12

nr 22 (410) |29.11­12.12.2022

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Podsumowanie polsko-ukraińskich

prac konserwatorskich w sezonie 2022  (cz. 1)

Rok 2022 zbliża się do końca.

,,Polonika". Oczywiście, rozmowę

Korwin-Szymanowska,  zna-

Spadl już pierwszy śnieg.

zaczynamy od Cmentarza Ly-

na artystka operowa, solistka

Polsko-ukraińskie zespoly

czakowskiego, zaś konkretnie

lwowskiej i warszawskiej ope-

konserwatorskie, które pracują

od kaplicy hrabiów Dunin-Bor-

ry i jej 14-letnia córeczka Alina

pod golym niebem, zwlaszcza

kowskich herbu Labędź. Kaplica

Bartoszewiczówna.  Stanisla-

na Cmentarzu Lyczakowskim,

jest najstarszą na Cmentarzu Ly-

wa Korwin-Szymanowska byla

spieszą się z zakończeniem

czakowskim, zostala ufundowa-

siostrą Karola Szymanowskiego,

ostatnich prac sezonowych. Jak

na przez możną rodzinę arysto-

najwybitniejszego  kompozy-

i w 2021 roku, prace na wielu

kratyczną w 1812 roku. Góruje

tora Mlodej Polski. Pochowana

innych obiektach trwają bez

nad najstarszą częścią cmenta-

w rodzinnym grobowcu Alusia

przerwy przez caly rok. Niestety,

rza, wedlug swoich wymiarów

Bartoszewiczówna tragicznie

nie tylko pogoda wnosi korektę

jest jedną z największych. W ob-

zginęla dnia 23 stycznia 1925

w plany konserwatorów. Wojna,

szernym grobowcu pod kaplicą

roku. Wydarzenie to zostalo

agresja Federacji Rosyjskiej,

pochowano ponad dwudziestu

odnotowane przez większość

obstrzaly rakietowe Lwowa

przedstawicieli rodziny Dunin-

gazet lwowskich. Wyjeżdżając

znacznie utrudniają szlachetne

do Warszawy, gdzie Stanislawa

-Borkowskich i spokrewnio-

prace tych, którzy nie niszczą,

Korwin-Szymanowska otrzy-

nych z nimi rodzin, zaslużonych

ale ratują wspólne dziedzictwo

mala angaż w Operze Stolecz-

dla Polski i Lwowa. Szlachetne

polsko-ukraińskie na Ziemi

nej, rodzina zostawila córeczkę

klasycystyczne ksztalty archi-

Lwowskiej i we Lwowie.

w Zakladzie Wychowawczym

tektoniczne kaplicy dopelnia

sióstr Sacre Coeur we Lwowie.

wspaniala kolumnada frontowa,

W tragicznym dniu dziewczyn-

piękne rzeźby dluta Hartman-

TEKST I ZDJĘCIE

ki z Zakladu bawily się w ogro-

na Witwera, malowidla ścien-

JURIJ SMIRNOW

dzie klasztornym, śpiewaly obok

ne, tablice epitafijne. W tympa-

Warto

podkreślić,

że

kamiennej figury św. Stanisla-

nonie zostal umieszczony herb

w trudnych warunkach wojny

wa Kostki. Niespodzianie figu-

rodzinny Labędź odlany z brą-

na Ukrainie, polskie Minister-

ra spadla wprost na Alusię i po-

zu. Na podstawie rozporządze-

stwo Kultury i Dziedzictwa Na-

tlukla jej glowę. Dziewczynka

nia magistratu lwowskiego z 28

rodowego (MkiDN) i warszawski

zmarla na miejscu. Śmierć jedy-

lipca 1860 roku, kaplica zostala

GROBOWIEC RODZINY GRZĘDZIELSKICH

Instytut Narodowy Polskiego

nej córki byla ogromną tragedią

wyremontowana.

Dziedzictwa za Granicą ,,Poloni-

dla calej rodziny.

Kolejną renowację kaplicy

renowacji kolejnych nagrobków

Jan  Lopuszański  (1875­

ka" oraz polskie stowarzyszenia

Grobowiec byl zaniedbany

prowadzono w 1903 roku. O tym

i grobowców. Na liście ponad

1936), urodzil się we Lwo-

i fundacje nie cofnęly się w swo-

jak większość starych grobow-

m.in. świadczy napis epitafijny

dziesięć nagrobków na grobach

wie, studiowal na Politechnice

ich planach konserwatorskich,

ców na cmentarzu, ceramiczne

na glównej fasadzie. Niestety,

znanych Polaków i Ukraiń-

Lwowskiej, inżynier hydro-

nie zawiesily żadnego projektu.

