15

nr 8 (420) |28.04.­15.05.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwowskie zabytkowe dzwony kościelne  (cz. 9)

Wybitną pamiątką lwowskiej

architektury barokowej

jest kościól oo. jezuitów

pw. św. Apostolów Piotra

i Pawla zbudowany w latach

1610­1630. Najwyższą we

Lwowie stumetrową wieżę-

dzwonnicę przybudowano

do prezbiterium świątyni

od strony zachodniej.

Zakończenie jej budowy

przypada na rok 1702, zaś

wedlug Bogdana Janusza

,,w 1709 roku zawieszono na

niej dzwony, z których wielki

KOŚCIÓL PW. MATKI BOSKIEJ NIEUSTAJĄCEJ POMOCY NA

ważyl wzwyż 7 cetnarów

LEWANDÓWCE

i do dziś sluży wiernie.

W czasie wojen kozackich

Badecki wyrazil uwagę, że ,,wszystkie

zdruzgotaniem wież kościola św. Elżbiety,

jeden z rotmistrzów polskich

dzwony odlal ten sam ludwisarz, który

ciężkim uszkodzeniem kościola bernar-

podarowal dwa male dzwony

pod względem artystycznym wywiązal

dyńskiego oraz dominikańskiego, zbu-

z Ukrainy (jeden pękl). Ojciec

się bez zarzutu, nie potrafil jednak w dzie-

rzeniem klasztoru ss. bazylianek, cerkwi

Gengel, dodawszy kruszcu,

lach swoich zachować harmonię glosową.

greckokatolickiej św. Ducha, jednego

przelal je na wielki dzwon

Dzwony jezuickie jednak drażnily najbar-

z gmachów szpitala glównego, uszkodze-

KOŚCIÓL PW. MATKI BOSKIEJ RÓŻAŃCOWEJ NA KLEPAROWIE.

i dwa mniejsze. Zawisly one na

dziej czule ucho lwowianina, który przyjąl

niem Teatru Miejskiego, zniszczeniem wie-

FASADA

nowo wzniesionej dzwonnicy".

w radości oddanie ich na cele wojenne".

lu kamienic pelnych bezbronnej ludności".

Trzeba zauważyć, że dzwony jezuic-

W latach 20. ­ 30. XX wieku we Lwowie

kie pochodzily z pierwszej polowy XVIII

zbudowano lub kontynuowano przerwaną

JURIJ SMIRNOW

wieku i mialy wartość historyczną i za-

wojną budowę kilku nowych monumental-

bytkową. W latarni na dachu kościola je-

nych świątyń. Wszystkie znajdowaly się

Jednak w 1734 roku groźny pożar

zuitów znajdowal się jeszcze jeden maly

na dalekich okolicach miasta, część z nich

zniszczyl wieżę i dach kościola. W rela-

dzwon (sygnaturka), który byl wylączony

dopiero w latach 30. zostala przylączo-

cjach o pożarze nie ma informacji o losie

z rekwizycji. W latach 20. ­ 30. XX wieku

na do tzw. ,,Wielkiego Lwowa". Dla części

zawieszonych na dzwonnicy dzwonach,

świątynia ojców jezuitów nie wzbogacila

z tych świątyń dzwony zostaly zamówione

lecz na pewno zostaly zniszczone. Już

się o żaden nowy dzwon.

jeszcze podczas budowy. Tak w 1931 roku

w1735 roku wieżę odbudowano i zawie-

We wrześniu 1939 roku podczas obro-

wedlug projektu architekta Wawrzyńca

szono na niej nowe dzwony, zaś w 1756

ny Lwowa i walk z oddzialami niemieckimi,

Dayczaka rozpoczęto budowę nowego ko-

roku zamontowano nowy zegar. W 1830

które dotarly na zachodnie przedmieścia

ściola pw. ŚŚ. Piotra i Pawla na Sygniówce

roku obniżono grożącą zawaleniem wieżę

miasta, zostal uszkodzony kościól je-

(przy ul. Gródeckiej). Świątynię usytuowa-

do dwóch dolnych kondygnacji.

