19

nr 2 (414) |31.01.­13.02.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Andrej Szeptycki w Stanislawowie

W różnych okresach

Huculszczyźnie. Historyk Cerkwi, później-

przekazal dzialkę, zakupioną za wlasne

historycznych są postacie,

szy biskup pomocnicy diecezji stanisla-

pieniądze, diecezji stanislawowskiej.

wyróżniające się na tle

wowskiej (od 24.10. 1929) Iwan Latyszew-

W 1900 r. biskup Szeptycki czyni ko-

epoki mądrością, rozumem,

ski w 1926 r. pisal o tym okresie, że diecezji

lejny krok mecenasa ­ przekazuje ukra-

talentem, wplywami i owocami

,, dawno już nie odwiedzali biskupi, bo bp.

ińskiej spoleczności Stanislawowa zbiór

swej dzialalności. Do takich

Kuilowski z powodu wieku z czasie swojej

eksponatów muzealnych, obrazów, ikon

osobowości odnieść należy

8-letniej kadencji jedynie raz odwiedzil de-

i starodruków. Ich los jest do dziś niezna-

niewątpliwie metropolitę

kanat śniatyński i kilka parafii w dekana-

ny. Pod koniec swego urzędowania w Sta-

halickiego i arcybiskupa

tach żukowskim, kolomyjskim, śniatyńskim

nislawowie przekazal stanislawowskiej

lwowskiego Andreja

i tyśmienickim". Oprócz tego bp. Szeptycki

kapitule wlasną bibliotekę skladającą

Szeptyckiego, którego nie

przeprowadzil kilka niezwyczajnych wizyt,

się z 4 tys. ksiąg, a prócz tego starodruki

bez podstaw uznano za

w tym do więźniów stanislawowskiego

i pieniądze w sumie kilku tys. zlotych. Po

,,ukraińskiego Mojżesza".

więzienia i mlodzieży w bursach. Podnioslo

jakimś czasie zalożyl fundację utrzymania

W jego żylach plynęla krew

to znacznie jego autorytet w diecezji".

biblioteki i przeznaczyl na zakup nowych

ANDREJ SZEPTYCKI ­ PRZEOR

zarówno ukraińska, jak

Zachowaly się zanotowane przez Onu-

książek 1200 koron rocznie.

KLASZTORU BAZYLIANÓW

i polska. Od 24 września 1899

frego Szeptyckiego wspomnienia matki

Interesujący jest los tej biblioteki. Po ja-

ŚW. ONUFREGO WE LWOWIE

do 13 stycznia 1901 r. Andrej

o skromności bp. Szeptyckiego, gdy w 1900

kimś czasie jej część stala się księgozbiorem

ANDREJ SZEPTYCKI, BISKUP

(1896­1898)

Szeptycki byl biskupem

r. odwiedzil on Czerniejów, gdzie na zapro-

stanislawowskiego seminarium duchowne-

STANISLAWOWSKI UGKC, 1899 R.

stanislawowskim i chociaż

w majątku rodowym w miejscowości Przy-

szenie proboszcza o. Matijciwa odbyla się

go (1907), reszta pozostala przy katedrze.

stanowisko to obejmowal

lbice na Ziemi Lwowskiej 29 lipca 1865 r.

Po miesiącu od otrzymania dyplomu

i zakończyla misja rekolekcyjna. ,,Nasz pro-

Po 1939 r. większość książek zostala prze-

niedlugo, zdążyl zapisać się

Zostal zakonnikiem, kaplanem, biskupem

doktora Jan i Zofia odprowadzili syna do

boszcz o. Matijciw wyslal dwóch kaplanów,

niesiona do ,,specjalnego" zbioru Archiwum

w ludzkiej pamięci. Spróbujemy

i reformatorem Cerkwi greckokatolickiej.

dobromilskiego klasztoru braci bazylia-

aby spotkali, powitali i przywiedli do Czernie-

obwodowego. Po uzyskaniu niezależności

więc odkryć jeszcze jedną malo

I jak tu nie wierzyć w Opatrzność Bożą?

