29

nr 22 (410) |29.11­12.12.2022

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

sama: ,,to dobre dla Anglików i w Anglii da się

4. Harcerz w każdym widzi bliźniego,

Nie dosyć tego. W październiku 1911

a za brata uważa każdego innego harcerza;

prowadzić, ale nie u nas".

roku rozpocząl wydawanie pisma ,,Skaut",

Nagle z ostatniego rzędu krzesel pod-

5. Harcerz postępuje po rycersku;

które wychodzilo 3 razy w miesiącu. Po-

niósl się mlody czlowiek, wspanialy okaz

6. Harcerz miluje przyrodę i stara się

nieważ w dzień nie mógl już tej dodatko-

mlodości i sily.

ją poznać;

wej pracy pomieścić, poświęcal jej noce.

,,Proszę o glos ­ nazywam się

7. Harcerz jest karny i posluszny rodzi-

Ileż to razy przesypial nad biurkiem godzi-

Malkowski.

com i wszystkim swoim przelożonym;

nę, dwie, wsparlszy glowę na kulaku, po

Wszystkie oczy zwrócily się na mówią-

8. Harcerz jest zawsze pogodny;

czym budzil się w sam raz, by zdążyć na

cego. Zacząl przemawiać powoli, dobitnie,

9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny;

godzinę 6 rano na mszę św. do kościola św.

jakby chcial każde slowo glęboko wyryć

10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie

Marii Magdaleny.

w umyslach sluchaczy.

i uczynkach, nie pali tytoniu, nie pije napo-

Tego nie zaniedbywal. Po wysluchaniu

Skauting nie tylko nadaje się dla naszej

jów alkoholowych.

mszy św. i przyjęciu Komunii św. wracal

mlodzieży, ale jest dla nas konieczną potrze-

z nowymi silami do pracy.

bą. Kto wie, czy wlaśnie skauting nie jest tą

Na czym polega fenomen i sila harcer-

Malkowski byl prostolinijnym typem;

silą, która rozsadzi strupieszalą skorupę

stwa, zarówno w wymiarze historycznym,

nie uznawal falszywych pretekstów i wy-

dzisiejszego świata. Jeślibym dostal lokal

jak i wspólcześnie? Ogromną rolę, moim

krętów. U niego albo ktoś byl skautem,

i jakie takie ,,zaplecze" w mej pracy, to po-

zdaniem, odgrywa tutaj wielopokolenio-

albo nim nie byl. Jeśli byl ­ to w takim ra-

MLODZIEŻ LWOWSKA

dejmuję się zorganizować drużyny skauto-

wość. W harcerstwie obok dzieci i mlo-

zie prawo i przyrzeczenie obowiązywalo

we tu, we Lwowie, i w calej Polsce.

dzieży dzialają również dorośli. Często

w każdym szczególe i w każdym momen-

maly, 12-latek, to kieszonkowiec, tych dwu

Można by powiedzieć, że nie raz ,,Bozia

W tydzień później ,,Sokól-Macierz"

w pracę harcerską wlączają się dziad-

cie życia. A że mial naturę bujną, trochę

wyrostków ograbilo sklep żydowski na Ly-

byla po stronie lwowskich batiarów", bo

zdecydowal się oddać Malkowskiemu do

kowie, rodzice, dzieci i wspólnie planują

awanturniczą i szczęście do ludzi niesly-

czakowie ­ istna banda zamarstynowskich

mieli dobre serca, chociaż ich interpreta-

dyspozycji lokal i objąć protektorat nad

i uczestniczą w różnych uroczystościach

chane, więc nielatwa byla droga, jaką

batiarów. Mógl mieć drużynę gimnazjalną,

cja wolności często odbiegala od przyję-

nowo powstającym ruchem.

i spotkaniach, nawzajem się wychowując.

sobie obral. Potykal się na niej, jak każdy

samych chlopców z ,,lepszych domów", ale

tych standardów.

