15

nr 16 (404) | 30.08.­15.09.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

dr. Tomaszem Janiszewskim,

Na koniec pozostaje kwestia,

kierownikiem zakladu oblą-

gdzie w okresie międzywojen-

kanych w Krakowie dr. Józe-

nym mieścila się Szkola Spe-

fem Mazurkiewiczem oraz na-

cjalna im. św. Kazimierza? Otóż,

uczycielką z Krakowa Wandą

w budynku dawnej szkoly św.

Szybalską i Marią Teisseyre.

Zofii (przeniesionej do więk-

Na czele delegacji stal krajowy

szego gmachu na ul. Stalma-

inspektor szkolny, lwowianin

cha) na skrzyżowaniu ulic św.

Kazimierz Bruchnalski.

Zofii i Pulaskiego, niemal na-

Z początkiem kwietnia 1919

przeciw stojącej do dziś dawnej

r. odbyl się w Warszawie I Ogól-

Bursy im. Tadeusza Kościuszki

nopolski Zjazd Nauczycielstwa

(ul. Dwernickiego). Szkola za-

­ zwany później niejednokrot-

znaczona jest na planie Lwo-

nie Sejmem Nauczycielskim.

wa z 1931 r. (reedycja w 1936

Interesy szkolnictwa specjalne-

r.) a w legendzie znajdujemy

go reprezentowali: Albin Gawlik

opis: ,,Szkola św. Kazimierza

­ jako kierownik szkoly spe-

Henryka

Sienkiewicza.

(dla matolków) ­ pl. Pulaskie-

STRONA TYTULOWA PISMA

cjalnej dla dzieci upośledzonych

Z pamięci potrafil przytaczać

go". W 1928 r. Komisja Opieki

,,SZKOLA"

umyslowo, lekarz Stanislaw

cale obszerne fragmenty ,,Ogniem

Spolecznej magistratu miasta

STRONA TYTULOWA PISMA

ociemniale,  z  zaburzeniami

Kopczyński ­ zaangażowany

i mieczem" czy ,,Potopu", wzbu-

Lwowa uchwalila, iż 10. roczni-

,,SZKOLA : PISMO POŚWIĘCONE

mowy, z wadami charakteru) po-

dzialacz spoleczny, przyszly au-

dzając podziw i zaskarbiając so-

cę Niepodleglości Państwa Pol-

SPRAWOM SZKÓL LUDOWYCH

winny być ksztalcone oddzielnie

tor podręcznika ,,Higiena szkol-

bie uwielbienie wśród uczniów.

skiego uczcić należy trwalym

I ŚREDNICH, TUDZIEŻ SEMINARIÓW

pod kierunkiem specjalnie wy-

na. Podręcznik zbiorowy dla

Twórczość Sienkiewicza byla

pomnikiem. Realizując uchwa-

NAUCZYCIELSKICH"

ksztalconych kierowników, zaś

kierowników szkól, nauczy-

zresztą przedmiotem jego dy-

lę powolano ,,Zaklad dla dzieci

pogodnego, slużącego radą,

cieli i lekarzy szkolnych"; neu-

budowę sieci szkól specjalnych

sertacji doktorskiej, pisanej na

aspolecznych i umyslowo nie-

pelnego inwencji ­ doktora

rolog, psychiatra i psycho-

winno sfinansować państwo.

Wydziale Filozoficznym Uni-

dorozwiniętych'' na gruntach

Gawlika. Spośród wielu atrak-

log lekarz Tadeusz Jaroszyński

Gawlik w referacie ,,Organizacja

wersytetu Jana Kazimierza we

i w budynku szkoly św. Zofii.

cyjnych  propozycji  zawsze

oraz dyrektor Instytutu Glu-

szkól dla dzieci upośledzonych

Lwowie pod kierunkiem Wilhel-

Z budżetu miasta przeznaczono

wybieraliśmy  najciekawszą,

choniemych i Ociemnialych

umyslowo i leczenie jąkalstwa"

ma Bruchnalskiego. Tytul dok-

na ten cel pierwszą ratę w wy-

tzn. opowiadanie przez tego

w Warszawie lekarz Wladyslaw

postulowal tworzenie dla dzieci

tora otrzymal w czerwcu 1931 r.

sokości 200000 zl. W planach

utalentowanego erudytę try-

Jarecki. To oni zwrócili uwagę,

lekko upośledzonych umyslowo

a gdy w kilka miesięcy później,

(prawdopodobnie nie zreali-

logii Sienkiewicza. Jego opo-

że pośród ogólu dzieci w wieku

szkól w każdym mieście powy-

w listopadzie we Lwowie uro-

zowanych do końca) byla roz-

wiadanie wśród wielu atrak-

szkolnym w Polsce aż 6% stano-

żej 20 tys. mieszkańców i wpro-

czyście obchodzono 15. rocznicę

budowa szkoly, a wykonanie

cyjnych propozycji bylo zawsze

wią dzieci fizycznie lub umy-

wadzenie obowiązku szkolnego

zgonu Henryka Sienkiewicza,

robót powierzono firmie Stani-

preferowane przez aklamację.