zdjęcia Alusi i Stanislawy Kor-

w latach 80. XX wieku kapli-

ców. Prace prowadzi warszaw-

technik. Od 1913 roku profesor

Finansowanie owych projek-

win-Szymanowskiej zostaly

ca zostala podpalona, zawalil się

ska Fundacja Dziedzictwa Kul-

zwyczajny budownictwa wod-

tów przez stronę polską pozwo-

uszkodzone. W rezultacie reno-

dach z sygnaturką, zostaly roz-

turowego (prezes Aleksandra

nego Politechniki Lwowskiej.

lilo jeszcze na wiosnę rozpocząć

wacji grobowiec uzyskal wy-

bite lub poważnie uszkodzone

Waszak). Wśród odnowionych

W latach 1922­1923 ­ minister

prace konserwatorskie, teraz zaś,

gląd pierwotny, uzupelniono

rzeźby i tablice epitafijne, znisz-

grobów zwracają uwagę pra-

robót publicznych. W roku aka-

późną jesienią, można już pod-

ubytki, powierzchnie kamien-

czone znaczne partie malowidel

ce konserwatorskie wykonane

demickim 1925/1926 ­ rektor

sumować wyniki udanego ko-

ne zostaly oczyszczone i zabez-

ściennych. Ściany znajdowaly

w ramach projektu ,,Groby pol-

Politechniki. Pochowany w ro-

pieczone, uczytelniono napisy.

lejnego sezonu. Wspaniale wy-

się w stanie bardzo zagrożonym.

skich ministrów na Cmentarzu

dzinnym grobowcu.

niki obserwujemy na każdym

Bliskie zakończenia są pra-

W latach 90. staraniem dyrek-

Lyczakowskim". Projekt jest fi-

Maksymilian

Matakie-

z obiektów. Na niektórych z nich

ce konserwatorskie prowa-

cji Cmentarza Lyczakowskiego

nansowany ze środków Kance-

wicz  (1875­1940),  ceniony

dokonano po prostu cudów. Na

dzone przy dwóch kolejnych

przeprowadzono remont kaplicy,

larii Premiera RP.

polski inżynier hydrotech-

miejscu szarych obsypanych

pomnikach rodzinnych hra-

który zatrzymal jej dalszą rujna-

Otóż odnowiono grobowce

nik. W 1900 roku uzyskal dy-

tynków odslonięto i zabezpie-

biów Dzieduszyckich. Prace

cję. Od 2021 roku rozpoczęto fa-

i pomniki na grobach Andrzeja

plom inżyniera, zaś już od roku

czono cenne zabytkowe malowi-

konserwatorskie prowadzono

chową odbudowę kaplicy i reno-

Nosowicza, ministra Kolei Że-

1909 mianowany profesorem

dla. Nie zważając na wojnę, nikt

z inicjatywy Związku Rodowego

wacji zachowanych dziel sztuki.

laznych w rządzie Wincentego

nadzwyczajnym Politechniki

z polskich wykonawców i kon-

Dzieduszyckich herbu Sas z do-

Prace konserwatorskie finansu-

Witosa, Wladyslawa Grzędziel-

Lwowskiej. W roku 1911 ­ pro-

serwatorów nie zrezygnowal

finansowaniem ze środków Mi-

je Instytut ,,Polonika". Przetarg

skiego, Jana Lopuszańskiego,

fesor zwyczajny budownictwa

z wyjazdów do Lwowa i innych

nisterstwa Kultury i Dziedzictwa

na zespolową odbudowę wygrala

Maksymiliana Matakiewicza

wodnego, w roku akademickim

miejscowości na Ziemi Lwow-

Narodowego. Jest to już trzeci se-

warszawska firma ,,Monument

i Jana Moszczyńskiego. Warto

1919/1920 ­ rektor Politech-

skiej. Wszyscy przez caly sezon

zon prac Związku na Cmentarzu

Service" pod kierownictwem

przypomnieć życiorysy tych

niki, W tychże latach redaktor

pracują na obiektach obok swo-

Lyczakowskim. Związek Rodo-

Marcina Kozarzewskiego. Wla-

lwowian zaslużonych dla Pol-

lwowskiego ,,Czasopisma Tech-

ich ukraińskich kolegów.

wy Dzieduszyckich herbu Sas ma

śnie ta firma wykazala swoją

ski w trudnym okresie walk

nicznego". W latach 1929­1930

Ze strony ukraińskiej pra-

zamiar realizować ambitne plany

umiejętność przy pracach kon-

o niepodleglość i rozbudowy

pelnil funkcję ministra robót

ce konserwatorskie organizuje

renowacji 15 nagrobków Dziedu-

serwatorskich przy kaplicach

struktur II Rzeczypospolitej.