Rozmowy, narady, uzgodnienia projek-

Czuwaj! ­ witają się i żegnają harcerze.

z nas, tylko że każde potknięcie się bylo

cóż, serce go ciągnęlo do tych urwipolciów

Żeby mówić o tych chlopakach z taką

tów zajęly jeszcze sporo czasu, zanim An-

Co to znaczy: CZUWAM? ­ pytal świę-

dla niego bodźcem do tym intensywniej-

zatraconych, do tych wyrzutków spoleczeń-

czulością i milością, trzeba kierować się

drzej Malkowski mógl rozpocząć pierwszy

ty Jan Pawel II 18 czerwca 1983 roku

szej pracy. Zawsze lubil powtarzać: Jeżeli

stwa. Cóż oni temu winni, że kradną, rabu-

poczuciem slużby i dojrzalą milością. Mal-

kurs skautowy w sali ,,Sokola-Macierzy"

w Częstochowie.

wymagam stosowania prawa od 10-letnie-

ją, klną, skoro ich nikt niczego lepszego nie

kowski zdawal sobie sprawę, że chlopcy

we Lwowie. Kurs rozpocząl się w marcu.

I odpowiadal: To znaczy, że staram się

go smyka, to o ileż bardziej muszę tego wy-

nauczyl. Tamci gimnazjaliści mają rodziców,

nie mieli ani pieniędzy, ani wsparcia ro-

Uczestnicy (i uczestniczki) mieli po skoń-

być czlowiekiem sumienia. Że tego sumie-

magać od siebie.

którzy o nich dbają, mają szkolę, nauczycie-

dziców. Slużąc Bogu i Ojczyźnie, potrafili

czonym kursie poprowadzić zastępy, plu-

nia nie zagluszam i nie znieksztalcam. Na-

Pomimo ogromnej pracy jaką wyko-

li ­ jest komu dbać o nich ­ a ci skazani są

zmienić swoje zachowanie oraz zaskoczyć

tony i drużyny nowo powstającego ruchu.

zywam po imieniu dobro i zlo, a nie zama-

nal, zawsze znalazl czas i na pracę nad

na zatratę.

pozytywnie swojego nauczyciela dobrze

Równocześnie Malkowski wykańczal

zuję. Wypracowuję w sobie dobro, a ze zla

sobą. Jeśliby ktoś nieznający Malkowskie-

,,Buty nie są konieczne, możecie chodzić

wykonanym zadaniem.

gorączkowo swój polski przeklad książ-

staram się poprawiać, przezwyciężając je

go przejrzal jego dzienniczki, w których

boso. Tylko pamiętajcie, że skauci lubią czy-

Ktoś by mógl powiedzieć ­ zwykli

ki Roberta Baden-Powella Scouting for

w sobie. To taka bardzo podstawowa spra-

z nieslychaną skrupulatnością prowadzo-

stość. W porządnym towarzystwie trzeba

chuligani, ale nie Olga i Andrzej Malkow-

Boys. Książka ta wychodzila arkuszami

wa, której nigdy nie można pomniejszać,

ne byly wykresy jego ,,postępów i upad-

mieć czyste nogi".

scy. W duchu chrześcijańskim cierpliwie

podczas trwania kursu i stanowila bar-

zepchnąć na dalszy plan. Nie. Nie! Ona jest

ków", móglby sądzić, że wykresy te robil

Rozpoczęla się zbiórka halaśliwa, pelna

poświęcali oni kochanym lwowskim ba-

dzo cenne skrypty. Po kursie ukazaly się

wszędzie i zawsze pierwszoplanowa. Jest

jakiś asceta. Byly tam często takie np.

werwy i animuszu. Chlopcom oczy się pali-

tiarom (,,obdartym i bosonogim urwipol-

one w formie książkowej pt. Scouting jako

zaś tym ważniejsza, im więcej okoliczności

uwagi: ,,w tym tygodniu będę wstawal co

ly, w mig wykonywali wszystkie polecenia

ciom") swój czas. Z radością patrzyli też na

system wychowania. Część nakladu druko-

zdaje się sprzyjać temu, abyśmy tolerowali

dzień o godzinie 5", ,,dziś będę glodowal

­ niechby który nie sluchal. Mialby do czy-

owoce swojej pracy ­ jak wesoly lwowski

wana na tzw. bibule zostala przeznaczo-

zlo, abyśmy się latwo z niego rozgrzeszali.

caly dzień", ,,dziś wydam na pożywie-

nienia z calą gromadą. Bo w tych duszach

batiar stawal się ,,poważnym" harcerzem.

na do kolportażu w zaborach: rosyjskim

Zwlaszcza jeżeli tak postępują inni.

nie 20 groszy", ,,będę przez 5 dni spal na

zglodnialych, zbiedzonych, zaczęla się już

Malkowska z humorem wspomina-

i niemieckim.