zuitów. Centralną część miasta obstrzeli-

no obok starej kaplicy na skrzyżowaniu ulic

Wedlug Bogdana Janusza, dzwony na

wala niemiecka artyleria i bombardowalo

Gródeckiej i Parafialnej. Do 1939 roku mo-

niej zawieszono dopiero w 1840 roku. Znaj-

lotnictwo. Jedną z pierwszych poważnych

numentalna świątynia nie zostala ukończo-

dowaly się na niej do roku 1917, kiedy nie

strat bylo uszkodzenie kościola jezuitów

na, m.in. nie zbudowano wieży-dzwonnicy.

zważając na zabytkowy charakter, zosta-

­ splonąl dach kościola i uszkodzono

Ale w latach 1928­1929 dla projektowanej

ly zarekwirowane przez wojskowe wla-

prezbiterium. Komunikat obrony Lwowa

świątyni odlano dwa dzwony, zaś w 1937

dze austriackie. Przed wyslaniem dzwo-

z dnia 14 września donosil, że: ,,Nieprzy-

roku jeszcze i trzeci. Tymczasowo dzwony

nów na zlom, dr Karol Badecki zbadal je

jacielskie odzialy zmotoryzowane, które

umieszczono w starej kaplicy która po wo-

i opisal. Wedlug niego, największy dzwon

dnia 12 września pojawily się pod Lwowem

jennych rekwizycjach austriackich zostala

o wadze 729 kg zostal odlany w roku 1735.

i rozpoczęly dzialania od napadu ogniem

tylko z jednym malym dzwonem o wadze

Mial średnicę 1,12 metra, wysokość ­ 1,77

baterii ciężkich dzial na centrum miasta,

15 kg. Stare dzwony o wadze 100 kg i 55 kg

metra. ,,Przyozdobiony byl wkolo czapki

podpalając kościól jezuitów...". Dwa dni

zostaly odlane w 1912 roku, zaś zarekwiro-

bogatym fryzem wypelnionym ornamen-

później kolejny komunikat donosil o dal-

wane w 1916 roku. Nowe dzwony otrzy-

tem geometryczno-linearnym. Na środko-

szych stratach: ,,Nieprzyjaciel może się

maly imiona ,,Św. Antoni" i ,,Św. Joanna".

wym pasku napis poprzerywany rozetami

poszczycić takimi jedynie sukcesami jak

Trzeci dzwon o wadze 45 kg pelnil funkcję

,,AD 1735 Die 23 mar". Na plaszczu dzwo-

nu znajdowalo się cztery plakietki-reliefy,

umieszczone mniej więcej symetrycznie.

Pierwsza z nich przedstawiala Ukrzyżo-

PROJEKT KOŚCIOLA NA SYGNIÓWCE

wanie z napisem w części dolnej: ,,Clamans

sygnaturki, ale nie mial imienia. Najwięk-

nad nimi. Jeszcze przed I wojną światową

voce magna emisil spiritorum. Math.27".

szy z dzwonów ,,Św. Antoni" o wadze 185

zawieszono na niej trzy dzwony o wadze

Drugi relief przedstawial medalion świę-

kg byl odlany w 1928 roku we lwowskim

68 kg, 54 kg i 25 kg. Dwa większe jednak

tego czy zakonnika (jezuitę) w birecie,

Zakladzie Rudolfa Matheisela. Na plaszczu

zabrano na cele wojskowe przez wladze

a pod nim napis: ,,In omnem terram exivit

dzwonu znajdowal się napis fundacyjny:

austriackie. Dopiero w 1931 roku znalezio-

sonus eorum. Psalm18". Trzeci ­ pólpostać

,,Imię dzwonu Św. Antoni, na pamiątkę

no fundusze i zakupiono trzy nowe dzwony,

zakonnika w habicie z różańcem. Czwarty

śp. ojca Antoniego, kiedy lódką Piotrową

które konsekrowano 31 maja tegoż roku.