slowo upośledzone. Postulowali

dla wszystkich dzieci niepelno-

z glośników radiowych poply-

slawa Tyśmickiego. Próżno jed-

W czasie wypoczynku na wy-

więc wprowadzenie ustawowe-

sprawnych; omawial też sprawy

nąl glos Albina Gawlika, wy-

nak szukać fotografii placówki

cieczce czy po obiedzie ­ sie-

go obowiązku szkolnego oraz

placowe i metodyczne.

glaszającego odczyt o ,,Trylogii"

z tych czasów. W 1953 r. budy-

dzieliśmy jak ,,zaczarowani",

stworzenie przez państwo sze-

W okresie międzywojennym

Henryka Sienkiewicza podczas

nek szkoly i parcelę sprzedano

również z nami wychowawcy

rokiej sieci szkól i zakladów

Sternalówna i Gawlik nadal zaj-

sobotniej audycji dla mlodzieży

lwowskiej firmie turystycznej

i personel, sluchając opowieści

specjalnych dla niewidomych,

mowali się nauczaniem dzie-

szkolnej transmitowanej z Teatru

i umieszczono w nim schro-

w jego wykonaniu ­ wspominal

gluchoniemych, upośledzonych

ci z deficytem intelektualnym,

Wielkiego we Lwowie.

nisko turystyczne, natomiast

po latach Remigiusz Węgrzy-

umyslowo, dla dzieci malo zdol-

przy czym Gawlik ustąpil ze

Klementyna  Sternalówna

w 2004 r. zakupil je rząd polski

nowicz jeden ze swoich poby-

nych i opóźnionych w rozwoju

stanowiska kierownika szkoly

zmarla w sierpniu 1931 r. Gaw-

na potrzeby Generalnego Kon-

tów na kolonii w Tuchli.

umyslowym. Domagali się, by

specjalnej, ucząc równocześnie

lik opuścil Lwów w 1947 r., przy

sulatu Rzeczypospolitej Pol-

państwo, w miejsce dotych-

w innych szkolach (od 1933 r.

czym ostatnie dwa lata przed

Córki Albina Gawlika ­ Al-

skiej. Budynek szkoly rozebra-

czasowych kursów przygo-

pracowal w Kolegium Serafic-

ekspatriacją pracowal w Za-

bina i Janina zostaly również

no, a w 2012 r. otworzono nowo

towujących nauczycieli szkól

kim o.o. bernardynów w Ra-

kladzie Naukowym im. Osso-

nauczycielkami, przy czym

wzniesiony drugi korpus kon-

specjalnych, utworzylo osobne

decznicy), a jego miejsce zajęla

lińskich, zaś w ,,nowej Polsce"

Albina (po mężu Konoplicka)

sulatu. Zachowano jeden frag-

seminarium lub studium peda-

panna Klementyna (zatrudnio-

zatrudnil się jako nauczyciel

poszla w ślady ojca i po woj-

ment architektoniczny ­ portal

gogiki specjalnej przy Uniwer-

na również w 7-klasowej szko-

języka polskiego w Gimna-

nie, ukończywszy Państwowy

wejściowy z herbem Lwowa,

sytecie Warszawskim. Podczas

le żeńskiej im. św. Marcina). To

zjum i Liceum im. M. Kopernika

Instytut Pedagogiki Specjal-

który wprawiono w nowocze-

zjazdu, w których udzial wzię-

jej staraniem szkola uzyskala

w Krośnie, a następnie w Pań-

nej w Warszawie, prowadzony

sny gmach konsulatu. O Szkole

lo 802 delegatów z calej Pol-

zmianę nazwy na ,,Szkola spe-

stwowej Szkole Ogólnoksztalcą-

przez prof. Marię Grzegorzew-

Specjalnej im. św. Kazimierza

ski, przyjęto ważną rezolucję,

cjalna im. św. Kazimierza".

cej Koedukacyjnej Stopnia Lice-

ską, zostala pierwszą kie-

nikt już nie wspomina w żadnej

że: dzieci umyslowo lub fizycz-

Na marginesie warto wspo-

alnego w Krośnie (do 1951 r.).

rowniczą Państwowej Szkoly

z publikacji ­ a o rozebranym

nie nienormalne lub upośledzo-

Trudno zapomnieć wspa-

mnieć o wielkiej pasji Albina

Specjalnej dla Dzieci Kalekich

budynku nadal mówi się wy-

ne (malo zdolne, gluchonieme,

nialego wychowawcę, zawsze

Gawlika, jaką byla twórczość

w Świebodzinie.

lącznie jako o szkole św. Zofii.

