14

nr 8 (420) |28.04.­15.05.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Wizje dawnego miasta

(cz. 1)

,,O ileż nam odkryć cudnych

Chowaniec nazwal tak rysu-

szykuje oświecenia

nek Emanuela Kronbacha. Ale

duch..." ­ pisal Aleksander

jest kilka różnic. Po pierwsze,

Puszkin. I mial rację!

u Kronbacha byla akwarela,

Weźmy taką dziedzinę,

a Piller wydal litografię ­ od-

jak krajoznawstwo.

bitkę z rysunku na kamieniu.

Z pojawieniem się

Po drugie, nie zgadzają się lata.

Internetu prawie co

Akwarela Kronbacha przecho-

miesiąc dokonywane

wywana jest we Lwowskim

są niewielkie odkrycia

Muzeum Historycznym i dato-

z historii Stanislawowa.

wana jest latami 1820.

Szczególnie interesujące są

Więc, gdzie jest dziś ,,Widok

odkrycia starych widoków

miasta z okolo 1830 r."? Biblio-

miasta, chociaż większość

teka Baworowskich to dziś Od-

znalezisk pojawia się

dzial sztuki Lwowskiej Biblio-

przypadkowo: ktoś natknąl

teki Naukowej im. W. Stefanyka.

WYSTAWA ODBYWALA SIĘ W SALACH KASY OSZCZĘDNOŚCI

się na interesujący obrazek

Wprawdzie z bibliotek lwow-

i wrzucil go do sieci. Istnieje

skich po wojnie wywieziono

STRONA TYTULOWA ,,KATALOGU

przy tym lista rarytasów.

do Polski dwa wagony zbiorów.

WYSTAWY HISTORYCZNEJ

Publikacja tej listy znacznie

Przypuszczam, że litografia jed-

MIASTA STANISLAWOWA", 1928 R.

upraszcza poszukiwania.

nak zachowala się i czeka, aż

Niektóre z obrazów są nam

dociekliwy badacz odnajdzie ją,

Katalog obejmowal opisy 147

już znane.

sfotografuje i opublikuje.

przedmiotów, podzielonych na

takie rozdzialy:

134. STANISLAWÓW, WI-

1 ­ Przywileje i dokumenty

IWAN BONDAREW

DOK od WSI WOLCZYŃCA, od

miasta;

Wystawa w Kasie

pólnocy rys. Stęczyńskiego z r.

2 ­ Mapy i plany miasta;

Oszczędności

1848 r., nakl. Jablońskiego Lwów

3 ­ Rękopisy;

Od 2 do 16 grudnia 1928 r.

(11 1/2X191/2 cm. Wl. Muzeum

4 ­ Druki i panegiryki;

przy aktywnym poparciu ma-

nar. im. kr. Jana III. we Lwowie).

5 ­ Portrety i obrazy;

gistratu i, szczególnie, woje-

W 1847 r. malarz-krajoznaw-

6 ­ Posągi i rzeźby;

wody Bronislawa Nakoniecz-

ca Maciej Bogusz Stęczyński

7 ­ Ornaty, kapy i kobierce;

nego-Kluczkowskiego, odbyla

wydal album ,,Okolice Galicji"

8  ­  Przedmioty  srebrne

się w Stanislawowie niezwykle

z calą serią rycin z widokami

i dewocjonalia;

NAJDAWNIEJSZY RYSUNEK STANISLAWOWA (FANTAZYJNY) NA

interesująca impreza. W salach

miast i miasteczek Galicji. Ale

9 ­Broń, sprzęty, naczynia, me-

MAPIE Z 1672 R.

Kasy Oszczędności kilku pasjo-

Stanislawowa tam nie ma! Ry-

ble etc.;

natów krajoznawstwa urządzi-

ciny Stanislawowa pojawily się

10 ­ Ryciny, sztychy, pieczęcie,

o św. Wincentym, więc nie bę-

Chowaniec. W II tomie ,,Ilustro-

lo ,,Wystawę historyczną mia-

dopiero w kolejnych latach!

medale.

dziemy się powtarzać. Jedyne, na

wanej historii Przykarpacia",

sta Stanislawowa". Przez dwa

My natomiast mamy ten

co warto zwrócić uwagę, to tech-

który ukazal się w 2003 r., Wo-

,,Pozdrowienia" z XVII w.

tygodnie mieszkańcy mieli

rysunek! Historyk architek-

nika wykonania ryciny. Rycina

lodymyr Grabowiecki przyta-

możliwość obejrzeć unikatowe

tury Żanna Komar odszukala

cza fragment jakiegoś rysunku,

Najbardziej interesujący jest

na plytce miedzianej lub mie-

przedmioty, związane ze stoli-

we Lwowskim Muzeum Hi-

dla nas ostatni rozdzial, w tym

dzioryt, to technika druku wklę-

gdzie przedstawiony jest ogól-

cą Pokucia: oryginaly przywi-

storycznym (dawne Muzeum

pozycje 131-142, przedstawia-

slego, gdy przyszle linie na odbit-

ny widok miasta. Staralem się

lejów z XVII w., kosztowne na-

króla Jana III) przedstawiony

ce są ryte na plytce miedzianej,

osobiście wyjaśnić u niego skąd

jące pierwsze ryciny, szkice

czynia liturgiczne, stare księgi,

rysunek i umieścila go w swo-

zaczerpnąl ilustrację, ale sza-

i fotografie z widokami Sta-

następnie wypelniane farbą

portrety magnatów Potockich

jej monografii ,,Trzecie miasto

i odbijane na papierze. Ilość odbi-

nowny akademik byl już w tak

nislawowa. Niestety, katalog

i ich rówieśników, rzeźbę, sta-

Galicji". Wielkie je za to dzięki

poważnym wieku, że nie mógl

nie mieści ilustracji, a jedynie

tek jest ograniczona, wobec cze-

rą broń i zbroje, plany stanisla-

i respekt.

