24

nr 16 (404) | 30.08.­15.09.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Tajemnice Parku Stryjskiego  (cz. VI)

Na specjalną uwagę każdego

odwiedzającego Wystawę

zaslugiwala Panorama

Raclawicka. Okazalą rotundę

Panoramy zbudowano po

stronie lewej alei, od razu przy

wejściu od ul. Poniatowskiego.

Rotunda w przebudowanym

wyglądzie i pelniąca funkcję

sali sportowej zachowala

się do chwili obecnej. Jest to

szesnastoboczny budynek

o średnicy okolo 40 metrów,

wysokości 18 metrów, nakryty

kopulą i zwieńczony latarnią.

Autorem projektu byl lwowski

architekt Ludwik Baldwin

Panorama dostala nazwę ,,Bem

jeszcze jednej panoramy. Do pra-

Ramult, konstrukcje metalowe

w Siedmiogrodzie". Wśród ar-

cy nad ,,Golgotą" Styka zaprosil

dostarczyl wiedeński zaklad

tystów, którzy pomagali J. Styce

T. Popiela, Z. Rozwadowskiego

Grodla.

w malowaniu tej panoramy byli

i J. Stanislawskiego. Nową pa-

miasta Lwowa wykupil Pano-

i przeniesiono do parterowej

Polacy Z. Rozwadowski i M.

noramę malowali w pustej ro-

ramę Raclawicką na wlasność.

części parku, obok pomnika

Wywiórski.

tundzie Panoramy Raclawic-

Wlasnością miasta panorama

Jana Kilińskiego. Drewnianą

JURIJ SMIRNOW

P

Historia powstania jesz-

kiej. W lipcu 1896 roku ,,Golgota"

pozostala aż do zakończenia II

huculską cerkiew kupil metro-

omysl Panoramy Raclawic-

cze jednej panoramy Jana Styki

byla zakończona i wystawiona

wojny światowej, kiedy w 1946

polita Andrzej Szeptycki i kazal

kiej podal lwowski artysta

,,Golgota", niestety, poszla w za-

do stycznia 1897 roku w tejże

roku plótno Panoramy przeka-

ustawić we lwowskiej dzielnicy

malarz Jan Styka. W listo-

pomnienie. Kiedy w 1896 roku

rotundzie we Lwowie.

zano do PRL.

Kleparó jako parafialną świą-

padzie 1892 roku zglosil on komi-

Panorama Raclawicka poje-

Obecnie Panorama ,,Golgo-

W czasie wojny mialy miej-

tynię dla Ukraińców tamtej

tetowi Wystawy Krajowej pro-

chala do Budapesztu, Jan Styka

ta" znajduję się w Forest Lawn,

sce tragiczne wydarzenia, mia-

okolicy. Tak zwane ,,mauzoleum

pozycję wykonania olbrzymiej

dostal propozycję namalowania

USA. W 1912 roku Magistrat

nowicie 9 kwietnia 1944 roku

Matejki" wykupili Żydzi ­ bra-

panoramy o wymiarach 120x15

podczas kolejnego bombardo-

cia Jakub i Abraham Herman-

metrów i budowy dla niej odpo-

wania Lwowa przez lotnictwo

nowie i przynieśli na ulicę Slo-

wiedniej rotundy. W komitecie

sowieckie, dwie bomby spa-

neczną (obecnie Kulisza). W tak

wszyscy byli zaskoczeni. Pano-

dly do Rotundy. Na szczęście

zwanym Pasażu Hermannów

ramy nie bylo w planach Wysta-

jedna z nich nie eksplodowala.

w latach 1898­1900 architekci

wy, również nie bylo pieniędzy na

Fragmenty zburzonego dachu

M. Fechter i A. Schleyen dosto-

jej wykonanie. Prasa pisala, że J.

znacznie uszkodzily malowi-

sowali i częściowo przebudo-

Styka ,,zaskoczyl wszystkich gi-

dlo i zniszczyly prawie calą

wali ,,mauzoleum" na budynek

gantycznym planem tego przed-

instalację przedpola. Zespól

żydowskiego teatru ,,Colos-

sięwzięcia". Nikt nie wiedzial,

wolontariuszy pod kierownic-

seum". W latach 20­30. XX wie-

jak znaleźć 100 000 zlotych reń-

twem inżyniera Maciejow-

ku dzialal tu ,,Teatr Nowości"

skich na realizację projektu. Inni

skiego z wielkim trudem zdjąl

otwarty 27 września 1920 roku.