publicznych w rządzie Kazi-

i nadzoruje Zarząd Ochrony Śro-

szyckich. W latach 2020­2021

Krzyżanowskich i Barczewskich

W ladyslaw  Leon  Grzę-

mierza Bartla. W latach 1931­

dowiska Historycznego Lwow-

odnowiono cztery nagrobki, zaś

na tymże cmentarzu. Z firmą

dzielski (1864­1925), praw-

1933 zostal prezesem Akademii

skiej Rady Miejskiej. Ze strony

w 2022 kolejne dwa. O inicjaty-

wspólpracują zespoly fachow-

nik, absolwent Uniwersyte-

Nauk Technicznych. Autor licz-

polskiej większość prac finan-

wach konserwatorskich Związ-

ców, którzy są zajęci przy kon-

tu Jagiellońskiego, prezes sadu

nych podręczników akademic-

suje MkiDN. Warszawski Insty-

ku Rodowego Dzieduszyckich

serwacji m.in. rzeźb i polichro-

okręgowego w Przemyślu. Od

kich i publikacji technicznych.

tut ,,Polonika" prowadzi fachowy

herbu Sas we Lwowie ,,Nowy Ku-

mii.  Polichromię  odnowila

1919 roku ­ sędzia we Lwo-

Jan Moszczyński (1869­1932),

nadzór za wykonaniem prac na

rier Galicyjski" informowal swo-

konserwator Anna Smyk. Zrobila

wie. Wspólorganizator Polskiej

prawnik,  dlugoletni  urzęd-

wszystkich obiektach, patronuje

ich czytelników w październiku

rzecz prawie niemożliwą. Odna-

Komisji Likwidacyjnej w Kra-

nik Galicyjskiej Dyrekcji Poczt

pracom od strony merytorycznej.

2022 roku (nr 18).

lazla cudem zachowane resztki

kowie. Aktywny dzialacz Pol-

i Telegrafów we Lwowie. Absol-

Z Aleksym Lozińskim, przedsta-

Wspólne polsko-ukraińskie

malowidel ściennych i wspania-

skiego Stronnictwa Ludowego

went Wydzialu Prawa Uniwer-

wicielem Instytutu ,,Polonika"

prace konserwatorskie prowa-

le zrekonstruowala zniszczone

,,Piast". W latach 1919­1922 ­

sytetu Lwowskiego (1900 rok).

we Lwowie, spotkaliśmy się na

dzono również na Cmentarzu

partie. Renowację rzeźb prowa-

posel na Sejm RP. W 1921 po-

Od roku 1918 przeniesiony do

Cmentarzu Lyczakowskim obok

Janowskim. Jest to kontynu-

dzil zespól konserwatorów pod

wolany na stanowisko ministra

Ministerstwa Poczt i Telegra-

kaplicy  Dunin-Borkowskich,

acja zaawansowanych prac z lat

kierownictwem Anny Kudzi

aprowizacji w rządzie Wincen-

fów RP w Warszawie. W latach

jednego z najbardziej charakte-

ubieglych. Zwraca uwagę reno-

z Warszawy. Aleksy Loziński

tego Witosa. W1924 roku zostal

1922­1923 mianowany mini-

rystycznych obiektów tegorocz-

wacja kolumny ­ kapliczki przy

mówi, że wszystkie prace przy

przez Senat wybrany na czlon-

strem Poczt i Telegrafów kolejnie

nych prac konserwatorskich.

prowadzącej na cmentarz bra-

kaplicy będą zakończone w calo-

ka Trybunalu Stanu. Aktywny

w rządach Wincentego Witosa,

Pan Loziński wyciąga caly plik

mie glównej.

ści do końca 2022 roku.

dzialacz spoleczny w Towarzy-

Juliana Nowaka i Wladyslawa

papierów, dotyczących konser-

Renowacja  zabytkowych

Instytut ,,Polonika" i firma

stwie gimnastycznym ,,Sokól"

Sikorskiego. W latach 1924­

wacji kaplicy, również jeszcze

obiektów wspólnego dziedzic-

,,Monument Service" ukladają

i w Towarzystwie Szkoly Ludo-

1926 pelnil funkcję dyrektora

kilkudziesięciu obiektów zabyt-

twa polsko-ukraińskiego trwa

już plany na 2023 rok, szykują się

wej. We Lwowie prowadzil kan-

generalnego Poczt i Telegrafów.

kowych na terenie Lwowa i Ziemi

również w innych miejscach

do renowacji kolejnej, już czwar-

celarię adwokacką. Na grobow-

Instytut ,,Polonika zakoń-

Lwowskiej. Na wszystkich pra-

we Lwowie i na Ziemi Lwow-

tej, kaplicy na cmentarzu. Tra-

cu Grzędzielskich odnowiono

czyl" już renowację grobow-

cują polsko-ukraińskie zespo-

skiej. O tych pracach ­ już

dycyjnie w 2022 roku wspólnie

cenną rzeźbę klęczącego aniola,

ca rodziny Bartoszewiczów-

ly konserwatorskie i wszystkie

w następnym odcinku.

z dyrekcją Muzeum ,,Cmentarz

jeden z najcenniejszych pomni-

-Szymanowskich. W grobowcu

obejmuje swoją opieką instytut

(cdn.)

Lyczakowski" uzgodniono listę

ków w stylu art deco we Lwowie.

jest  pochowana  Stanislawa