­ scena Zwiastowania w owalnym reliefie

sterowal Pius XI, a Arcybiskupem Archi-

Dzwony zakupiono z prywatnych funda-

i z cytatem obok. Nad krysą dzwonu znaj-

diecezji Lwowskiej byl ks. Arcybiskup Dr.

cji Jana i Zofii Sobejko oraz Józefa i Reginy

dowal się sznurowy ornament. Wedlug K.

Boleslaw Twardowski, pierwszym pro-

Trojanowiczów. Przy konsekracji dzwony

Badeckiego, podobna scena Zwiastowania

boszczem tej parafii byl ks. Wladyslaw

otrzymaly imiona ,,Św. Wojciech" (waga

znajdowala się na dzwonach z kościola św.

Żak, major Wojsk Polskich. Dzwon ten

125 kg.), ,,Św. Józef" i ,,Św. Jan" o wadze 68

Marii Magdaleny (z 1738 r.), kościola św.

ofiarowala kościolowi rzymskokatolickie-

kg. Obok nich kościól posiadal jeden stary

Marii Śnieżnej i cerkwi św. Paraskiewy

mu Weronika z Neugebauerów Urbanowi-

dzwon o wadze 25 kg i sygnaturkę. Wszyst-

Piątnicy, ale nawet to podobieństwo nie

czowa. Sygniówka 1928 r.". W następnym

kie dzwony zostaly zarekwirowane przez

pomoglo uczonemu ustalić imię ludwisa-

roku ta sama odlewnia wykonala kolejne

Niemców podczas II wojny światowej.

rza lub ludwisarnię, w której dzwony byly

zamówienie parafii ­ dzwon ,,Św. Joanna"

Na przedmieściu Lewandówka w latach

odlane. Drugi dzwon jezuicki mial wagę

o wadze 110 kg, fundacji parafianki Julii

1922­1923 zbudowano skromny parafial-

129 kg, o średnicy 0,66 metra, wysokość

Neugebauer, na pamiątkę matki, śp. Joan-

ny kościól pw. Matki Boskiej Nieustają-

­ 1,24 metra. Plaszcz jego byl ozdobiony

ny. W 1937 roku zakupiono też sygnaturkę

cej Pomocy, który znajdowal się u zbiegu

trzema plaskorzeźbionymi plakietami,

o wadze 45 kg. Żaden z dzwonów nie prze-

ulic Szerokiej i Miejskiej (obecnie Siajwo).

mianowicie Chrystus na krzyżu, Zwiasto-

żyl II wojny światowej.

Dwukondygnacyjna  dzwonnica-brama

wanie i pólpostać nieznanego świętego

Kościól pw. Matki Boskiej Różańcowej

znajdowala się w ogrodzeniu. Dzwony znaj-

z różańcem. Dzwon również byl odlany

na Kleparowie zostal zbudowany w 1904

dowaly się w górnej kondygnacji. W 1926

w 1735 roku. Trzeci dzwon wagą 99 kg,

roku przy ul. Warszawskiej. Dzwonnicę na

roku zakupiono trzy dzwony, poświęcone

o średnicy 0,6 metra, wysokości 0,87 me-

trzy dzwony zbudowano nad bramą wjaz-

przez lwowskiego arcybiskupa Boleslawa

tra. Napis na czapce zawieral datę jego

dową na teren bylego cmentarza między

Twardowskiego. Niestety, nie ma dokladnej

wykonania: ,,Anno Domini 1734 Die 1 okto-

kościolem i plebanią, wzdluż ul. Warszaw-

informacji o losach wyposażenia tej świąty-

bris". Wyżej znajdowal się fryz wysokości

skiej. Dzwony zostaly umieszczone na

ni oraz dzwonów. W 1960 roku wszystkie

10,5 cm. Na plaszczu dwie plaskorzeźby:

KOŚCIÓL OO. JEZUITÓW. RYSUNEK IGOR KACZOR

dwóch poziomach ­ dwa na dole, zaś jeden

zabudowania kościelne zostaly rozebrane.

Ukrzyżowanie i Zwiastowanie. Dr Karol