18

nr 8 (420) |28.04.­15.05.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Z życia studentek wszechnicy lwowskiej

Więc wybaczcie:

kochać tylko rodzinę

i cztery ściany domu,

w oderwaniu od

spoleczności narodowej

i ludzkiej, to rzecz za

mala w stosunku do

nieskończoności duszy

czlowieczej, a więc

i duszy kobiecej ­ takie lub

podobne myśli krążyly

zapewne w glowach

grupy mlodych lwowskich

studentek początku XX w.

A choć Maria Dulębianka

skarżyla się, że studentki

­ jako żywiol mlody

WEJŚCIE GLÓWNE W GMACHU SEJMU LWOWSKIEGO. (1882,

i postępowy powinnyby

LITOGRAFIA WG FOT. ED. TRZEMESKIEGO)

zrozumieć potrzebę walki

o prawa swej plci i gorący

hasla pracy i wiedzy, boju ze

lwowski nie znajdowal cza-

wziąć w niej udzial...

zlem i walki o dobro".

su czy też ochoty, by dopomóc,

W 1909 r. studentki uniwer-

choćby udzielając grunt pod

Tymczasem obserwujemy

sytetu lwowskiego postano-

budynek. Sprawa ciągnęla się

u nich brak glębszego

wily odlączyć się od ,,Czytelni

latami i jeszcze w latach 20. XX

zainteresowania, to

Akademickiej" i zalożyć wlasne

w. nie zaprzestawano wysil-

jednak nie do końca miala

stowarzyszenie. Szalę goryczy

ków, by pozyskać odpowiednie

w tym rację. Byly przecież

przepelnilo pominięcie przez

fundusze. Wydaje się, że koniec

wśród nich umysly

zarząd ,,Czytelni Akademickiej"

końców do powstania domu dla

ich postulatów w zawiezionym

studentek nie doszlo. Pierw-

,,buntownicze". Dzisiaj

do Wiednia memoriale w spra-

szym prezesem Towarzystwa

o jednej z nich.

wie potrzeb Uniwersytetu. Co

byl prof. Józef Kallenbach, na-

postanowily, tego dokonaly i ­

stępnie prof. dr Bronislaw Dem-

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

ELIZA (OD LEWEJ) I HERTA, SIOSTRY SOBLÓWNY

E

jak donosila krakowska ,,Nowa

biński; do czlonków honoro-

Reforma" ­ nie pomogla mobi-

liza Soblówna, a wlaści-

wych należal m.in. rektor prof.

lekcji prywatnych, posad, ta-

Józefa. W tym samym roku za-

lizacja bojówki wszechpolskiej

wie Elżbieta ­ używala

Adolf Beck, a w sklad powola-

nich mieszkań, urządzając po-

pisala się na Wydzial Filozo-

na wiec studentek, ani brutal-

imienia Eliza być może ze

nej w 1913 r. rady nadzorczej

gadanki, zebrania towarzyskie

ficzny Uniwersytetu Lwow-

ne i nietaktowne wykluczenie

względu na osobę swojego ide-

wchodzili: księżna Lubomirska,

i udzielając informacji w spra-

skiego i... z entuzjazmem rzucila

przewodniczącej Kólka Studen-

alu, Elizy Orzeszkowej ­ wy-

profesorowa Maria Opolska,

wie studiów. Zarządowi To-

się w wir coraz żywszego ruchu

tek z ,,Czytelni Akademickiej"

chowywala się w lwowskiej

prof. dr Stanislaw Gląbiński,

warzystwa udalo się zapewnić

emancypacyjnego studentek

jako rzekomo dzialającej na

zamożnej rodzinie mieszkającej

prof. dr Eugeniusz Romer i pan-

swoim czlonkom również zniż-

lwowskiej wszechnicy.

szkodę towarzystwa oraz od-

przy ul. Kopernika. Obydwoje

na F. (Fanny?) Fleckówna. To-

ki w miejscach kąpielowych

Gdy w lipcu 1908 r. powolano

danie jej pod sąd honorowy. Po

rodzice Elizy byli rodowitymi

warzystwu patronowala Eliza

i bezplatną lub z 50-procentową

Towarzystwo Polskiego Domu

lwowianami, choć część swo-

latach jedna z dzialaczek stu-

Orzeszkowa. W swoim liście do

zniżką pomoc lekarską. Sprawa

Sluchaczek Szkól Wyższych im.