byli pelni wątpliwości, czy uda się

uszkodzone plótno, nawinąl go

Po zakończeniu Wystawy

wszystko zrealizować w tak krót-

na specjalnie skonstruowany

Krajowej magistrat lwowski po-

kim terminie. Jeszcze inni mówili

olbrzymi walec i wywiózl ze

stanowil rozebrać większość

z niedowierzaniem o artystycznej

zrujnowanej rotundy do klasz-

pawilonów, które nie zostaly

wartości takiego dziela. Jan Sty-

toru oo. bernardynów. Walec

wykupione lub przeniesione do

ka pokonal wszystkie trudności,

z plótnem ważyl kilka ton.

innych miejsc. Zwrócono uwagę

przezwyciężyl wątpliwości, zna-

Po wojnie rotunda byla

na zazielenienie terenu, urządze-

lazl pieniądze i wspólpracowni-

w stanie ruiny, a z czasem zo-

nie nowych klombów i kwietni-

ków ­ artystów malarzy na czele

stala, niestety, przebudowana

ków. Opis Placu Powystawowego

z Wojciechem Kossakiem.

na salę sportową Politechniki

w 1904 roku w ,,Przewodniku po

28 maja 1894 roku nastąpilo

Lwowskiej. Politechnice prze-

Lwowie" Franciszka Barańskiego

przekazanie wykonanej i zmon-

kazano również dawny Palac

wykazuje już tylko kilka pozosta-

towanej Panoramy Komite-

Sztuki, w którym (jakkolwiek

lych pamiątek po Wystawie Kra-

towi budowy. Powierzchnia

to dziwnie brzmi!) urządzono

jowej, mianowicie bramę glówną

ogromnego malowidla stano-

plywalnię dla studentów. Znaj-

w stylu empire wedlug projektu Z.

wila 1800 m2. 5 czerwca 1894

dujący się w pobliżu pawilon

Gorgolewskiego, Panoramę Ra-

roku, w dzień otwarcia Wy-

miasta Lwowa przeznaczo-

clawicką. Halę koncertową z ga-

stawy Krajowej, Panorama Ra-

no jeszcze przed I wojną świa-

leriami (projekt F. Skowrona i K.

clawicka zostala udostępniona

tową na restaurację parkową

Boublika), wieżę wodną, resztki

publiczności. W czasie trwania

fontanny świetlnej (projekt Kriżi-

Wystawy Panoramę zwiedzilo

ka z Pragi), pawilon architektury

ponad 200 000 osób. Taką fre-

w stylu greckim, (czyli stylizo-

kwencją nie mogly pochwalić

wany na wzór starożytnej świą-

się żadne ówczesne atrakcyjne

tyni greckiej, projekt F. Skowro-

muzea. Dochód z biletów wstępu

na), wodotrysk wodny projektu

wynosil 80 tysięcy zlotych reń-

Gobla, Palac sztuki, budynek bro-

skich. Wykonanie Panoramy

waru Götza w Okocimie w stylu

okupilo się w ciągu roku. Pano-

niemieckiego renesansu (projekt

rama Raclawicka od razu stala

T. Prylińskiego), pawilon Mini-

jedną z najważniejszych arty-

sterstwa Skarbu.

stycznych, historycznych i tu-

Rozbiórka pawilonów trwa-

rystycznych atrakcji Lwowa.

la nadal i w 1914 roku wedlug

W latach 1896­1898 Pano-

,,Ilustrowanego przewodnika po

rama Raclawicka pojechala do

Galicji" Mieczyslawa Orlowicza,

Budapesztu. Trudno sobie te-

,,zostaly na Placu Powystawo-

raz wyobrazić, jak transpor-

wym tylko trzy budynki: Wieża

towano plótno i cale przedpo-

Wodna, Palac sztuki i Rotunda

le. W Budapeszcie Panoramę

Panoramy Raclawickiej", rów-

obejrzalo 800 tysięcy osób. Po

nież pawilony, kilka restauracji

dużym sukcesie Panoramy Ra-

i kawiarni. Bardzo szybko Plac

clawickiej Węgrzy zamówili

Powystawowy stal się ulubio-

u Styki panoramę o węgier-

nym miejscem spacerów, zabaw

skiej tematyce patriotycznej.

i festynów lwowian, wystaw

Jan Styka wybral epizod bitwy

różnych towarzystw i organi-

pod Nagy Szeben z udzialem

zacji, przedsiębiorstw produku-

generala Józefa Bema. W Polsce

jących piwo, czekoladki i lody.