18

nr 2 (414) |31.01.­13.02.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dzwony kościola św. Elżbiety

Kościól pw. św. Elżbiety we

de Matha, zalożycielom zakonu.

trafilo kilka pocisków artyle-

Lwowie zostal zbudowany

(Trzeba przypomnieć, że obec-

ryjskich i mechanizm zegarowy

w latach 1903­1911 przy ulicy

ny murowany kościól św. Mi-

zostal calkowicie zniszczony.

Gródeckiej, dokladniej na

kolaja zostal zbudowany wraz

Kościól pw. św. Elżbiety

placu Solnym (od 1924 roku

z klasztorem przez ojców tryni-

zostal zamknięty

­ plac arcybiskupa Józefa

tarzy w latach 1739­1745 i byl

Bilczewskiego). W tymże 1911

skasowany przez wladze au-

w maju 1946 roku.

roku dawną parafię św. Anny

striackie w 1783 roku. Od tego

W latach powojennych

podzielono na dwie parafie

czasu świątynia pelnila funkcje

byl użytkowany jako

i kościól św. Elżbiety zostal

parafialnej).

magazyn i zostal

świątynią parafialną. Budowę

W 1928 roku na wieży ko-

wyjątkowo brutalnie

nowego kościola prowadzono

ściola zawieszono jeszcze je-

zdewastowany. Nie

z wielkim rozmachem,

den dzwon, ofiarowany przez

,,z napięciem emocji

lwowskiego ludwisarza Rudolfa

pozostal również żaden

patryotycznych i religijnych",

Matheisela. Jego warsztat znaj-

z dzwonów.

którym mial odpowiadać

dowal się niedaleko kościola św.

poziom artystyczny projektu

Elżbiety przy ulicy Króla Lesz-

Na zakończenie kilka zdań

architektonicznego,

czyńskiego 14, bocznej od ulicy

o dzwonach kościola parafial-

również poziom calego

Gródeckiej. Dzwon zostal po-

nego pw. Matki Boskiej Nie-

wyposażenia świątyni.

święcony 19 marca 1928 roku.

ustającej Pomocy w Tarnopolu.

Majestatyczny kościól o trzech

W 1924 roku na najwyższej

Chodzi o to, że budownictwo,

monumentalnych wieżach,

wieży kościelnej zamontowano

ozdobienie i wyposażenie tej

najwyższa z nich miala

zegar, który mial cztery tarcze.

świątyni odbywalo się w wa-

wysokość 85 metrów, górowal

Zegar zamówiono w ,,Pierwszej

runkach swoistej konkurencji

nad okolicą i znajdowal się

krajowej fabryce zegarów wie-

z budownictwem kościola św.

na glównym europejskim

żowych" Michala Mięsowicza

Elżbiety we Lwowie.

dziale wodnym. Najwyższa

w Krośnie. Byla to najbardziej

Kościól tarnopolski

wieża zostala podzielona na

znana w Galicji fabryka w swo-

zostal zbudowany

trzy kondygnacje. Dzwony

jej branży. W mechanizmie ze-

umieszczono na drugiej

gara ustawiono dwa dzwony

w latach 1903­1908

kondygnacji wieży, zaś na

tzn. godzinowy i kwadransowy.

na podstawie jednego

trzeciej ­ znajdowal się

Obydwa zostaly odlane w zakla-

z czterech projektów

mechanizm zegara wieżowego

dzie Karola Schwabego w Bia-

konkursowych Teodora

i cztery tarcze zegarowe.

lej, z którym Michal Mięsowicz

Teofila Talowskiego dla

stale wspólpracowal. Nowy ze-

kościola św. Elżbiety.

gar wieżowy kosztowal 8.906

JURIJ SMIRNOW

J

zlotych. 3.000 zlotych z tej

PROJEKT KOŚCIOLA ŚW. ELŻBIETY WE LWOWIE

uż w 1911 roku zawieszo-

Jak pisze wspólczesny hi-

sumy przekazala parafii repre-

roku zdjęto dzwon

no na wieży trzy dzwony,

storyk sztuki Marcin Biernat ­

zentacja miasta Lwowa, zaś 500

dzwon św. Jakub Strzemię ważyl

największy, wreszcie

które mialy glosić chwalę

,,decyzja o realizacji tego projek-

zlotych ­ arcybiskup Boleslaw

587 kilogramów, średnica jego

Bożą na calą dzielnicę Gródec-

tu w Tarnopolu musiala zapaść

Twardowski. Resztę, 5.406 zlo-

wynosila 1 metr. Na jego plasz-

w lutym tegoż roku 1917

ką. Dzwony zamówiono w 1910

jeszcze przed ogloszeniem wer-

tych, pokryto ze skladek pa-

czu znajdowal się napis: ,,Blog.