jego doroslego życia spędzili

denckich, Romana Pachucka

studentek, dziękując za przy-

domu dla studentek byla istot-

Elizy Orzeszkowej, nie moglo

poza rodzinnym miastem. Oj-

jęcie na czlonka honorowego

wspominala dzień powolania

w nim zabraknąć i Elizy, a jako

ną, bowiem w większości byly

ciec, Norbert (Naftali ­ imię

Polskiego Zjednoczenia Stu-

i nadanie przyszlego Domu jej

to jednak kobiety niezamoż-

że byla jedną z aktywniejszych

zmienil w latach późniejszych),

dentek Wszechnicy Lwowskiej:

ne. Nie mogly liczyć na pomoc

imieniem, pisala: ,,Szczerość

czlonkiń, to w kilka lat później,

syn lwowskiego kupca, absol-

,,Wychodzimy z sali. Koledzy

i zapal, które brzmią w Wa-

w marcu 1913 r., wybrano ją ­

stypendialną, gdyż stypendia

went Wydzialu Filozoficznego

wcześniej ją opuścili. Na dlu-

szych slowach, pożyteczność

dla kobiet byly nieliczne i ni-

już zresztą jako mężatkę ­ do

na uniwersytecie lwowskim,

i piękność rozpoczętego przez

gim korytarzu uniwersytec-

zarządu Towarzystwa. Towa-

skie. Budowa domu dla studen-

seminarzysta prof. Ksawere-

Was dziela, w blyskawicowym

kim ustawili się szeregiem pod

tek wlokla się w nieskończo-

rzystwo choć w dużej mierze

go Liske, obroniwszy w 1881

ścianami. Oczy palają gniewem,

ogniu ukazują mi gmach przy-

ność ­ mimo wielokrotnych

skupione na idei wybudowa-

r. na uniwersytecie wiedeń-

zlością, nienawiścią, w rękach

apeli, zbiórek, poparcia rek-

szlości. I widzę na frontonie

nia domu dla studentek, sta-

skim pracę doktorską z zakre-

palki. Idziemy wolno, skupio-

gmachu tego slonecznem zlotem

tora Ludwika Finkla i profe-

ralo się w różny sposób poma-

su germanistyki (praca do tej

ne w szeregu, znów przygoto-

wypisane trzy najogromniejsze

gać koleżankom z lwowskiej

sorów uniwersyteckich m.in.

pory wznawiana drukiem),

slowa mowy ludzkiej: Bóg, Oj-

wane na razy koleżeńskie. Ale

wszechnicy ­ udzielając bez-

prof. Bronislawa Dembińskie-

znalazl zatrudnienie w jednym

nie, nie pobili nas, tylko znów

czyzna i Cnota, a wewnątrz jego

procentowych pożyczek, po-

go i Eugeniusza Romera, petycji

z towarzystw ubezpieczenio-

zahuczaly gwizdy, wycia, wa-

do Rady Miejskiej. Magistrat

slyszę wytrwale rozlegające się

średnicząc w wyszukiwaniu

wych i wspinal się po kolej-

lenie i tupot w podlogę lasek,

nych stopniach urzędniczej

kijów i butów, padlo wreszcie

kariery ­ najpierw w Wied-

kilka zgnilych jaj. Te nam wiel-

niu, potem w Pradze. Do Lwo-

kiej szkody ani krzywdy nie

wa wrócil w 1905 r., nomino-

wyrządzily. I teraz nie bylo we

wany na stanowisko dyrektora

mnie lęku, gdy szlyśmy razem

lwowskiej filii ,,Asscurazio-

wśród dwu rzędów uzbrojonych

ni Generali. Eliza ­ urodzona

mężczyzn, nioslam w cichym

w Kralovskich Vinohradach na

triumfie egzemplarz uchwalo-

obrzeżach Pragi ­ byla osóbką

nego statutu i czulam wstyd za

rezolutną i energiczną. Może

tych kolegów, co gwizdem i pal-

cechy te odziedziczyla po mat-

ką bronią wstępu swym sio-

ce, Marii Teresie Falkowicz,

strom i narzeczonym, a później

znanej w praskim środowisku

córkom do przybytku wiedzy,

mieszczańskim z charytatyw-

do pracy, której tak bardzo kraj

nej dzialalności? Uczyla się

nasz potrzebowal".

znakomicie i z odznaczeniem

Zjednoczenie z zalożenia

ukończyla w 1907 r. Prywat-

bylo stowarzyszeniem nieza-

ne Gimnazjum Żeńskie Zofii

leżnym i bezpartyjnym, a za

Strzalkowskiej. Byla jedną z 32

cel przyjęlo ,,rozszerzenie praw

uczennic zdających egzamin

polskiej sluchaczki na uniwer-

dojrzalości organizowany po

sytecie i teoretyczne przygoto-

raz pierwszy przez tę szkolę,

wanie dla przyszlej dzialalności

do tej pory bowiem dziewczęta

w walce o prawa kobiet". Z pro-

skladaly maturę w C.K. Gim-

jektem statutu studentki uda-

nazjum Męskim im. Franciszka

ly się do Marii Konopnickiej,

GMACH GLÓWNY UNIWERSYTETU LWOWSKIEGO