22

nr 22 (410) |29.11­12.12.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie sensacje.

Zlodzieje i wariaci

(cz. 3)

Sensacyjne opisy morderstw,

przy wejściu do zakrystii. Kilka

komentarz umieścila pod na-

krwawych porachunków,

chwil potem wyszedl z zakrystii

glówkiem ,,Zamach morderczy

targnięć na życie wlasne lub

ksiądz infulat Jan Hausmann,

i samobójstwo". Chodzilo o dra-

znajomych, a często calkiem

razem z ministrantem Janem

matyczny czyn Adama Majew-

nieznajomych ludzi, również

Chrzanowskim. Nikogo z wier-

skiego, absolwenta Politechniki

inne kryminalne reportaże

nych obok nie bylo ­ wszyscy

Lwowskiej, inżyniera chemika

wypelnialy strony prasy

zgromadzili się przy oltarzu

lub jak w tamtych czasach mó-

lwowskiej zarówno przed

bocznym w kaplicy Chrystusa

wiono ,,ukończonego technika".

I wojną światową, jak i w latach

Milosiernego. Otóż niespodzia-

Adam Majewski byl już czlo-

międzywojnia. Wśród

nie Wasylczyszyn rzucil się na

wiekiem niemlodym, w wieku

,,bohaterów" tych tragicznych

księdza z tylu i zadal mu trzy

okolo 50 lat, uzdolnionym in-

wydarzeń byli zawodowi

silne uderzenia kościaną glów-

żynierem i rysownikiem, nie-

zbóje, zlodzieje, bandyci, lecz

ką swojej laski, tak silne, że la-

źle zarabial, lecz szesnaście lat

też ludzie niespelna rozumu,

ska zostala zlamana. Cale szczę-

przed fatalnym wydarzeniem

nerwowo chorzy, po prostu

ście, że biret na glowie księdza

objawily się u niego przejawy

szaleńcy i wariaci (można ich

oslabil silę ciosów. Duchowny,

oszczędnością nieco pieniędzy,

nie spieszyl się jego wymagania

choroby umyslowej i mania sza-

nazywać jak się komu bardziej

oszolomiony napadem i uderze-

kupil sobie zrazu dwie pary

uwzględnić. Kiedy maltretowa-

lonych wynalazków. Jak pisal

podoba). Moralizująca część

niem, padl na wznak, zaś mini-

koni, potem więcej, którymi

nie księży nie doprowadzilo do

Wiek Nowy, ,,Ideą fixe jego bylo

spoleczeństwa widziala

strant rzucil się na napastnika,

zacząl dowozić piasek do roz-

rezultatu, Wasylczyszyn pró-

wynalezienie sposobu nawod-

w tych zjawiskach wplyw

za chwile nadążyli również pa-

maitych budowli, przerabiając

bowal zlożyć na kapitulę skar-

nienia pustyni Sahary i wyna-

denerwującej epoki i ogólnego

rafianie, znajdujący się w świą-

się powoli w malego przedsię-

gę do Namiestnictwa, również

lezienie balonu do sterowania".

upadku moralnego.

tyni. W reportażu podano, że

biorcę". Ożenil się z dziewczyną

bez żadnego skutku. Opowiadal

Z powodu choroby Majewski

,,zdawalo się przez chwilę, że

z tegoż przedmieścia, z czasem

znajomym, że niby w tej spra-

byl zwolniony z pracy i przez

tlum oburzony owym czy-

kupil malą realność przy ulicy

wie jeździl nawet do Wiednia,

pewien czas nie mógl znaleźć

JURIJ SMIRNOW

nem, rozszarpie, zabije napast-

Zielonej. W latach 90. XIX wieku

szukać ,,sprawiedliwości u sa-

żadnego zatrudnienia. W koń-

W czerwcu 1912 roku kra-

nika. Z wielkim trudem udalo

przez cztery lata dostarczal pia-

mego cesarza Franciszka Józe-

cu znany lwowski budowniczy,

kowskie ,,Nowości Ilustrowane"

się kościelnym wyprowadzić

sek na remont katedry rzym-

fa". W międzyczasie jeszcze trzy

profesor Jan Lewiński z żalu nad

pisaly: ,,Żyjemy w czasach, kie-

Wasylczyszyna na plac przed

skokatolickiej, który prowadzil

razy trafil do Zakladu na Kul-

jego losem zatrudnil Majew-

dy najstraszniejsza ze zbrodni

kościolem a stamtąd na policję".

architekt Michal Kowalczuk.

parkowie, lecz każdego razu wy-

skiego w swojej fabryce majoliki

­ nastawanie na życie ludzkie ­

Rannego księdza Hausmanna

Wszystkie rachunki za dostar-

puszczono go, jak nieszkodliwe-

przy ulicy Krzyżowej. ,,Pracy tej

należy do zjawisk codziennych.