ostatni najmniejszy

roku w ludwisarni Ludwika

dyktu jury w konkursie lwow-

rafian. Zegar zamontowano

Jakub Strepa" i pod nim drugi ­

pożegnal na zawsze

i Michala Felczyńskich w Ka-

skim". Projekt kościola tarnopol-

w grudniu 1924 roku i 4 stycz-

,,Odlany w R.P. 1910 w pięćset-

kościól św. Elżbiety.

luszu, dobrze znaną we Lwowie

skiego byl zbliżony do projektu

nia 1925 roku arcybiskup Bole-

ną rocznicę Grunwaldu, gdy na

Nie mogly być zdjęte

i cenioną wśród duchowień-

kościola św. Elżbiety. Wedlug M.

slaw Twardowski uroczyście go

Stolicy Apostolskiej byl Papież

w calości, dlatego

stwa i wiernych. Uroczystość

Biernata, ,,nieliczne istotne róż-

poświęcil. Tarcze zegara mialy

Pius X, panowal cesarz i król

ich poświęcenia przez arcybi-

nice to ­ jedna asymetrycznie

Franciszek Józef I, arcybisku-

dwa i pól metra wysokości, zo-

rozbito je w kawalki na

skupa Józefa Bilczwskiego mia-

umieszczona wieża w fasadzie

staly oszklone grubym szklem

pem lwowskim byl ks. Józef Bil-

szczycie wieży".

la miejsce 22 października 1911

oraz zastosowanie stylu ,,przej-

i byly podświetlone elektrycz-

czewski". Na plaszczu zostaly

roku. Dzwony otrzymaly imiona

Kościól św. Elżbiety zostal

ściowego" zamiast konsekwent-

nie w nocy. ,,Slowo Polskie"

umieszczone reliefy bl. Jakuba

Święty Jakub (ku czci bl. arcybi-

bez dzwonów, dlatego w miej-

nie neogotyckiego we Lwowie...

pisalo, że na tarczach zostaly

Strepy, św. Jana z Dukli, Matki

sce zarekwirowanych dzwo-

skupa Jakuba Strzemię (Strepy),

Budowa rzuconą jest w stylu ro-

Boskiej i św. Jana Chrzciciela.

,,wypalone sążniste cyfry". Na

nów 9 lipca 1917 roku parafii

patrona archidiecezji lwow-

mańskim z przejściem w gotyk.

Fundacyjny napis świadczyl,

stronach ,,Wiadomości Parafial-

skiej), Święty Józef i Matka Bo-

przekazano jeden dzwon z ko-

Kościól w Tarnopolu byl wyso-

nych" zostal umieszczony re-

że ,,Fundatorowie tego dzwona

ska Królowa Korony Polskiej.

ściola św. Mikolaja, który ważyl

ko ceniony; niektórzy autorzy

portaż z tego wydarzenia, który

Jan i żona jego Marya Dudko-

Wszystkie trzy dzwony zostaly

85 kilogramów i mial średnicę

stawiali go nawet wyżej od po-

też odtwarza podnioslą atmos-

wie". Niżej znajdowal się napis:

