15

nr 22 (410) |29.11­12.12.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

ojców reformatów

go wizerunek ,,Matki Boskiej

Matheisela. Zaklad znajdowal

dzwony zostaly sprowadzone

XVII-wieczny

z fabryki Petera Hilzera z Wie-

w koronie, siedzącej na oblo-

się niedaleko kościola przy uli-

dzwon o wadze 50

cy Króla Leszczyńskiego. Nowe

ner-Neustadt. Dwa z nich za-

kach z Dzieciątkiem Jezus na

lewej i berlem w prawej ręce".

dzwony zostaly zawieszone na

kupiono w roku 1897, zaś dwa

kg z kościola św.

inne w 1899. Poświęcono je

Czwarty dzwon ,,Św. Elżbieta"

wieży-dzwonnicy przebudo-

Anny. Po drugiej

byl najmniejszy, ważyl tylko 58

wanej wedlug projektu Bro-

pod imionami ,,Św. Franci-

wojnie światowej

kg i mial średnicę 0;47 metra.

szek", ,,Św. Antoni", ,,Św. Lu-

nislawa Wiktora i otrzymaly

wladze radzieckie

Zostal zawieszony w górnej ar-

dwik" i ,,Św. Elżbieta". Dr Ka-

nazwy ,,Św. Joachim" (265 kg),

przebudowaly kościól

kadzie dzwonnicy. W latarni na

rol Badecki uważal, że dzwony

,,Homo Bonus" (140 kg) i ,,Ave

szczypcu dachu kościola znaj-

Maria" (70 kg). Rudolf Mathe-

Hilzera ,,...nie przedstawialy

na klub robotniczy.

dowala się mala sygnaturka.

isel podarowal do kościola

wyższej wartości artystycz-

Dzwonnica zostala

również sygnaturkę o wadze 25

nej; wszystkie z szablonowym

zburzona, podobnie

W 1916 roku wszystkie

kg. Niestety, wszystkie dzwo-

ornamentem barokowym. Poza

jak wieżyczka

dzwony zostaly

identycznym stemplem ludwi-

ny zaginęly podczas II wojny

REKLAMA FIRMY PETERA

światowej.

sarskim nie posiadaly żadnych

na sygnaturkę

zarekwirowane przez

HILZERA

We  wspomnianym  wy-

inskrypcji. Dzwon ,,Św. Anto-

i zwieńczenie fasady.

wladze austriackie,

ni" o wadze 282 kg i średnicy

i średnicy 0,65 metra, wyso-

żej kościele ojców reformatów,

jako pochodzące

kości 1,14 metra, byl ozdobio-

zbudowanym w latach 1896­

0,78 metra, mial wysokość 1,35

W 1990 roku dawny kościól

z najnowszych

ny plaskorzeźbą Matki Boskiej

1899 przy ulicy Janowskiej

metra. Byl ozdobiony reliefa-

zostal przekazany na cerkiew

czasów. W miejsce

58, cztery dzwony umiesz-

mi św. Antoniego, św. Micha-

z Dzieciątkiem Jezus i sceną

prawoslawną. Nowi gospoda-

czono w arkadach murowanej

la Archaniola, medalionami

,,Objawienia Dzieciątka Jezus

rze dobudowali kopuly, prze-

zabranych dzwonów

czterech Ewangelistów i sze-

zakonnikom". Dzwon trzeci

dwukondygnacyjnej dzwon-

prowadzili remont, zbudowali

wladze wojskowe

rokim fryzem zlożonym z rozet.

,,Św. Ludwik" mial wagę 68 kg

nicy, wbudowanej w mur ota-

nową wolnostojącą dzwonnicę

przekazaly do kościola

Drugi dzwon o wadze 150 kg

i średnicę 0,49 metra. Zdobil

czający świątynię. Wszystkie

i zawiesili trzy nowe dzwony.

Kamienica Sprechera ­ pierwszy we Lwowie ,,drapacz chmur"

Jest to jedna

jadl tylko ziemniaki z olejem.

