19

nr 8 (420) |28.04.­15.05.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

prosząc równocześnie poetkę

dzialaczek. Wyglaszala od-

o poparcie swoim autorytetem

czyty, m.in. o pedagogicznych

świeżo powstalego towarzy-

i spolecznych zaletach do-

stwa. Konopnicka czytala sta-

puszczenia kobiet do zawodu

tut wnikliwie, zadając pytania

nauczycielskiego czy o stu-

i upewniając się, czy do towa-

dentkach na uniwersytetach

rzystwa będą mogly należeć

zagranicznych. Nie zabraklo

studentki nie tylko narodo-

jej na żadnym zgromadzeniu

wości polskiej. ,,Wyjaśnilyśmy

kobiet, byla też jedną z orga-

­ wspominala Ewelina Żyr-

nizatorek wiecu kobiet, jaki

kiewicz-Peplowska, przewod-

mial się odbyć 17 lipca 1910 r.

nicząca Kola Student i wspól-

podczas wiecu grunwaldzkie-

zalożycielka  ,,Zjednoczenia"

go w Krakowie; w czasie ma-

WINIETA LWOWSKIEGO WYDANIA PISMA ,,STER"

­ że statut Towarzystwa za-

nifestacji kobiet żądających

pewnia pierwszeństwo Polkom,

4-przymiotnikowego prawa

nie zamyka jednak wstępu

wyborczego bez różnicy plci

studentkom innej narodowo-

zostala wybrana do delega-

ści. Prosilyśmy też, by raczyla

cji udającej się z petycją do

przyjąć godność czlonka zarzą-

marszalka Sejmu i byla jedną

ROMANA PACHUCKA

du Towarzystwa, któremu pro-

z przemawiających. Nic więc

fesor Józef Kallenbach obiecal

się w walkę o prawa polityczne

dziwnego, iż podczas pogrze-

przewodniczyć. Pani Konopnic-

i obywatelskie kobiet, a wspól-

bu Marii Konopnickiej we

ka podziękowala, wyjaśniając,

Lwowie 11 października 1910

pracowalo z nim cale grono zna-

że stan zdrowia zmusza ją do

r. byla tą, która przemawiala

komitych dzialaczek i sympaty-

częstych wyjazdów za grani-

nad grobem poetki w imieniu

ków ruchu kobiecego .

STER" ­ WYDANIE WARSZAWSKIE

cę, wskutek czego niewiele by

lwowskich studentek: Nazwa-

Warto przy tej okazji przy-

nam tu pomóc mogla. Obiecala

laś nas rotą bojowniczek. Mó-

idźcie wyżej jeszcze". Maria

wystąpili: p. Kittay w imieniu

pomnieć jedną z ciekawych

jednak, że calym sercem będzie

wilaś nam: ,,Zaprzysięgam cię,

Konopnicka zaś: ,,Z radością

stowarzyszenia ,,Życia" (za-

inicjatyw studentek ze Zjedno-

z nami. Rozpytywala jeszcze

mloda roto bojowniczek światla

i chlubą witam Polskie Zjedno-

lożonego w grudniu 1909 r.)

czenia ­ powolanie tzw. komi-

o warunki studiów i o stosunki

pod sztandarem wolności! Wol-

czenie Studentek wszechnicy

oraz p. Pomianowski w imie-

sji lekcyjnej. Zadaniem jej bylo

koleżeńskie. Cieszyla ją nasza

ności ducha, wolności pracy,

lwowskiej. Zjednoczenie ­ to

niu Bratniej Pomocy Sluchaczy

organizowanie i prowadzenie

energia, samodzielność i licze-

wolności Ojczyzny! Calym ży-

umilowanie wspólnego celu.