nów. 13 września 1889 r. sklada on pierw-

jowa naszego biskupa. Poczekali, aż pociąg

przez Ukrainę, zostaly one przekazane do

znaną kartę historii Galicji,

Od dzieciństwa Roman wyróżnial się

sze śluby zakonne i przyjmuje imię Andrej.

przyjechal, szukali wszędzie i pytali, czy ktoś

biblioteki Iwano-Frankiwskiego Teologicz-

naszego miasta i życia tej

wielką pobożnością, a mając 9 lat powiedzial

Od października 1888 do czerwca 1891

nie widzial naszego biskupa. Upewniwszy

no-Katechetycznego Instytutu Duchownego

nieprzeciętnej postaci.

matce o swym pragnieniu, by zostać kapla-

r. brat Andrej mieszkając w krakowskim

się, że go nie bylo, wrócili do Czerniejowa. Tu

UGKC, obecnie Akademii Jana Ewangelisty.

nem. W książce Zofii Szeptyckiej zapisane

seminarium jezuitów uczęszcza na uni-

zebralo się kolo cerkwi św. Mikolaja wiele

Mloda diecezja potrzebowala pięknej

jest takie wspomnienie: ,,Różaniec ­ to bylo

wersyteckie kursy teologii i filozofii. 11

ludzi, przyszli również z sąsiednich wsi i cze-

i reprezentacyjnej świątyni centralnej. Dla-

PETRO HAWRYLYSZYN

jego pierwsze apostolowanie w rodzinie; czy

sierpnia 1892 r. w Krystynopolu (ob. Czer-

kali na spotkanie z biskupem. Ale wyslani ka-

tego biskup rozpocząl odnowienie świątyni

Wśród badaczy życia i dzialalności

namawial on swoich braci, czy nauczal, czy

wonograd) Andrej sklada śluby wieczyste,

plani wrócili sami. Rozczarowani parafianie

archikatedralnej Zmartwychwstania Pań-

przyszlego metropolity warto wymienić

może sami szli za jego przykladem ­ nie wiem

a 3 września z rąk biskupa Juliana Pelesza

zaczęli wchodzić do cerkwi, ale w tej chwili

skiego ­ bylego kościola jezuitów z XVIII w.

iwano-frankiwskich historyków J. Zabo-

­ ale bez jakiegokolwiek wplywu z mej stro-

otrzymuje święcenia kaplańskie.

ktoś podbiegl i powiedzial, że idzie biskup.

Nadano jej wówczas bardziej wspólczesny

rowskiego i R. Delatyńskiego oraz K. Ko-

ny za jakiś czas zobaczylam, że każdy z nich

W latach 1892-1896 o. Andrej jest ma-

Tak bylo ­ Sluga Boży Andrej nie lubil pompy.

i znany nam wygląd. W latach 1899-1900

rolewskiego z diaspory.

ma różaniec w kieszeni, modli się na nim

gistrem nowicjatu w dobromilskim klaszto-

Oby ominąć paradę w Chryplinie, pojechal do

ukraiński malarz Julian Makarewicz wykonal

Nazwisko rodu Szeptyckich wywodzi się

i z nim zasypia, owiniętym wokól ręki. Piszę

rze. 20 lipca 1896 r. przyjmuje urząd prze-

następnej stacji w Bratkowcach, równie od-

podstawowe prace. Uczestniczyl on również

od rodowej miejscowości Szeptyce na Ziemi

o tym, co widzialam i jak to rozumialam".

ora klasztoru bazylianów św. Onufrego we

leglej od Czernijowa co Chryplin. Tam wziąl

w odnowieniu lwowskiego kościola jezuitów

Przemyskiej (ob. rej. samborski obw. lwow-

Początkowe wyksztalcenie Roman

Lwowie. W tymże roku wraz z o. Platonidem

walizkę do ręki i na piechotę udal się w dro-

oraz bizantyjskich fresków kaplicy Jagiello-

skiego). Pochodzili z bojarów galicyjskich

zdobywal w domu, skladając należne eg-

Filiasem rozpoczyna wydawanie w Żólkwi

gę. Gdy przeszedl już kilometr, nadjechal

nów na Wawelu, fresków kaplicy św. Trójcy

w Lublinie, ikonostasu w cerkwi Ducha Św.