Kurczyńskiego w 1913­1914 r.

z najokazalszych kamienic

Byl wlaścicielem kilku kamie-

W gmachu zastosowano central-

Lwowa, która już od

nic czynszowych, które charak-

ne ogrzewanie, wentylację po-

ponad stu lat jest tlem dla

teryzowaly wspaniale secesyj-

mieszczeń i wykorzystano kon-

pomnika Mickiewicza na

ne dekoracje. Byly to kamienice

strukcje żelbetowe.

licznych widokówkach,

przy ul. Grodeckiej 45­47 z 1907

Na początku 1922 roku mie-

i jest zarazem symbolem

r, gdzie mieszkal sam Jojne. Byla

ścily się tu różne instytucje.

miasta. Mowa tu o kamienicy

to też kamienica, wybudowana

Większość pomieszczeń biu-

Sprechera. Ta wysoka

w latach 1927­1939 na szkie-

rowych zajmowala francuska

modernistyczna budowla,

lecie żelbetowym, przy ul Aka-

firma naftowa ,,Malopolska",

którą nazwano pierwszym

demickiej 7. Należal do niego

w sklad której wchodzily ta-

we Lwowie ,,drapaczem

również budynek ,,Galerii Ma-

kie firmy, jak ,,Alfa", ,,Wulkan",

chmur", charakteryzuje się

riackiej" z 1926 r. przy pl. Mic-

,,Dąbrowa", ,,Nafta", ,,Karpackie

polączeniem artystycznej

kiewicza 5.

Towarzystwo Naftowe". Mia-

harmonii z monumentalnymi

,,Nadwornym" ­ można rzec

ly tu swoją siedzibę konsulaty

formami. Powstala w 1921 r.

­ architektem Sprechera byl

Rumunii i Węgier. Na parte-

wedlug projektu architekta

Ferdynand Kassler i to jemu

rze mieścila się apteka Stensla,

Ferdynanda Kasslera

zlecil Sprecher kolejne dzielo -

której wystrój w 1921 r. wyko-

i Juliana Cybulskiego

budowę kamienicy, która mia-

nal architekt Henryk Zaremba

budowla obecnie ma adres pl.

la porażać monumentalnością.

(ojciec zamordowanej w Brzu-

Mickiewicza 8. Wlaścicielem

Już w stadium budowy wywo-

chowicach Lusi).

gmachu byl Jojne Sprecher

lala wiele kontrowersji. Byl to

Interesy bogatego lwowskie-

(1861­1942 ew. 1943).

pierwszy we Lwowie ,,drapacz

go mieszczanina szly wspa-

chmur" ­ wcześniej miasto nie

niale do 1939 r. Sowieci wla-

widzialo tak wysokich pry-

sność jego znacjonalizowali, ale

PETRO HAWRYLYSZYN

watnych kamienic. Wiosną

samego Sprechera nie ruszyli.

JOJNE SPRECHER I ARCHITEKT FERDYNAND KASSLER

Pierwszą piętrową kamieni-

1912 r. rozebrano stary budy-

Jojne Sprecher zginal w czasie

cę wystawiono w tym miejscu

nek ks. Lubomirskiego i latem

prace. Dyskusja w magistracie

­ osiem kondygnacji. Nieste-

okupacji niemieckiej w lwow-

w 1829 r. Należala do rodziny

przystąpiono do budowy, którą

przebiegala burzliwie, zwycię-

ty Kasser zmuszony byl zrezy-

skim getto. Stąd dokladna data

krawca Marcelego Gromadziń-

prowadzili sam Kassler w spól-

żyla pozytywna opinia archi-

gnować z wież i ograniczyć się

jego śmierci ani jej okoliczno-

skiego, który w 1847 r prze-

ce z Julianem Cybulskim.

tekta Wincentego Rawskiego.

mansardami z niewielkimi wie-

ści nie są znane. Nieznane jest

budowal ją na trzypiętrową.

