28

nr 2 (414) |31.01.­13.02.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Bogumil Rosen ­ życie i twórczość  (cz. 5)

Z prawdziwą pasją Jan

Rosen malowal obrazy

poświęcone wojsku

polskiemu. Jego ulubioną

epoką byly czasy

Księstwa Warszawskiego

i powstania 1830

roku. Glęboka wiedza

historyczna i studia

w muzeach zrobily

z artysty wybitnego

znawcę wojskowości,

umundurowania

i obyczajów tamtych

byl wystawiony w następnym

wojsk spotkali po drodze eskor-

wszystkich francuskich szko-

w noworocznym paryskim ,,Fi-

czasów.

roku na międzynarodowej wy-

tę sztandarów 23 pulku drago-

lach i zakladach wojskowych,

garo Ilustré". W Paryżu ­ stoli-

stawie w Berlinie, a ,,Napoleon

nów francuskich. Ustąpili dro-

nawet w slawnym ,,Musée de

cy ówczesnego świata, trudno

JURIJ SMIRNOW

W

rankiem pod Waterloo" ekspo-

gę sztandarom, usuwając się

l`Armée u Inwalidów".

bylo artyście, tym bardziej ob-

latach 90. XIX wie-

nowano na wystawie w peters-

przeto w stronę i wedlug oby-

Obraz ,,Cześć rannym..." opie-

cokrajowcowi, ,,wydobyć się na

ku i na początku XX

burskiej Akademii.

czaju odslonili w uklonie glo-

wal bohaterstwo legionistów

wierzch". Rosenowi udalo się!

wieku  kontynuowal

W 1897 roku Jan Rosen reali-

wy. Artysta przedstawil bar-

polskich pod Somosierrą, gdzie

Na początku XX wieku au-

on tematykę patriotyczną za-

zuje swój pomysl, który powstal

dzo malowniczo obu cesarzy,

125 dowodzonych przez Kozie-

tor ,,Rewii w Béthény", ,,Wa-

początkowaną ,,Rewią na pla-

w czasie pobytu w Szwajcarii

wielkiego księcia Konstante-

tulskiego polskich szwoleżerów

gramu", ,,Waterloo", ,,Eskorty

cu Saskim" i ,,Bitwą pod Stocz-

i studiów terenowych do ob-

go z ręką u ulańskiego czako,

30 listopada 1808 roku podczas

sztandarów", ,,Gwardii hono-

kiem". Jak pisal W. Bunikiewicz:

razu ,,Bitwa pod Novi". Artysta

Murata w bialym mundurze

kampanii hiszpańskiej w szalo-

rowej" zdobyl we Francji za-

,,Rosen pozostal nieodmiennym

pisal, że ,,bylbym może uczu-

i z dlugimi wlosami, ,,zabląka-

nym pędzie przegalopowali 2,5

slużone uznanie. Wymienione

romantykiem, wbrew rozsąd-

ciowo wolal odtworzyć bitwę

ny typ żyrondysty", przy boku

kilometrowy wąwóz, otwiera-

obrazy umieścily wysoko ar-

kowi swoich czasów i ich logi-

pod Zurychem i pewno z więk-

cesarza marszalka Berthiera

jąc drogę Napoleonowi do Ma-

tystę wśród plejady wspólcze-

ce. Jego myśl twórczą nie zabilo

szą satysfakcją traktowalbym

z olbrzymią gwiazdą u boku,

drytu. Podczas tej slawetnej,

snych mu batalistów w calej

ani przekleństwo pozytywi-

postać Masseny, jak rosyj-

wnoszącego z powagą kapelusz

ośmiominutowej szarży zdoby-

ówczesnej sztuce europejskiej.

zmu, ani realistyczno-merkan-

skiego bohatera (Suworowa)".

