17

nr 16 (404) | 30.08.­15.09.2022

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

skrzydlatych. Pomniki poetów i pisa-

rzy polskich na Kresach Poludniowo-

-wschodnich dawnej Rzeczypospoli-

tej" z cennymi zdjęciami, glównie mego

syna Andrzeja.

Nie tylko pomniki świadczy-

ly o glębokiej fascynacji spole-

czeństwa Lwowa twórczością

naszych wielkich romantyków.

Tych inicjatyw kulturalnych związa-

nych z romantyzmem, bardzo różno-

rodnych, bylo wiele. Wyrazem uznania

dla twórczości Mickiewicza byly, mię-

dzy innymi, lwowskie spotkania rocz-

nicowe poświęcone autorowi Dziadów,

które odbywaly się prawie we wszyst-

kich szkolach, także przed wybuchem

I wojny światowej. W przywolywa-

nym już szkicu Przy rannej świecy Jan

Parandowski wspomina na przyklad

przebieg takiej uroczystości w swym

gimnazjum, na której wyglaszal slo-

wo wstępne przed inscenizacją Pana

Tadeusza. Wystawiono fragmenty

narodowej epopei, bo cala jest zbyt

obszerna. Tamtego roku wybrano

tekst slynnej spowiedzi Jacka Soplicy.

O tym spektaklu pisze Parandowski

we wspomnianym szkicu: ,,...na dlu-

gie lata pozostal w pamięci naszego

gimnazjum ten wieczór, kiedy wy-

jątkowo zamiast Rady inscenizowa-

POMNIK SEWERYNA GOSZCZYŃSKIEGO

no śmierć Jacka Soplicy i mlodzieniec

grający tę rolę nigdy jej nie skończyl,

latach jego prochy. Jednym z pomyslów

generalowie, weźcie tę trumnę na ra-

bo najpierw sam się rozplakal, a za nim

byla idea, którą ponoć wysnul Stefan

miona i zanieście do krypty, bo duchem

cala sala ­ ojcowie, matki, wujowie,

Żeromski, aby sarkofag Slowackie-

równy byl królom". Ale zanim to nastą-

OKLADKA KSIĄŻKI MARIUSZA OLBROMSKIEGO ,,ŚLADAMI SLÓW

ciotki ­ zaniosla się nieugaszonym

go ustawić na Giewoncie. W czerwcu

pilo, we Lwowie oburzenie wzbudzila

SKRZYDLATYCH. POMNIKI PISARZY I POETÓW NA KRESACH

szlochem". Wspomina też, że w mie-

1927 roku marszalek Józef Pilsudski,

postawa Jana Gwalberta Pawlikow-

POLUDNIOWO-WSCHODNICH DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ"

ście trwal żywy spór ideowy między

który byl od dzieciństwa wychowany

skiego, slynnego kolekcjonera i ba-

dacza Króla ducha Slowackiego, który

pokoleniami, który z poetów jest bliż-

na literaturze romantycznej, a dziela

studentem. W ramach tej ostatniej serii

Odbywa się z tej okazji szereg uroczy-

szy wspólczesnym obecnym czasom

Slowackiego szczególnie cenil i wie-

uważal, że umieszczanie trumny z pro-

opublikowano wówczas utwory Jana

stości w Polsce, na Litwie, w innych

- Mickiewicz, czy Slowacki. Starsze

le z nich znal na pamięć, zorganizo-

chami wieszcza na Giewoncie jest zlym

Kasprowicza, Marii Konopnickiej, Ju-

krajach. Wiele koncertów, sesji nauko-

pokolenie bylo bardziej przekonane

wal największy w naszych dziejach

pomyslem. Parandowski wspomina,

liusza Slowackiego i Adama Mickiewi-

wych, przedstawień teatralnych. Nasza

do Adama Mickiewicza, a mlodsze,

pogrzeb pisarza, który trwal aż dwa

że mlodzież lwowska, jego koledzy, za-

cza. Na ogól ­ jak wspomnieliśmy ­ na

rozmowa ma więc z tymi obchodami

w tym Jan Parandowski ­ do Juliusza

tygodnie. Szczątki autora Kordiana

mierzali wybić wtedy szyby w oknach

osobę Parandowskiego patrzy się jako

ścisly związek. Ukazuje bowiem postać

Slowackiego, którego dziela wlaśnie

spoczęly wówczas w krypcie wiesz-

tego zaslużonego dla naszej kultury ba-

na klasyka, badacza i popularyzatora

i fascynacje Parandowskiego jeszcze

zaczynaly ukazywać się we Lwowie.