XVI wieku, z rodu tego wywodzilo się kilku

zaminy w gimnazjum Franciszka Józefa we

religijnego miesięcznika ,,Misjonarz". W la-

mleczarz i zobaczywszy osobę duchowną

w Rohatynie i innych. Wszystko to świad-

dzialaczy cerkwi ukraińskiej: Warlaam, bi-

Lwowie. Jesienią 1879 r. wspólnie z braćmi

tach 1898-1899 Szeptycki jest prorektorem

zaproponowal miejsce na wozie. Wkrótce

czylo o sukcesie Szeptyckiego jako biskupa.

skup lwowski (1710-1715); Atanazy, biskup

Jerzym i Aleksandrem kontynuowali naukę

studiów teologicznych w krystynopolskim

dojechali do naszej wioski. Biskup pożegnal

Ale 4 maja 1900 r. umiera metropolita Julian

lwowski i metropolita kijowski (1715-1746);

w gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie

klasztorze bazylianów. Tutaj 2 lutego 1899

Żyda, wziąl walizkę i wszedl do cerkwi. Byl

Kuilowski i papież Leon XIII typuje na to sta-

Atanazy, biskup przemyski (1762­1779);

Romana przyjęto od razu do klasy V. Nieba-

zastaje go wiadomość o cesarskiej nomina-

wlaśnie czas określony wizyty biskupa. Uro-

nowisko Andreja Szeptyckiego, chociaż ten

Lew, biskup lwowski i metropolita kijowski

wem, w 1880 r., umiera tu jego brat Jerzy,

cji na biskupa stanislawowskiego. O. Andrej

czyste nabożeństwo odbywalo się w cerkwi,

ma dopiero 35 lat. Po śmierci metropolity

(1778-1779). Biskupem rzymskokatolickim

co utwierdzilo go w postanowieniu zostania

odmawia przyjęcia nominacji. Wówczas

większość jednak wiernych musiala stać

Szeptycki byl najbardziej godnym kandy-

byl w Polocku Hieronim Szeptycki (1759-

kaplanem. W 1883 r. sklada z wyróżnieniem

papież Leon XIII nakazuje mu przyjąć no-

na dworze. Akurat zacząl padać deszcz, ale

datem. Akurat w tym czasie delegacja du-

1773). Metropolita Atanazy przed swoją

egzaminy maturalne i zgodnie z wolą rodzi-

minację i 17 września o. Andrej przyjmuje

wierni czekali. Biskup wszedl na przygo-

chownych ze stanislawowskiej diecezji pod

śmiercią rozpocząl budowę cerkwi św.

ców idzie do jednorocznej szkoly wojskowej

święcenia biskupie we Lwowie.

towane miejsce i stanąl pod baldachimem.