i innych mniej znanych osobi-

li 16 armat, ale niemal co drugi

Na wystawach obrazy jego ku-

tylny pogląd na sprawy ducha

Dla nowego obrazu Rosen obral

stości. Dragoni z eskorty sztan-

szwoleżer zostal wówczas zmie-

powano natychmiast. Jan Ro-

i sztuki". Glównym bohaterem

oryginalną formę wachlarza,

darów siedzą na koniach jak

ciony z konia przez sypiący się

sen wspominal, na przyklad,

w twórczości artysty byl żol-

będąc możliwie pod urokiem

ulani, rośli, w wysokich ber-

z gór grad pocisków. Obraz Jana

taki epizod: ,,Zimą 1902 roku

nierz polski, lecz on przedstawil

panoramicznych widoków Alp

mycach, z trąbami przy ustach.

Rosena przedstawia Napoleona

wykonalem kilka mniejszych

na swoich obrazach i calą gale-

szwajcarskich.  Wystawiony

Jadą patrząc przed siebie, jakby

z obnażoną glową przed ,,krwią

prac, z których jedną, nieobe-

rię postaci wybitnych wodzów,

w Paryżu obraz pt. ,,Przejście

nie widzieli, że zajechali dro-

broczącymi bohaterskimi sza-

schniętą jeszcze, porwal mi

i generalów: Dwernickiego,

armii francuskiej przez górę

gę cesarzom, którzy przed nimi

leńcami... Oni to wyobrażali

z pracowni reprezentant zna-

Bema, Chlopickiego, Dembiń-

św. Bernarda" zyskal szeroki

obnażyli glowy. Za nimi inni

nadludzki wysilek i przelama-

nego mi z Monachium handla-

skiego, Dąbrowskiego.

rozglos i uznanie francuskiej

salutują szablami polyskujący-

nie przeszkód wbrew ludzkim

rza Knödlera. Otwieral on wla-

W drugiej polowie XIX wieku

prasy i publiczności.

mi w slońcu. Ile barw, ile bla-

możliwością. I gdym odtwarzal

śnie w Paryżu na rogu ulicy de

tak we Francji, gdzie artysta na

W tychże latach artysta

sków, jakie wspaniale typy żol-

te śmiercią objęte twarze, te ga-

la Paix i placu Vandôme filię

stale zamieszkal, jak i w Polsce,

wystawil w Paryżu i Warsza-

nierzy, jakie piękne konie. Jaka

snące oczy, zwrócone ku cesa-

swego sklepu i uparl się, żebym

dzieje epoki Napoleona i postać

wie szereg nowych obrazów

sila i tajemnica w grupie ce-

rzowi w ostatnim ruchu wier-

mu dal ten obraz na otwarcie.

francuskiego cesarza byly bar-

z czasów wojen napoleońskich,

sarskiej ­ dzisiejszych sprzy-

nego uwielbienia ­ pisal Rosen

Rzecz byla dobra i podobala mi

dzo popularne. W tychże latach

mianowicie: ,,Cześć rannym",

mierzeńców  i  jutrzejszych

­ musialo podświadomie sączyć

się. Na tle ciemnego, sosnowe-

powstala romantyczna legenda,

,,Gwardia honorowa", ,,Prze-

wrogów. Obraz ten byl wysta-

się we mnie przeświadczenie,

go lasu jechal na koniu Napole-

aureola slawy i uwielbienia im-

gląd sztandarów", ,,Wagram".

wiony na wystawie w Peters-

...że żywa krew poświęcenia

on o otoczeniu eskorty, wydając

peratora Francuzów. Jan Rosen

,,Gwardię honorową" odzna-

burgu, gdzie uzyskal uznanie

bliższą jest Polsce, niż kunsz-

rozkazy oficerom od szwoleże-

nie pozostal z boku prądów na-

czono medalem na międzyna-

dworu i rodziny cesarskiej,

towne polityczne posunięcia...".

rów. Zachodzące slońce dobrze

poleońskich we wspólczesnej

rodowej wystawie w Paryżu.

a później w salonie paryskim.