czów na Wawelu, obok prochów Ada-

dacza, na znak protestu. A jeśli tego nie

antyku, filozofa kultury. Ale to postać

w innym świetle, a mianowicie w bla-

Powstawaly też w tamtych latach

ma Mickiewicza, po uroczystościach

uczynili, to tylko dlatego, że nie znali

zupelnie renesansowa, o wielu talen-

sku zapalanej już nad ranem świecy, by

różne pomysly, gdzie na przyklad ma

na dziedzińcu wawelskiego zamku, na

adresu jego zamieszkania. Ten daw-

tach. W sumie za malo znana, godna na

spojrzeć na ukochaną epopeję, chlonąć

zostać pochowany Juliusz Slowacki,

których Józef Pilsudski wyglosil swą

ny spór jakże dziś może nas dziwić,

nowo odkrycia. Rok obecny jest w Pol-

jej piękno. Stroić na tym arcydziele ser-

który jak wiadomo zmarl w Paryżu

historyczną mowę zakończoną slyn-

a wtedy byl niezwykle aktualny, bul-

sce ogloszony Rokiem Romantyzmu

ce i wysoki ton wlasnych myśli i wla-

w 1849 roku. Gdzie mają spocząć po

nym rozkazem do generalów ,, Panowie

wersujący. Parandowski konstatuje we

przez Sejm PP z okazji ukazania się 200

snej twórczości.

lat temu Ballad i romansów Adama Mic-

wspomnianym szkicu, że w świado-

Bardzo dziękuję za rozmowę.

mości pokoleń wraz ze zmianą sytuacji

kiewicza, co jest uznawane za początek

w kraju, odzyskaniem niepodleglości,

epoki romantyzmu w naszej literaturze.

Ja również.

zmalalo z czasem zainteresowanie tą

epoką. Ale jednak pisze też, że w skla-

dzie delegacji polskiej sekcji PEN Clubu

w 1933 roku uczestniczyl w obchodach

mickiewiczowskich w Nowogródku

na Litwie, gdzie uroczyście oddano

pamiątkowy kopiec usypany na cześć

Mickiewicza. Pisal: ,,Niezapomniane

dni! I sam Nowogródek, i jego okolice,

po których jeździliśmy nie żadnymi

samochodami, ale w karetach, brycz-

kach, dorożkach, cala ta ziemia urocza,

przetkana wspomnieniami, odzywa-

jąca się co chwila wierszem ­ tu balla-

dą, tam ,,Panem Tadeuszem" ­ dala nam

poznać jak silnie zrośnięci jesteśmy

z Mickiewiczem, i każdy albo samotnie

rozmyślal, albo pólslówkami zwierzal

się kolegom, jak mu wstyd tych czu-

purnych slów, które mu się czasem wy-

mykaly w dyskusjach kawiarnianych

albo co gorsza pod piórem". W zasadzie

caly szkic Parandowskiego jest holdem

dla romantyków. Kończy go pisząc jak

w okresie okupacji, po wrześniu 1939

roku, sięgal w Warszawie do mickie-

wiczowskiego arcydziela, czytal go na

glos dzieciom i żonie. Warto też na za-

kończenie wspomnieć, że Parandowski

w latach 1922­1924 byl kierownikiem

literackim w slynnym wydawnictwie

lwowskim Alfreda Altenberga, gdzie

redagowal serię przekladów z litera-

tur klasycznych oraz serię Wielcy pi-

sarze. Pracę rozpocząl, gdy byl jeszcze

KRZEMIENIEC, POMNIK JULIUSZA SLOWACKIEGO

POMNIK ADAMA MICKIEWICZA W STANISLAWOWIE