opatrzono i odstawiono do domu.

czony piasek zostaly skrupulat-

go dla spoleczeństwa. Po latach

biedny wariat oddal się z calym

W każdym większym mieście

Na szczęście obrażenia nie byly

nie uregulowane przez kapitulę

poniewierań Wasylczyszyn po-

poświęceniem i zamilowaniem.

kroniki notują wciąż napady,

zbyt groźne, lecz dla 74-letnie-

i budowniczego Kowalczuka.

stanowil zemścić się księżom,

Aczkolwiek mial niezly zaro-

krwawe rozprawy i porachunki,

go duchownego byl to prawdzi-

Z biegiem czasu Wasylczy-

o czym w dniu przed wykona-

bek, chodzil odziany jak ostatni

pociągające za sobą śmierć lub

wy szok. Po zbadaniu księdza

szyn zacząl robić lekkomyślne

niem napadu zawiadomil żonę,

nędzarz, bo każde nowe ubranie

kalectwo. Jest to smutne żniwo

Hausmanna przez doktora Ba-

interesy i różne dziwne rzeczy.

wyrażając się, ,,że w sobotę rano

lakierowal na rozmaite kolo-

zbrodni... Jeszcze większą jednak

rącza, kapitula wydala oświad-

Nie od razu rozpoznano w nim

wybiera się na wojnę".

ry. Przedsiębiorstwo profesora

tragedią wspólczesnego życia są

czenie dla prasy, że ,,stan zdro-

chorobę psychiczną, zaś on tym

Policja przeprowadzila śledz-

Lewińskiego slynęlo we Lwo-

krwawe czyny, których źródlem

wia czcigodnego duszpasterza

czasem stracil prawie wszystko,

two blyskawicznie. Ustalila

wie jako największe w bran-

jest nie zbrodnia, lecz degenera-

jest wcale nie groźny, lecz prze-

czego dorobil się ciężką pracą.

wszystkie okoliczności napa-

ży budowlanej, zaś oryginalne

cja fizyczna, obląkanie, choro-

ciwnie, stosunkowo zadowa-

Zostala mu tylko jedna skrom-

du na ks. Jana Hausmana, rów-

kompozycje majolikowe zdobi-

ba... Zbrodnie na tle szalu stają

lający". Przez caly dzień księża

na realność przy ulicy Murar-

nież zebrala świadectwa sąsia-

ly każdą kamienicę zbudowaną

się obecnie zjawiskiem coraz

i liczne grono przyjaciól skladali

skiej, ,,hipotekowana na imię

dów i znajomych szaleńca i już

wedlug jego projektów. Fabryka

częstszym i stanowią smutne

ks. Hausmanowi wizyty kon-

jego żony". Policja ustalila, że od

następnego dnia dostarczyla

majoliki byla ulubionym dziec-

signum temporis wspólczesnej

dolencyjne. Nadeszlo również

pewnego czasu nie pracowal, byl

Wasylczyszyna  do  karnego

kiem architekta, w której roz-

denerwującej epoki". Potwier-

szereg telegramów z wyrazami

nędzarzem i żyl z pracy swojej

sądu krajowego. Zaciągnięto

wój Lewiński wkladal znaczne

dzeniem tych slów mogą slużyć

wspólczucia.

żony, która trudnila się praniem

też opinię zarządu Zakladu Kul-

pieniądze. W fabryce zostala

historie opisane niżej.

Rada kościelna miala też

bielizny. Niebawem po utracie

parkowskiego, który oświad-

zatrudniona spora grupa inży-

28 lipca 1901 roku sensa-

inny problem. Zostalo zwolane

majątku choroba umyslowa za-

czyl oficjalnie, że ,,Wasylczy-

nierów, robotników i artystów

cyjne wiadomości z lwowskiej

posiedzenie rady w celu wyja-

znaczyla się tak wyraźnie, że

szyna wypuszczono z Zakladu

malarzy. Wlaśnie jedną z owych

katedry  rzymskokatolickiej

śnienia, czy nie zachodzi po-

zmuszono go oddać do Zakladu

jako uleczonego, również obec-

artystek byla Maria Taluków-

wstrząsnęly spoleczeństwem.

trzeba zamknięcia świątyni

dla Umyslowo Chorych na Kul-

nie nic nie zdradzalo, że byl on

na (niektóre gazety podawaly

Szaleniec-wariat Bazyli Wasyl-

i rekoncyliacji (obrzęd litur-

parkowie. Przez pewien czas

dotknięty chorobą umyslową".

jej nazwisko jako Halukówna),

czyszyn napadl na księdza in-

giczny przywracający miej-

lekarze postanowili, że nie jest

Wladze sądowe zażądaly jednak

19-letnia utalentowana, sym-

fulata Jana Hausmanna wprost

scom sprofanowanym charak-

Wasylczyszyn osobą niebez-

dokladnego zbadania jego stanu

patyczna  dziewczyna,  cór-

przed oltarzem i w obecności

ter sakralny). Postanowiono,

pieczną dla otoczenia i wypusz-

psychicznego. Bazyli Wasyl-

ka biednej wdowy z ul. Domsa.