Wystawiony w Paryżu ,,Wa-

oświetlalo zimowy śnieżny

jemu sztuce francuskiej i pol-

,,Przegląd sztandarów" (inna

W Paryżu powodzenie tego

gram" (inna nazwa ,,Pulk szwo-

pejzaż... Szelma handlarz naza-

skiej. Cesarz Napoleon i jego

nazwa ,,Eskorta sztandarów")

dziela bylo fantastyczne. Obraz

leżerów pod Wagram") ­ byl

jutrz już ten obraz sprzedal".

żolnierze stali się bohaterami

powstal ze studiów pamiętni-

oglądaly tlumy ludzi. Z ,,Eskor-

wysoko oceniony przez znaw-

Lata przed I wojną światową

dziesiątków obrazów monu-

ków z czasów spotkania Na-

ty..." na rozkaz Ministerstwa

ców i publiczność. Henryk

byly dla artysty latami powo-

mentalnych wykonanych przez

poleona i Aleksandra I w Tylży

Wojny wykonano w wielkim

Houssaye, francuski historyk

dzenia i sukcesów. W Paryżu,

artystę w latach 1893­1902.

w 1807 roku. Imperatorowie

formacie reprodukcje kolo-

poświęcil Rosenowi i jego ,,Wa-

a od 1909 roku w Lozannie, na-

Swoje dziela o tematyce pa-

jadąc ze świtami na przegląd

rowe, które umieszczono we

gramowi" pochlebny artykul

malowal on kilkadziesiąt ob-

triotycznej i napoleońskiej Jan

razów związanych z wojnami

Rosen z wielkim powodzeniem

napoleońskimi i legionami Jana

stale prezentowal na wysta-

Henryka Dąbrowskiego, mia-

wach w Paryżu i w Warszawie.

nowicie: ,,Artyleria w marszu",

Artysta wybieral sceny, w któ-

,,Epizod z wojen napoleońskich",

rych mógl pokazać nie tylko

,,Jeńcy wojenni", ,,Kompania

polskiego żolnierza, lecz tak-

1807 r.", ,,Opatrywanie pozy-

że przewagę polskiego oręża.

cji nieprzyjacielskiej", ,,Pla-

Wlaśnie wówczas mialo to swój

cówka", ,,Pod Stoczkiem", ,,Puk,

sens i rola slużby artysty Oj-

puk w okieneczko", ,,Rekone-

czyźnie w tym dziele nie może

sans", ,,General J. H. Dąbrowski",

być kwestionowana.

,,General J. Dwernicki", ,,Szar-

W 1893 roku Rosen malu-

ża ulanów", ,,Kirasjerzy Księ-

je ,,kapitalny, silny w koncep-

stwa Warszawskiego", ,,Trans-

cji i w ruchu ,,Stój" i ,,Szturm do

port furażu", ,,W poszukiwaniu

bramy parkowej z czasów Księ-

kwater", ,,Walka", ,,Z raportem",

stwa Warszawskiego". W 1895

,,Berezyna", ,,Strzelcy konni",

roku powstaly dwa obrazy

,,Somosierra", ,,Pod eskortą".

powiązane ze sobą nastrojo-

W tychże latach Rosen sta-

wo, przedstawiające dwie naj-

le wystawial swoje nowe i już

straszniejsze, decydujące klęski

znane obrazy w TZSP w War-

Napoleona. Pierwszy z nich ­ to

szawie. Na przyklad, bral udzial

nowa, olejna tym razem, wer-

w wystawach w latach 1902,

sja ,,Pożegnania w Smorgoniach

1903, 1908, 1909, 1910, 1911,

w 1912 roku", druga ­ ,,Napole-

1912, 1913, 1914. Czasopisma

on rankiem pod Waterloo". Ob-

polskie, zwlaszcza warszaw-

raz ,,Napoleon w Smorgoniach"

skie: ,,Tygodnik ilustrowany",