17

nr 2 (414) |31.01.­13.02.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

datowanych przelomem XIX­

zarówno Polacy jak i Ukraiń-

XX wieków. Wszystkie figury

cy. Druga część epitafium glosi

wykonane są zarówno w sty-

po ukraińsku: ,,Michal Pijatryk.

lu wschodnim, jak i wyraźnie

Żyl lat 4 i zmarl w 1907 r.".

katolickim. Jak i św. Teklę,

Stąd jest zrozumiale, dlacze-

ukrywano je przed komunista-

go wyrzeźbione zostaly posta-

mi. Oprócz opuszczonego ko-

cie św. Mateusza i archaniola

ściola we wsi mamy również

Michala. Ten pochówek wy-

bardzo interesującą cerkiew

woluje wiele pytań. Dlaczego

greckokatolicką MB Nieusta-

w jednym grobie pochowano

jącej Pomocy (Pokrowy) z 1863

88-letniego polskiego starca

roku. Cerkiew, jak i sąsied-

i 4-letnie ukraińskie dziecko.

ni kościól wzniesiono w stylu

Światlo na tę zagadkę móglby

średniowiecznym.  Spotyka-

rzucić zapis w księgach me-

my tu eklektykę z elementa-

trykalnych. Niestety, w zdigi-

mi romańskich i pseudogotyc-

talizowanym dość obszernym

kimi. Podobnych kompozycji

katalogu zapisów wioski Ko-

nie spotykalem dotąd, chociaż

ziówka tego okresu brak.

wiele podróżowalem. Przeważ-

Można jedynie przypuścić,

nie świątynie greckokatolickie

że w tym okresie na tych tere-

są w pseudobizantyjskim stylu

nach szalala epidemia tyfusu

i podobne są do siebie jak dwie

i dziadek z chlopcem stali się

krople wody. Stąd wynika, że

jej ofiarami. Nie można też wy-

Sorockie jest warte odwiedzin

kluczyć epidemii cholery, która

przez bardziej dociekliwych

również nakryla wówczas Eu-

turystów.

ropę. Jednak zapisów o jakiej-

Jeżeli odwiedziny u św. Tekli

kolwiek epidemii w tym okre-

planowalem, to kolejne odkrycie

sie w okolicach Trembowli nie

bylo dla mnie niespodzianką.

znalazlem. Wobec tego podwój-

Planowalem przejazd do Trem-

ny polsko-ukraiński pochówek

bowli, ale nie chcialem wracać

pozostaje tajemnicą.

tą samą drogą. Nawigator wska-

Oprócz nagrobków na cmen-

zal, że jest droga przez sąsiednią

tarzu w Koziówce mamy też

Koziówkę. Okazalo się, że drogą

kilka rzeźb sakralnych, praw-

trudno to coś bylo nazwać, chy-

dopodobnie kapliczek. Przy

ba będąc niepoprawnym opty-

wejściu na cmentarz widzimy

mistą. Trzeba bylo zawracać.

kamienne Ukrzyżowanie z fi-

gurami MB i ewangelisty Jana

OPUSZCZONY KOŚCIÓL WE WSI SOROCKIE

Ale w Koziówce trafilem

u podstawy krzyża. Nie ma tu

na stary cmentarz.

na starych cmentarzach wi-

bylo, że teren jest od czasu do

same wymiary. Ta kompozy-

śladów epitafium, więc wąt-

doczny jest dokladny podzial

czasu czyszczony, aby nie za-

cja powinna nazywać się ,,św.

pię, aby to byl nagrobek. Cha-

Leży przy samej tzw.

na część katolicką (polską)

mienil się za 3­4 lata w praw-

Tekla i kotek". Niestety, zafa-

rakter Ukrzyżowania i litery

,,drodze". Planowalem

dziwe dżungle.

i prawoslawną (,,ruską"). Cza-

scynowany ksztaltem figury,

,,INRI" wskazują na katolickie

zajrzeć tam na 10-15

sem polskie i ruskie cmentarze

fotografując ją ze wszystkich

pochodzenie zabytku. Kompo-

minut, ale ta ekspedycja

Cmentarz zadziwil mnie

leżą w różnych stronach miej-

możliwych stron, zupelnie za-

zycja jest piękna i artystycz-

przeciągnęla się

glównie swoimi figurami.

scowości. W Galicji taki po-

pomnialem o uwiecznieniu

nie rzeźbiona w stylu ludowego

na ponad godzinę.

dzial jest rzadkością. Pochów-

epitafium. Dlatego nie mogę po-

prymitywizmu.