przywodnictwem Szeptyckiego udala się

Jura we Lwowie w 1744 r. wedlug projektu

oraz zapisuje się na Wydzial prawa Uniwer-

W swoim pierwszym liście pasterskim

Spojrzawszy na wiernych, którzy stali na

z pielgrzymką do Rzymu. Byl to ostatni akt

wloskiego architekta Bartlomieja Rastrel-

sytetu Jagiellońskiego. 8 stycznia 1884 roku

Andrej Szeptycki pisal: ,,Gdy mialem zostać

deszczu bez parasoli, czekając na slowo Boże

Szeptyckiego jako biskupa stanislawowskie-

lego. Świątynię ukończono za jego następ-

z koszarów przyprowadzono go do domu

biskupem stanislawowskim, dlugo wzbra-

od swego pasterza, biskup odsunąl ręką bal-

go. 29 października podczas audiencji papież

cy ­ Lwa. Na początku XIX w. Szeptyccy

jako chorego na szkarlatynę. Byl na grani-

nialem się i robilem wszystko, aby się od tego

dachim i przemówil do zebranych: ,,Z wami,

poinformowal Andreja Szeptyckiego o po-

przechodzą na obrządek rzymskokatolicki

cy życia i śmierci. Po wyzdrowieniu lekarze

usunąć, ale dopiero jasno wypowiedziana

drodzy moi bracia i siostry, gotów jestem nie

wolaniu go na tron arcybiskupi. 17 grudnia

i integrują się z polską kulturą i życiem naro-

zalecili mu rezygnację ze slużby wojskowej.

wola Ojca świętego, któremu zakonnik musi

tylko stać pod deszczem, ale i duszę swoją

1900 r. zostal on nominowany na metropolitę

dowym. Bylo to typowe dla części szlachty

Jesienią 1884 r. bracia Roman i Aleksan-

być bardziej posluszny, niż ktokolwiek inny,

dać, abyście byli dobrymi chrześcijanami".

halickiego, a już 12 stycznia 1901 roku odby-

ukraińskiej w XVII-XVIII wiekach.

der jadą do Wroclawia by kontynuować stu-

sklonila mnie do przyjęcia tego brzemienia".

Podczas kazania stal się cud: powial wiatr

la się jego intronizacja w cerkwi św. Jura we

Jego ojciec, hrabia Jan Szeptycki

dia prawnicze. W 1886 roku po raz pierwszy

Nominacja 34-letniego bazylianina

i rozpędzil chmury. Deszcz przestal padać

Lwowie.

(1836­1912), ożenil się w 1861 roku z Zofią

odwiedza Rzym. W 1887 roku Roman koń-

Andreja Szeptyckiego na biskupa stanisla-

i zza chmur wyjrzalo jasne wiosenne slońce,

W swoim ostatnim liście pasterskim

Fredrówną, córką znanego polskiego pisa-

czy studia na Uniwersytecie Jagiellońskim,

wowskiego istotnie wplynęla na dalsze

które osuszylo biskupa i calą gromadę, slu-

,,Największe przykazanie" biskup Szeptyc-

rza Aleksandra Fredry. W mlodości hrabia

a po roku uzyskuje stopień doktora prawa.

losy diecezji stanislawowskiej. W dziele

chająca slowa Bożego".

ki żegna się ze swymi wiernymi slowami:

Aleksander Fredro uczestniczyl w kampanii

W 1887 roku na propozycję ojca odwiedza

,,Ukraińska Cerkiew pomiędzy Wschodem

Stanislawowska diecezja, jak i prze-

,,Póltora roku witalem was slowami milo-

moskiewskiej Napoleona i wziąl udzial w bi-

kolegium jezuitów w Chyrowie, a za ty-

i Zachodem; zarys historii Ukraińskiej Cer-

myska, nie miala swego seminarium i po-

ści... niech i ostatnie slowo w chwili rozlą-

twie pod Borodino w 1812 r. W 1814 roku

dzień jedzie do klasztoru ojców bazylianów

kwi" historyk dr G. Lużnicki zauważa: ,,Po

chodzący stąd przyszli kaplani studiowali

ki będzie slowem ,,miluj"!'. Tym listem koń-

otrzymal Legię Honorową ­ najwyższe od-

w Dobromilu, aby zapoznać się z życiem

takim naukowcu, jak bp. Pelesz i chorym,

we Lwowie. Więc Szeptycki w sierpniu

czy się dzialalność Andreja Szeptyckiego,

znaczenie Francji. Zofia swobodnie rozma-

klasztornym. W październiku tegoż roku

rozczarowanym idealiście, jakim byl bp.

