaniem

rąży Iwan Wasiliszyn, naczelnik

przede wszystkim byl efek-

jednego z ukraińskich

Glównym zadaniem

cytowanego już Romana Ku-

stacji kolejowej Kolomyi Wolo-

tem spontanicznego odruchu

żolnierzy, który wrócil

POW w Kolomyi,

dymyr Kobryński (16.10.1873­

bickiego, z powodu niedoży-

mieszkańców, chcących nieść

z frontu ukraińsko-

10.07.1958), lekarz powiatowy

wienia wielu bylych polskich

pomoc internowanym i jeńcom

o czym zdecydowanie

polskiego i powiedzial

urzędników ,,ledwo powlóczylo

Wolodymyr Kobryński (1858­

wojennym przybywającym do

szerzej w dalszej części,

komendantowi: ,,To

nogami". Aby przeżyć, Polacy

1942), redaktor rządowej gaze-

Kolomyi. Zarządzeniem wladz

bylo przygotowanie

pod Lwowem Polacy

w Kolomyi za grosze wyprze-

ty ,,Pokucki Wisnyk" ­ Emilian

ukraińskich ,,Komitet Opie-

i przeprowadzenie

nas torturują i szydzą

Karaszkewicz.

dawali wyposażenie domów

ki polskich kobiet nad jeńcami

zbrojnego powstania

Na terenie Kolomyi dzia-

oraz co lepsze ubrania.

wojennymi i internowanymi"

z nas z każdym krokiem,

przeciwko wladzom

lala także POW, zrzeszająca

Jedynym periodykiem Po-

zostal wyodrębniony z Polskiej

krzywdząc nas

laków w Kolomyi byla ,,Gaze-

polskich dzialaczy podziemia

Organizacji Powiatowej i dzia-

ukraińskim.

z tylu, a tu, w regionie,

niepodleglościowego. Wedlug

ta Kolomyjska". Jej cenzorem

lal jako odrębna organizacja

pozwalacie im nosić

Pierwsze takie powstanie

wspomnień Jana Śliwy po-

byl komendant miasta Stepan

publiczna. Mimo to Polska Or-

narodowe symbole?".

mialo wybuchnąć spontanicz-

Halibej. Bez większych prze-

wstala w październiku 1918 r.

ganizacja Powiatowa aktywnie

nie na początku listopada 1918

na rozkaz ,,Glównego Zespolu

szkód docierala do Kolomyi

r., ale opinie polskiej elity Ko-

Polskiej Organizacji Wojsko-

także polskojęzyczna gaze-

lomyi byly podzielone, więc

wej" jako ,,Zespól IV Okręgu

ta ze Stanislawowa pt. ,,Znicz".

do powstania nie doszlo. Ostra

i Okręgu Kolomyjskiego", na

W tym czasie Roman Kubic-

dyskusja na ten temat powsta-

której czele 17 listopada 1918 r.

ki pracowal w redakcji ,,Gaze-

la na posiedzeniu Prezydium

stanąl ­ zgodnie z rozkazem plk.

ty Kolomyjskiej" i nosil do ko-

Polskiej Organizacji Powiato-

Michala Tokarzewskiego ­ kpt.

mendanta scenariusz gazety do

wej, które odbylo się 3 lub 4 li-

Jan Śliwa. W jej sklad wchodzi-

ocenzurowania. Nie dostarczal

stopada 1918 r., kiedy glównym

gotowych gazet, aby nie do-

li przedstawiciele wszystkich

tematem bylo wypracowanie

polskich warstw spolecznych:

chodzilo do sytuacji w której

stanowiska w sprawie sto-

byli oficerowie i żolnierze ar-

zlożone już egzemplarze zawie-

sunku Polaków do państwo-

mii austro-węgierskiej, robot-

raly biale plamy po usuniętych

wości ukraińskiej. Powstanie

nicy, kolejarze, intelektualiści,

fragmentach. Stepan Halibej

KOLOMYJA W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