go ilość obrazów jest niewielka.

sobie przypomnieć.

krótki opis każdego eksponatu.

wowskich fortyfikacji i wiele

I tak mamy:

Zachowalo się ich jeszcze mniej

Nieznane widoki miasta

Zagadkowa fotografia

innych ciekawych rzeczy.

131. KATASTROFA OKRĘTO-

i ich wartość jest znaczna. Sama

Eksponaty, których bez-

133. WIDOK MIASTA z OK.

135.  FASADA  KOŚCIO-

rycina jest znana i często przed-

WA STANISLAWA POTOCKIE-

pieczeństwo osobiście zagwa-

1830 r. Z litograficznej etykie-

LA KOLLEGJACKIEGO, obraz

GO, S-ty kolomyjskiego. Mie-

stawiana przez polskie źródla.

rantowal prezydent miasta,

ty Joh. Pauls Pillersclte Buch

olejny na plótnie z I. pol. 18 w.

dzioryt de Hooghe'a, Amsterdam

przedstawily

poszczególne

u. Steindruckerei, Stanislau.

opr. W supraporcie nad skarb-

1679, z drukarni A. Schronebec-

132. NAJDAWNIEJSZY RY-

osoby i instytucje miejskie. Po

(w Bibl. Bawor. Lwów. Teka Ba-

cem kościola. (Wl. Kollegjaty

ka. (49X71 cm. Wl. Muzeum nar.

SUNEK

STANISLAWOWA

zakończeniu wystawy komi-

towskiego XXXVII).

stanislawowskiej).

(fantazyjny) na mapie z 1672 r.

im. kr. Jana III. we Lwowie).

tet organizacyjny podziękowal

Tego widoku Stanislawo-

W  14  tomie  ,,Kościolów

(b. m. dr.).

Katastrofę i cudowne ocalenie

,,...Stanislawowskiej kolegia-

wa dotąd nie udalo się odna-

i klasztorów rzymskokatolickich

mlodego Potockiego już opisy-

Dokladnie  nie  wiadomo,

cie i kościolowi ormiańskie-

leźć. Początkowo uważalem, że

dawnego woj. Ruskiego" polski

waliśmy dokladnie w artykule

jaki rysunek mial na myśli dr

mu, probostwu lacińskiemu,

historyk Jerzy Petruś podkre-

śla, że obraz mial zlocone ramy,

ormiańskiemu i greckokato-

zdobil go herb Potockich Pilawa

lickiemu, wielkiej synagodze

i mieścil się nad maleńkim po-

żydowskiej i domom modli-

koikiem od zachodniej strony

twy Chany Horowitz i Galper-

kościola, gdzie byl skarbiec. Da-

nów, dr. Karolowi Galperno-

lej jego ślady giną beznadziejnie.

wi z Wolczyńca, lwowskiemu

Po  zamknięciu  świątyni

Archiwum Miejskiemu, bi-

w 1957 r, mieścily się tam kolej-

bliotekom Baworowskich, hr.

no: Muzeum geologii Instytu-

Dzieduszyckich  i  Uniwer-

tu nafty i gazy, Muzeum sztuki,

syteckiej, dr. Aleksandrowi

i Muzeum sztuki Przykarpacia.

Czolowskiemu, Muzeum im.

Znaczna część wyposażenie

Króla Jana III i Ossolineum,

kościelnego rozproszyla się po

Krakowskiej Akademii Sztuki

lwowskich muzeach, a coś tam

i Ossolineum...".

wywieziono do Polski. Ale wspo-

Inicjatorem i organizatorem

mnianego obrazu nigdzie nie ma.

wystawy byl 29-letni historyk

Jest jednak slaba nadzieja.

Czeslaw Chowaniec ­ brat pre-

W zbiorach naszego Muzeum

zydenta miasta. Po zakończe-

krajoznawczego znajduje się

niu wystawy w rodzinnej dru-

stara, jeszcze polska fotografia.

karni Chowańców ukazal się

Przedstawia rysunek kolegiaty.

katalog z opisem wszystkich jej

Może jest to ten sam ,,olejny ob-

eksponatów. Poprzedzil publi-

raz na plótnie z I polowy XVIII

kację obszerny artykul pana

w."? Chcialbym w to wierzyć.

Czeslawa, poświęcony historii

(cdn.)

miasta na dwóch Bystrzycach.

KATASTROFA OKRĘTOWA STANISLAWA POTOCKIEGO (NR 131)