Moi drodzy przyjaciele! Do was, do was

golej podlodze". Po czym następowaly

budzić jakaś nowa solidarność i ogromne,

la, jak pewnego razu chlopcy przynieśli

Andrzej Malkowski sam kilkakrotnie

należy polożyć zdecydowaną zaporę demo-

plusy albo minusy skrupulatnie umiesz-

glębokie przywiązanie do Komendanta.

kwiaty ,,na imieniny dla Komendanta".

przedostawal się do zaboru rosyjskiego,

ralizacji ­ zaporę tym wadom spolecznym,

czane pod odpowiednią rubryką. A byly

W pewnym momencie Andrzej Malkow-

Z calą powagą zapewniali ją, że nie są one

zawsze za cudzym paszportem, bo z wla-

których ja tu nie będę nazywal po imieniu,

tam rubryki różne, takie np. jak: punktu-

ski upuścil swoją sakiewkę na ziemię. Byla

kradzione, lecz zostaly zerwane z miej-

snego nie mógl korzystać, gdyż grozilo mu

ale o których wy sami doskonale wiecie.

alność, uczynność, modlitwa itd. Sądząc

pelna pieniędzy. Natychmiast odwrócil się

sca, gdzie już nikomu nie są potrzebne ­

aresztowanie. Nie chcial on slużyć w armii

Musicie od siebie wymagać, nawet

po tych wykresach trudno zaiste byloby

i rozmyślnie w tę stronę nie patrzyl. Po ja-

z Cmentarza Lyczakowskiego.

rosyjskiej i dlatego jeszcze przed wiekiem

gdyby inni od was nie wymagali. Doświad-

przypuszczać, że czlowiek, którego one

kimś czasie zauważyl, że sakiewki nie ma

Komendant Malkowski nigdy się nie

poborowym przeniósl się do Krakowa, po-

czenia historyczne mówią nam o tym, ile

dotyczyly, byl czlowiekiem mlodym, pel-

już na ziemi.

poddawal. Powoli i mozolnie tlumaczyl za-

tem do Lwowa i w ten sposób byl dla Mo-

kosztowala caly naród okresowa demorali-

nym fantazji i rozmachu, kipiący życiem

Tymczasem zbiórka się skończyla i po-

sady uczciwości w drużynie.

skali nieuchwytny. Zresztą szczęście mu

zacja. Dzisiaj, kiedy zmagamy się o przyszly

i werwą ­ jednym slowem czlowiekiem

woli chlopcy zaczęli się rozchodzić. I Mal-

I kiedy w r. 1913 Malkowski przeniósl

sprzyjalo zawsze, gdyż w czasie swoich

ksztalt naszego życia spolecznego, pamię-

i do tańca, i do różańca. Może dlatego wla-

kowski ruszyl ku drzwiom, choć z ciężkim

się do Zakopanego, chlopcy pisywali dlugie,

kilku wypraw do ówczesnego ,,Królestwa"

tajcie, że ten ksztalt zależy od tego, jaki bę-

śnie mial Malkowski tak szalony wplyw

sercem. Minąl dwie ulice; nagle poslyszal

wzruszające listy, w których opisywali swo-

dwa razy byl aresztowany i osadzony

dzie czlowiek.

na mlodzież. Bo kazań nie prawil ­ a umial

za sobą czyjeś szybkie kroki i przyciszony

je ,,upadki i wzloty", ćwiczenia dobrowolnie

w więzieniu i oba razy udalo mu się uciec.

A więc: CZUWAJCIE!

i konno świetnie jeździć, i plywać, i fechto-

glos: ,,Komendancie".

podejmowane, by być przecie zdatnym do

Podczas swej drugiej ucieczki (w 1912 r.)

Czuwaj, drogi Czytelniku!

wać, i najdziwniejsze sztuki wyprawiać,

Obejrzal się.

czegoś. Kiedy wojna wybuchla, cala niemal

używal już skautowych forteli przy prze-

i śmiać się, i innych do śmiechu pobudzać,

Za nim stal jeden z jego lobuzów i trzy-

drużyna, prócz najmlodszych, znalazla się

kraczaniu granicy i choć Kozacy strze-

a równocześnie wiadomo bylo, że to jest

mal w wyciągniętej ręce pękatą sakiewkę.

w Legionach.