Nagrobki z postaciami

ki są przeważnie pomieszane

wiedzieć, czy byl to pochówek

Nieco dalej mamy nagrobek

Nekropolia okazala się

świętych na cmentarzach

i z napisami lacińskimi i cyry-

polski, czy ukraiński.

ukraiński. Niestety zachowal

bardzo interesującą,

Galicji są rzeczą

licą stoją jeden obok drugiego,

Najbardziej interesującym

się jedynie postument z pla-

normalną, ale miejscowe

a jeden z nagrobków

bez żadnego planu. Stara część

i unikalnym okazal się pochó-

skorzeźbą św. Mikolaja i napis:

figury odróżnialy się

wprost unikalny

,,Сей памятник поставлен

cmentarza w Koziówce (od po-

wek pod figurą apostola Mate-

swoją oryginalnością.

i zagadkowy.

на честь та хвалу Божу з

lowy XIX w. do początku XX w.)

usza z księgą i siekierą w ręku.

Ich wygląd, podobnie

жертви Николая Петрика"

też byla taką, ,,zmieszaną".

Postument nagrobka zdobi in-

jak figura św. Tekli,

Większa część cmentarza za-

teresująca plaskorzeźba z ar-

Na terenach Imperium Ro-

(Ten pomnik wystawiony na

byl zbliżony do stylu

rosla krzakami, przez które mu-

chaniolem Michalem, powala-

syjskiego (ob. obw. chmielnicki,

cześć i chwalę Bożą z ofiary

ludowego prymitywizmu.

sialem się przedzierać. Widać

jącym mieczem szatana. To ta

winnicki, żytomierski i inne)

Mikolaja Petryka). Czy stala

plaskorzeźba przykula moją

na nim jakaś figura i jaka ­ nie

Rzeźbione byly

uwagę. Jestem nieobojętny do

wiadomo.

przeważnie nie

tego tematu i mam sporą kolek-

Te odwiedziny nekropolii

z wapienia, lecz

cję zdjęć. Najważniejsze jednak

w Koziówce wywolaly szereg

z piaskowca, bardziej

krylo się w epitafium, pisanym

rozważań. Różne polskie orga-

odpornego na czynniki

po polsku i ukraińsku.

nizacje wiele uwagi poświęca-

atmosferyczne. Stąd

Na starych nekropoliach

ją badaniom i uporządkowaniu

wiele figur wyglądaly jak

Galicji dublowane epitafia też

nekropolii na Ukrainie. Ale są

nowe, chociaż mialy już

nie są rzadkością, chociaż spo-

to przeważnie wyjątkowo pol-

wiek lub póltora.

tyka się je niezbyt często. Ale

skie cmentarze w większych

tu bylo coś zupelnie innego!

miastach i miasteczkach. Ta-

Mialem szczęście doszu-

Pierwsza część (po polsku) in-

kie zaś ,,mieszane" cmentarze

kać się tu jeszcze jednej Tekli,

formuje, że spoczywa tu Ma-

w wioskach Galicji pozostają

też w bardzo naiwnym sty-

ciej Dubyk, który przeżyl lat

bez uwagi. Byloby dobrze, gdy-

lu. Prawdopodobnie artysta

88 i zmarl w1907 r. Nazwisko

by powstal jakiś większy pro-

Dubyk jest dość popularne na

uważal, że lew powinien być

jekt badawczy z udzialem stu-

podobny do kota i mieć takie

Tarnopolszczyźnie i nosili je

dentów-historyków z Polski

i Ukrainy. Rezultatem moglaby

być przynajmniej dokumenta-

cja fotograficzna zabytkowych

pomników, kapliczek, grobow-

ców na wiejskich nekropoliach

Zachodniej Ukrainy, czy nawet

utworzenie katalogu interne-

towego. Najbardziej interesu-

jące pozycje moglyby znaleźć

miejsce w wydanym katalogu

fotograficznym. Takie wspól-

ne dzialania polskich i ukra-

ińskich historyków, dysku-

sje przy ognisku z pewnością

sprzyjalyby historycznemu po-

rozumieniu pomiędzy naszymi

narodami.

JESZCZE JEDNA ŚW. TEKLA Z LWEM