0,6 metra. Byl to XVIII-wiecz-

odlane bardzo starannie i po raz

wszechnie podziwianej świą-

,,Z odlewni Ludwika i Michala

ferę katolickiego Lwowa tam-

kolejny potwierdzily wysoką

ny zabytkowy dzwon odlany

tyni lwowskiej". Dzwony ko-

Felczyńskich w Kaluszu". Czap-

tych czasów. Otóż w artykule

w 1719 roku, ozdobiony plakietą

renomę ludwisarni braci Fel-

ściola w Tarnopolu zamówiono

,,Zegar na kościele św. Elżbiety

kę dzwonu zdobila barokowa

czyńskich. Plaszcze dzwonów

,,Ukrzyżowanie" i dlugim napi-

w 1908 roku w zakladzie Karola

wskazuje czas nawet w nocy"

kwiatowo-roślinna ornamen-

zdobily stosowne napisy i pla-

sem lacińskim na plaszczu, któ-

Schwabego w Bialej. Byl to ze-

czytamy o tej uroczystości:

tyka. W podobny ornament byly

kietki wykonane w ksztalcie

ry glosil, że dzwon byl poświę-

spól z czterech dzwonów o wa-

ozdobione i dwa inne dzwony, na

,,W niedzielę w poludnie odbylo

plaskorzeźbionych kompozycji.

cony świętym trynitarskim

dze 1200, 700, 320 i 280 kilogra-

których plaszczu też znajdowaly

się uroczyste poświęcenie i od-

Feliksowi de Valois i Joanowi

Największy byl dzwon Matka

mów. 9października 1908 roku

danie miastu pod opiekę zegara

się napisy fundacyjne.

Boska Królowa Korony Polskiej

zostaly uroczyście poświęcone

na wieży kościola św. Elżbiety.

Niestety, dzwony

fundacji ,,pań polskich" i bisku-

przez arcybiskupa Józefa Bil-

Rozpoczęlo uroczyste nabożeń-

kościelne św. Elżbiety

pa Wladyslawa Bandurskiego.

czewskiego, zaś w dniu 11 paź-

stwo, następnie na glos pobud-

Waga jego stanowila 1835 kilo-

dziernika metropolita lwowski

ki wyszla z kościola procesja.

niedlugo cieszyly

gramów, zaś średnica 1,5 metra.

poświęcil i nowo zbudowany

Modly odprawil ks. arcybi-

mieszkańców

Otóż byl to jeden z największych

kościól. W 1916 roku wszystkie

skup dr Boleslaw Twardowski.

dzielnicy Gródeckiej.

dzwonów lwowskich. (W nie-

dzwony ,,przez Moskali zosta-

Przemówil w imieniu komitetu

Podczas wielkiej

których materialach dzwon ten

ly zabrane otworem specjalnie

fundacyjnego p. Cirin, oddając

wojny światowej

określono jako poświęcony św.

na to wyrąbanym w wieży". Po

zegar w opiekę miasta. Prezy-

wszystkie trzy zostaly

Jadwidze). Plaszcz dzwonu zdo-

wielkiej wojnie parafia zamó-

dent Lwowa Józef Neumann od-

bily wizerunki Matki Boskiej

powiedzial, przyjmując zegar,

wila trzy nowe dzwony o wadze

zarekwirowane przez

Królowej Korony Polskiej, św.

krótkim przemówieniem. Obec-

623 kg, 336 kg i 202 kg. Niestety.

austriackie wladze

Jacka, św. Stanislawa Kostki

ne byly reprezentacje wladz

Również te dzwony zostaly za-

wojskowe. Wedlug dra

i św. Wojciecha.

i instytucji oraz rzesze publicz-

brane w 1946 roku, tym razem

Karola Badeckiego

Drugi dzwon poświęcony

ności. Orkiestra kolejowa wzię-

przez sowietów. W czasie wojny

,,najwcześniej

świętemu Józefowi ważyl 890

la udzial w uroczystości. Zegar

kościól zostal znacznie uszko-

zarekwirowany zostal

kilogramów, o średnicy 1,2 me-

wskazywać będzie czas także

dzony i od razu po wyjeździe

dzwon średni, bo

try. Zdobily go plaskorzeźbione

w nocy, a to dzięki oświetleniu

księży w 1946 roku, rozpoczęto

wizerunki św. Józefa, św. Jana

szklanych matowych tarcz ze-

rozbiórkę wieży, zaś w roku 1954

w grudniu 1916 roku,

Kantego, św. Kazimierza i bl. Ku-

garowych od wewnątrz". Pod-

świątynia zostala wysadzona

KOŚCIÓL PARAFIALNY

po nim w styczniu 1917

negundy. Najmniejszy ­ trzeci

czas II wojny światowej w wieżę

w powietrze.

W TARNOPOLU