Irena Wancerska

gący granicy dostrzegli go i puścili się za

czlowiek, któremu można bezwzględnie

,,Wypadla Wam z kieszeni przy zbiór-

Jeszcze w Ameryce w r. 1916 doszedl

Harcerka w drużynie ,,Kresowa Ląka"

nim w pościg, umknąl im dzięki temu, że

zaufać i w razie czego on potrafi i poradzić,

ce. Wasze szczęście, żeście tym razem byli

do Malkowskiego list pisany przez jednego

im. Jurka Bitschana (1992­1994) we Lwo-

w pewnym momencie blyskawicznie rzu-

i wesprzeć, i na duchu podtrzymać.

w porządnym towarzystwie". Cóż to byla za

z jego chlopców. W liście tym wspominal

wie, laureatka XXIV Ogólnopolskiej Olim-

cil się pod krzak i ,,zakrzepl". Kozacy minę-

,,Drużyna równaj do prawego".

radość, kiedy drużyna wyruszyla na pierw-

o bohaterskiej śmierci czterech swoich kole-

piady Polonistycznej, wychowanka polo-

li go, wcale go nie zauważywszy.

Drużyna wyciągnięta w dwa szeregi pró-

szy kilkudniowy obóz pod Brzuchowice.

gów i zapewnial swego ,,Komendanta", że co

nistki Marii Iwanowej w polskiej średniej

Lata 1911­1912 to dla Malkowskiego

bowala wyrównać linię, która jak na zlość

Mieszkali w szalasach, bo namiotów nie

jak co, ale drużyna wstydu mu nie przyniesie.

szkole nr 10 imienia św. Marii Magdaleny,

okres wytężonej, szalonej, nieustannej

wyginala się ­ to w tę, to w ową stronę.

mieli; z żywnością bylo trochę krucho, gdyż

Malkowski udowodnil, że naucza-

grala w szkolnym teatrze ,,Baj", magister

pracy. Po prostu dwoil się i troil, wszędzie

,,Ta, cóż tu się tak pchasz."

apetyty chlopców byly niezgorsze, a w ów-

nie w duchu harcerskim przynosi dobre

filologii polskiej, tlumacz, poetka, redaktor

byl, wszystkiego sam dopilnowywal. Pra-

,,No, tylko nie zadziraj, bo cię tak sypnę

czesnych czasach Kola Przyjaciól jeszcze

owoce. Wierzyl w ideę harcerstwa. Jako

biuletynu ,,Lwów i Kresy" wydawanego

cowal niemal dzień i noc i jeszcze mu bylo

w zęby, że cię mama nie pozna."

nie istnialy i drużyny musialy wlasną pracą

pedagog umial konsekwentnie tlumaczyć

przez Kolo Lwowian w Londynie. Wier-

za malo. Wciąż sobie wyrzuty czynil, że

Andrzej Malkowski czekal spokojnie,

zdobywać fundusze na obozy. Ale się poma-

i wymagać od chlopaków, będąc przy tym

sze publikowane w zbiorach Gdzie jesteś,

móglby więcej.

puszczając mimo uszu soczyste epitety rzu-

galo gospodarzom w polu i w zamian za to

dla nich wsparciem i przyjacielem.

Wróćmy jednak do postawionego w ty-

Ojczyzno... (Warszawa, 1996), Habemus

Przy ,,Sokole-Macierzy" powstala

cane z szeregu do szeregu, jak pilka przy

dostawalo się trochę ziemniaków, jarzyn,

tule pytanie ­ co mają wspólnego lwowscy

Papam (Lwów, 2001), My, dzieci Lwowa

pierwsza wladza skautowa, tzw. ,,Sztab

siatkówce.

czasem nawet jajek i mleka.

batiarzy z harcerstwem?