wiernych. O tym sensacyjnym

że w tym konkretnym wypad-

czono go stamtąd jako uleczo-

czyszyn po raz kolejny trafil do

Adamowi Majewskiemu przy-

wydarzeniu doniosly wszyst-

ku nie bylo takiej potrzeby, ,,bo

nego. Wtedy wlaśnie w chorym

Zakladu dla Umyslowo Cho-

padla ona do gustu i szalony

kie gazety lwowskie. ,,Slowo

krew nie polala się na kościól,

umyśle Wasylczyszyna urodzi-

rych, gdzie po rzetelnym zbada-

inżynier zakochal się w niej na

Polskie" umieścilo reportaż pod

a tylko na ornat księdza, a po

la się myśl, że kapitula nie roz-

niu ustalono, że cierpi na manię

zabój, jednak bez wzajemności.

tytulem ,,Smutne zajście w ka-

wtóre prawo kościelne nie uwa-

liczyla się z nim za dostarczony

prześladowania, na nieuleczal-

Dziewczyna miala narzeczo-

tedrze lwowskiej". Napad sza-

ża za profanację czynu, popel-

piasek i winna wyplacić jemu

ną chorobę psychiczną. Sąd po-

nego i nie zwracala na znacznie

leńca Bazylego Wasylczyszy-

nionego przez obląkanego".

5000 zl. Z pretensjami zwra-

stanowil umieścić go do Zakla-

starszego od niej wariata żad-

na na czcigodnego, 74-letniego

Policja  lwowska  bardzo

cal się do księży osobiście i na

du Kulparkowskiego pod ścisly

nej uwagi. Jednak Majewski od

księdza, którego, jak się okazalo

szybko przeprowadzila śledz-

piśmie, w ,,listach dziwacznie

nadzór lekarzy psychiatrów.

dluższego czasu uparcie prze-

później, on osobiście nawet nie

two, ustalila osobę napastnika

stylizowanych". Pierwszy list

Ksiądz infulat Jan Hausman

śladowal swą milością znacznie

znal, stal się wczesnym rankiem,

i okoliczności jego burzliwego

otrzymal kierujący probostwem

zmarl trzy lata później.

mlodszą pannę, oświadczając się

o godzinie piątej. Sprawca tak

życia. Prasa również umieścila

kapituly ks. Scherf, drugi ksiądz

Choroby umyslowe byly roz-

jej kilka razy na tydzień, ,,co ona

ohydnej zbrodni obmyślil swój

dokladne informacje dotyczące

kanonik Świsterski , który ,,rzu-

powszechnione we wszystkich

kladla na karb jego szaleństwa.

wyczyn jak najbardziej doklad-

życia Bazylego Wasylczyszy-

cil list do pieca". Bazyli Wasyl-

sferach spoleczeństwa, nieza-

W pewnym czasie stan choroby

nie. Wszedl do świątyni za kil-

na, sprawcy tak dzikiego czy-

czyszyn wymyślil też, że poży-

leżnie od pochodzenia czy wy-

jego poglębil się, rezultatem cze-

ka minut przed rozpoczęciem

nu. Jak się okazalo, mial on 40

czyl kilka lat temu 600 koron

ksztalcenia. W 1906 roku kolej-

go byl tragiczny wypadek. ,,Ga-

mszy świętej, usiadl w pierwszej

lat, urodzil się w Lubieniu Wiel-

śp. ks. Szeligowskiemu, i sam

na sensacyjna historia odbila się

zeta lwowska" tak opisala ową

lawce obok wejścia do zakrystii,

kim niedaleko Lwowa. Po prze-

w to szczerze uwierzyl. Chodzil

szerokim rozglosem na lamach

sensację: ,,Wczoraj o godzinie 7

naprzeciw oltarza Serca Jezuso-

niesieniu do Lwowa, osiedlil

z prośbą po mieszkaniach roz-

prasy lwowskiej. ,,Wiek Nowy"

wieczorem rozegral się w fabry-

wego. Równo o godzinie piątej

się na przedmieściu i pracowal

maitych lwowskich duchow-

podal jej szczególy pod tytu-

ce majoliki p. Jana Lewińskie-

wyszedl z lawki i stanąl za fila-

przez pewien czas jako podmaj-

nych, aby zwrócili mu rzekomy

lem ,,Straszliwy czyn szaleń-

go przy ul. Krzyżowej krwawy

rem obok ambony, bezpośrednio

ster, dorobil się ,,skrupulatną

dlug zmarlego księdza, lecz nikt

ca", zaś ,,Gazeta lwowska" swój

dramat milosny. Oto ukończony