1899 r. kupuje za 10 tys. zlotych dzialkę pod

jako biskupa stanislawowskiego.

wiala po francusku, angielsku i niemiecku

Jan Szeptycki wysyla Romana w podróż po

Julian Kuilowski, mlody, pelen inicjatywy

seminarium naprzeciwko palacu przy ul. Li-

Historyk Cerkwi A. G. Welikij z czasem

i wspaniale rysowala. W tym czasie hrabia

Rosji. W Moskwie poznaje filozofa Wladi-

bp. Andrej Szeptycki byl Bożym blogosla-

powej 4, a w następnym roku stara się o po-

napisze w Rzymie: ,,...Już tu polożyl on pod-

Jan należal do polskiej arystokracji i o korze-

mira Solowiowa, zwolennika zjednoczenia

wieństwem dla nowej i jeszcze nieuksztal-

zwolenie na budowę. Wedlug niektórych

waliny swojej kulturowej i narodowej dzia-

niach rusińskich nikt mu nie przypominal.

Cerkwi wschodniej z Rzymem, a w Kijowie ­

towanej w pelni diecezji stanislawowskiej".

źródel wystaral się od rządu austriackie-

lalności, którą kontynuowal na stanowisku

W 1894 r. podczas pobytu w Szwajcarii

prof. Wolodymyra Antonowycza, historyka

Swą dzialalność mlody zakonnik roz-

go 300 tys. koron na budowę seminarium.

metropolity i przywódcy narodu i Cerkwi po-

Zofia spisala po polsku wspomnienia ,,Mlo-

sztuki i kultury Ukrainy.

począl od wizytacji w parafiach, w tym na

Po wybraniu go na metropolitę halickiego

między dwoma nurtami ­ ukrainofilów i mo-

dość i powolanie o. Romana Szeptyckiego"

Na życie Romana Szeptyckiego wielki

skalofilów, niszczony przez rodzimych rady-

(na Ukrainie ta książka ukazala się w 2009

wplyw wywarla podróż do Rzymu w lutym

kalów i socjalistów. W takim charakterze

r.). Mowa w niej o tym, że ojciec, oczekując na

1888 r. Podczas audiencji u papieża Leona

­ mlodego, energicznego biskupa, idealisty

pojawienie się trzeciego potomka mial dziw-

XIII Roman prosi o blogoslawieństwo i zgo-

i przywódcy duchowego ­ przeprowadzil on

ne przeczucie: ,, Jeżeli będę mial kilku synów ­

dę na zostanie zakonnikiem bazyliańskim.

diecezję stanislawowską przez próg XX w".

mówil sobie, ­ to chcialbym, aby jeden z nich

W odpowiedzi uslyszal: ,,Idź za Bożym

A iwanofrankiwski krajoznawca W.

zostal kaplanem unickim. Chcialbym, żeby

glosem, który wola ciebie. Blogoslawię

Polek w swoim ,,Szkicu historii diecezji iwa-

mógl zostać biskupem i zreformować du-

cię". Jednak sprzeciwia się temu ojciec. Na

nofrankiwskiej" zaznaczy: ,,Nominacja A.

chowieństwo ruskie". Na to matka odpowia-

powtórnej audiencji, na której obecna byla

Szeptyckiego, bazylianina, na biskupa stani-

dala, że bylaby przeciwna temu, by zostal

matka, papież po rozmowie z Romanem

slawowskiego miala historyczne znaczenie

kaplanem, nie wiedząc czy jest gotów zostać

i przekonaniu się o jego mocnym postano-

nie tylko dla naszej cerkwi na Przykarpaciu,

zakonnikiem, aby upewnić się, czy nie będzie

wieniu zostania zakonnikiem-bazylianinem,

ale i dla życia polityczno-spolecznego i kultu-

nim kierowala chęć otrzymania w przyszlo-

udziela mu specjalnego blogoslawieństwa.

rowego, a jednocześnie przygotowala go do

ści wysokiej godności".

Dopiero wówczas ojciec godzi się z jego de-

późniejszej roli metropolity i ukraińskiego

Oba życzenia spelnily się. Trzeci syn,

cyzją, ale stawia warunek otrzymania tytu-

Mojżesza".

Roman Aleksander Maria urodzil się

lu doktora prawa. Co też nastąpilo.