(Lwów, 2006), Antologia pisarzy polskich

Skautowy". Naczelnikiem Sztabu byl dr

,,Doskonale. Patrzcie, pierwszy szereg

Pewnego dnia zmęczeni chlopcy wra-

Moim zdaniem wspólnym mianowni-

(Warszawa, 2017), Jak kochać się, to we

Kazimierz Wyrzykowski, prócz niego

stoi jak należy. Dobrze chlopcy, będzie

cając z pola, poczuli z daleka smakowite

kiem jest pogoda ducha: batiar lwowski byl

Lwowie (Londyn, 2020). Wiersze byly

w sklad sztabu wchodzili: Andrzej Mal-

z was jeszcze pociecha".

zapachy lecące od strony obozowej kuchni.

niezwykle pogodny, a harcerz również ma

również publikowane w ,,Roczniku Lwow-

kowski jako komendant skautów, Olga

Oczy chlopaków zajaśnialy radością.

Jakież bylo ich zdziwienie, kiedy zamiast

być zawsze pogodny. Wlaśnie radosne, nie-

skim" i czasopiśmie ,,Nasze Drogi". Pisze

Drahonowska jako komendantka skautek,

Bodaj to mieć takiego komendanta, zaraz

pieczonych ziemniaków z kapustą kucha-

artykuly do ,,Tygodnika Polskiego" wyda-

raz rozśpiewane życie, powoduje, że robimy

Alojzy Wallek jako sekretarz, poza tym Ta-

się czlowiek samemu sobie lepszym wydaje.

rze poczęstowali ich wspanialym rosolem

ten pierwszy krok do stawania się lepszymi.

wanego w Londynie. Aktywnie angażuje

deusz Strumillo, Jerzy Lewakowski, Jerzy

,,Butów nie macie?" ­ pyta Malkowski

z kury, w którym plywaly autentyczne ka-

się w organizację imprez kulturalno-reli-

Grodyński i inni.

patrząc na szereg bosych stóp, na których

walki kurzego mięsa.

Mam szczerą wolę calym życiem pel-

gijnych dla Polonii w Wielkiej Brytanii. Jej

Drużyny skautowe wyrastaly wszędzie

skorupily się jeszcze resztki przeszlo tygo-

Po obiedzie odbyla się indagacja.

nić slużbę Bogu i Ojczyźnie; nieść chętną

wychowankowie są laureatami konkursu

jak grzyby po deszczu. Malkowski zorgani-

dniowego blota.

,,Skąd wzięliście kurę ­ przyznajcie się".

pomoc bliźnim; być poslusznym prawu

,,Być Polakiem". Od 2016 roku mieszka

zowal w ,,Sokole-Macierzy" biuro skauto-

,,Jeśli trza mieć buty, to się zrobi i buty

,,Druhu Komendancie, taż my wiemy, że

harcerskiemu.

z mężem i trzema synami w Colchester

we, które sam prowadzil. Jako komendant

będą" ­ zadeklarowal niewysoki, piegowaty

kraść nie wolno. Kura nam sama przyszla

niedaleko Londynu. Interesuje się tema-

skautów musial czuwać nad calością pra-

wyrostek.

do obozu, takeśmy ją zabili..."

tem harcerstwa oraz gromadzi materialy

1. Na slowie harcerza polegaj jak na

cy drużyn, co wymagalo ciąglej wizytacji,

,,Skąd weźmiecie buty"?

Olga Malkowska doskonale rozumiala

Zawiszy;

do badań i publikacji.

prócz tego trzeba bylo i studia kończyć.

,,A bo to malo w sklepach butów? Ścią-

,,uliczną" naturę lwowskich batiarów. Pi-

2. Harcerz sluży Ojczyźnie i dla niej

Gdyby ktoś chcial się podzielić swoją

Soboty i niedziele przeznaczal na wyjazdy

gnie się fajnie z lady i już".

sala o nich z ogromną milością, skupiając

spelnia sumiennie swoje obowiązki;

historią lub wspomnieniami rodzinnymi

na prowincję, gdzie w ciągu 2 dni wygla-

Malkowski spojrzal po chlopcach i za-

uwagę na ich zaangażowaniu i dobrych

3. Harcerz jest pożyteczny i niesie po-

oraz przekazać zdjęcia do druku, proszę

szal szereg odczytów i odbywal ćwiczenia

cząl sobie przypominać ich dzieje. Ten sie-

czynach, nawet jeżeli ich zachowanie nie

moc bliźnim;

o kontakt na maila: wancerska@go2.pl

z nowo powstającymi drużynami.

dzial w kryminale za nożownictwo, tamten

mialo nic wspólnego z dobrymi manierami.