W 1910 r. wydano we Lwo-

Sprecher otrzymal zezwolenie

życzkami. W stylistyce budowli

też miejsce jego pochówku. Jed-

W 1867 r. wlaścicielem ka-

wie zakaz stawiania gmachów

na kontynuację budowy, ale

przeważają elementy akademic-

nak duch tego przedsiębiorczego

mienicy zostal książę Kalikst

powyżej trzech pięter. Sprecher

z pewnymi ograniczeniami:

kie: pólkolumny i pilastry róż-

i inteligentnego Żyda żyje nadal

Poniński, a później ­ rodzi-

chytrze ten zakaz ominąl. Par-

wysokość fasady miala nie

nych wymiarów, dekoracyjne

w wybudowanych przez niego

na Lubomirskich. Od 1880 r.

teru wówczas w ogóle nie uwa-

przewyższać 24 m. (przy pier-

karnisze i gzymsy. Jednocześnie,

wspanialych kamienicach, do

w gmachu przez pewien czas

żano za piętro. Nad pomiesz-

wotnie zaprojektowanej 26 m.).

charakterystyczne dla moder-

dziś dekorujących nasze miasto.

mieścila się dyrekcja Kolei Ga-

czeniami parteru zbudowano

W zamyśle architekta budy-

nistycznych projektów Kasse-

Po wojnie w 1946 r. gmach

licyjskiej oraz slynna ,,Księ-

coś w rodzaju antresoli, a nad

nek mial być wielofunkcyj-

ra są eliptyczne ksztalty okien

Sprechera przekazano instytu-

garnia Akademicka". W latach

trzecim piętrem dobudowano

ny: na parterze ­ sklepy, a po-

i asymetryczny występ górnego

cji ,,Lwiwnaftogazorozwidka",

1902-1912 dzialala tu popu-

olbrzymią mansardę. Z lutym

wyżej pomieszczenia biurowe

gzymsu. Ślady secesji widocz-

a w kolejnych latach innym fir-

larna wśród lwowskiej bohemy

1913 r. magistrat zatwierdzil

i mieszkalne (planowano nawet

ne są tu w pylonach portalu, cu-

mom, związanych z wydoby-

kawiarnia ,,Monopol", wlaści-

plany fasady, ale już wówczas

umieścić tu hotel ,,Palace").

dacznych smokach i jaszczurach,

ciem i poszukiwaniami nafty

cielem której byl F. Heksel. Czę-

pojawilo się wiele uwag kry-

Obecnie gmach posiada sześć

wykonanych  prawdopodob-

i gazu. W czasach powojennych

sto bywal tu Iwan Franko. Sta-

tycznych.  Roman  Feliński

pelnych pięter, ale faktycznie

nie przez rzeźbiarza Zygmunta

na dachu gmachu wystawio-

lymi bywalcami kawiarni byli

przypuszczal, że dwie wyso-

no olbrzymią pięcioramienną

polityk Boleslaw Wyslouch,

kie wieże w projekcie Kasslera

gwiazdę z portretem J. Stalina.

historycy Franciszek Jawor-

przyslonią widok na katedrę

Do polowy lat 50. XX w. mie-

ski i Bogdan Janusz, prof. Wasyl

lacińską.

ścily się tu kasy biletowe ko-

Szczurat, malarze Jaroslaw Pa-

W kwietniu 1914 r., gdy bu-

lei, aż przeniesiono je do ko-

sternak i Fryderyk Pautsch.

dowla sięgnęla już 5 piętra,

ściola św. Anny. W polowie lat

W 1910 r. budynek ten znaj-

z ostrymi protestami przeciw-

1960. na parterze umieszczono

dowal się w stanie awaryjnym.

ko niej wystąpili księża kate-

księgarnię ,,Budynku książki".

Parcelę z ruiną wykupil jeden

dry i glówny kustosz zabytków

W latach 2010-2016 większość

z najbogatszych mieszkańców

lwowskich prof. Tadeusz Ob-

tych księgarni przekazano in-

miasta kupiec Jojne Sprecher.

miński. Dalsza budowa zosta-

nym dzierżawcom. Z czasem

Pomimo swego  olbrzymiego

la wstrzymana decyzją magi-

powstaly tu butiki Tommy Hil-

majątku byl czlowiekiem fe-

stratu. Na cztery lata budowę

figer, Gant, Walker i inne.

nomenalnie skąpym. Chodzil

zamrożono i dopiero w sierp-

Dziś gmach Sprechera znany

w podartym starym ubraniu

niu 1918 r. Sprecher zwrócil się

jest nie tylko mieszkańcom, ale

i wylącznie na piechotę ­ aby

z prośbą o zgodę na kontynuację

i gościom Lwowa i jest wizy-

zaoszczędzić 25 gr. za przejazd,

budowy. Ale wojna przerwala

tówką miasta.

BUDOWA KAMIENICY, ROK 1912