Dwie pasje pani Stanislawy

Opowiadanie dziś o Polakach

nagrody. Wiele wyróżnień zdobytych na

na Ukrainie jest zajęciem

ogólnopolskich konkursach zdobi ściany

latwym i ciekawym. Każdy

klas. Wielu uczniów szkoly studiuje we

dzień życia ukazuje,

Wroclawiu, Warszawie, Krakowie.

że trwa i rozwija się

Ta mężna, szczupla kobiety pracuje dla

żmudna praca w obronie

ludzi, nie licząc na nagrody. Prawdziwą

Ojczyzny. Walka o jej

nagrodą dla niej jest dobre slowo. W cza-

niepodleglość zjednoczyla

sie trwania wojny prezes wiele uczynila,

wszystkie narodowości

by pomoc od polskich przyjaciól z Zamo-

zamieszkujące Ukrainę.

ścia dotarla do każdego potrzebującego,

Rosyjska inwazja uaktywnila

zwlaszcza do osób starszych. Nie zapo-

wiele wspanialych osób

mniala również o miejskim ośrodku geria-

i organizacji, które prowadzą

trycznym i neurologicznym. Rozdala tak-

dużo dobrych dziel.

że w kościele osobom w podeszlym wieku

paczki zostawione tam przez polskich

W Kolomyi bardzo aktywnie dziala

dyplomatów. Dba o sprawozdawczość

towarzyszy. Nie jest gościem w szkole, lecz

W chwilach wolnych pracuje w ogród-

Towarzystwo Kultury Polskiej ,,Pokucie",

i księgowość, wszystko ma policzone i za-

przychodzi, by zadbać o jej dobre funkcjono-

ku przy domu, rozmawia przez skype

z wnuczką Kariną, synem Aleksandrem.

którego prezesem już od 26 lat jest lekarz

pisane. Wspólpraca z fundacją ,,Wolność

wanie. Dużo pracy wlożyl w uporządkowa-

miejskiego pogotowia ratunkowego Stani-

i Demokracja" w dziedzinie edukacji też

nie cmentarza, w naprawę ogrodzenia.

Tęskni, gdyż dzieci mieszkają za granicą.

spolecznym obowiązkom i szacunek do

slawa Kolusenko-Patkowska.

ludzi, którzy jej ufają.

przynosi dobre owoce.

Pierwszą pasją doktor kolomyjskiego

Przed zbliżającym się jubileuszem pre-

Wspominając swe pierwsze spotka-

Prawdziwymi jej przyjaciólmi i pomoc-

pogotowia ratunkowego zawsze byla me-

zes Stanislawy Kolusenko-Patkowskiej

Nie skupia się na formalnościach,

nia z nią w kościele, w polskiej sobotniej

nikami są dziennikarka z Wroclawia z TVP

dycyna. Jej poświęcila cale swoje życie

pragnę jej życzyć dużo zdrowia i sil do

choć zawsze dąży do tego, by wszyst-

szkole im. St. Vincenza, podczas prac przy

ko odbywalo się na wysokim poziomie,

,,Polonia" Grażyna Orlowska-Sondej, rota-

i choć dawno moglaby być na zaslużonej

dalszej pracy na niwie troski o zachowanie

uporządkowaniu zabytkowego polskie-

rianie z Zamościa państwo Elżbieta i Bogdan

emeryturze, nadal pracuje jako lekarz. Cie-

polskości wśród rodzin Polaków w Kolo-

przynosząc dobre owoce i radość. Pani

go cmentarza ­ jednego z największych

Stanislawa dba o to, żeby wiedza zdoby-

Szymańscy oraz Rafal Pasieka. Pomocni-

szy się, że córka Natalia poszla w jej śla-

myi oraz równie gorliwych i kochających

nekropolii Kresów, na zebraniach towa-

kiem w dzialalności spolecznej, a także we

dy i zostala chirurgiem. Pani Stanislawa

Polskę kontynuatorów jej dzialalności.

ta przez dzieci w polskiej szkole pomogla

rzystwa, rozmowach z czlonkami-senio-

wszystkich poczynaniach jest jej mąż, inży-

jest lekarzem wyższej kategorii i cieszy

im w przyszlości na studiach w Polsce

rami, zawsze podziwialem jej energię,

i w życiu codziennym. Jej wychowankowi

nier emeryt pan Wlodzimierz. Mimo iż nie

się wielkim autorytetem wśród kolegów

ROMAN WORONA

delikatność, odpowiedzialność, wierność

jest polskiej narodowości, zawsze malżonce

w pracy. Wielu korzysta z jej rad.

nie zawodzą i przywożą z występów różne

CZLONEK TKP ,,POKUCIE"