Politechniki, wyrażając radość

kursów przygotowawczych do

nie na wlasne sily".

ciem swoim uczylaś nas, że nie

Zjednoczenie ­ to wierność

z powodu zorganizowania się

matury gimnazjalnej dla ab-

można walczyć samym zapa-

W lipcu odbylo się organi-

przyjętemu haslu. Zjednoczenie

sluchaczek w przyszlej wspól-

solwentek liceów i seminariów

lem; że ,,za plugiem naszym siać

zacyjne walne zgromadzenie

­ to karność i slowa i czynu. Oto

nej walce o ,,prawa ogólnonaro-

oraz polecanie rodzicom szu-

musimy nie mary, lecz czy-

Zjednoczenia, a po przerwie

z Waszego zapalu, z żaru uczu-

dowe i ogólnoludzkie", zaś prof.

kających korepetytorek ko-

ny". Wlalaś w nas wiarę w ju-

wakacyjnej, w listopadzie, in-

cia, z tęgości pracy i wytrwa-

Twardowski wyglosil odczyt

leżanek ,,specjalnie w danym

tro, wzbudzilaś zrozumienie, że

auguracja w sali Towarzystwa

nia, ze wszystkich sil pięknej

,,Niektóre zagadnienia w kwe-

kierunku uzdolnionych". Nota-

nie czekać na nie, lecz wyrwać

Politechnicznego. Nigdy, na-

mlodości Waszej ­ uczynio-

stii wyższego wyksztalcenia

bene, Zjednoczenie uważalo, iż

je życiu przemocą i silą trzeba.

wet w najśmielszych naszych

ny jest jasny oręż w wielkich

kobiet", którego konkluzją Eli-

licea żeńskie ­ choć są dobrymi

Należalaś do duchów, których

marzeniach, nie spodziewaly-

bojach ducha. Otoście stanęly

za zakończyla swój artykul

placówkami ogólnoksztalcący-

udzialem wskazywać drogę in-

śmy się tylu dowodów sympatii

w ,,Sterze": olbrzymie znaczenie

zwartym szeregiem do wal-

mi ­ niedostatecznie przygo-

nym. Nam pozostaje hasla twe

i zaufania ­ pisala później Eliza

wyższego wyksztalcenia kobiet

ki o prawdę i o sprawiedli-

towują do studiów uniwersy-

podjąć, ,,by wolny mógl śpiewać

Soblówna w artykule opubliko-

polega nie na pracy zarobko-

wość. Zaprzysięgam Cię, mloda

teckich i uznawalo niezbędną

ptak, by ziemia rodzić mogla

wanym w piśmie ,,Ster" ­ Jeszcze

wej kobiety, lecz na tym, że ko-

Roto, bojowniczko światla, pod

konieczność zakladania rzą-

dla laknących klosy, a światlo

przed rozpoczęciem uroczysto-

bieta świadoma i wolna potrafi

sztandar wolności! Wolności

dowych żeńskich gimnazjów

świecić moglo dla pochylonych

ści sala byla szczelnie zapelnio-

wnieść nowe wartości w życie,

ducha, wolności pracy, wol-

realnych i klasycznych. Slano

glów". Wobec Twej otwartej

na przybylymi na inaugurację

stanie się światlą przewodnicz-

ności ojczyzny! A gdy żądacie,

też petycje do Senatu akade-

mogily przyrzekamy Ci to Pani.

czlonkami i gośćmi. W zastęp-

ką mlodych pokoleń, którym

iżby glos mój polączyl się dziś

mickiego o częstsze uwzględ-

stwie rektora, posla dr. Gląbiń-

utoruje nowe drogi, w szczęśliwą

W marcu 1912 r. Eliza wy-

z Wami ­ otom jest pośród Was

nianie kobiet w fundacjach

skiego, bawiącego z powodu se-

przyszlość prowadzące.

szla za mąż za Oskara Poellera,

i na porękę jaśniejszego jutra

stypendialnych,  zazwyczaj

sji parlamentarnej w Wiedniu,

dziennikarza, a wkrótce prze-

biorę imiona Wasze, aby je za-

,,Ster" byl pismem wcześniej

pomijanych.

przybyl na uroczystość prorek-

myslowca naftowego. W zapro-

pisać w oddanem Wam sercu".

wychodzącym we Lwowie i na-

Walka  mlodych  kobiet

tor Mars, zjawili się też profeso-

szeniach ślubnych narzecze-

Byly i listy od Marii Cu-

dal kierowanym przez tę samą

o równouprawnienie na uczel-

rowie Bruchnalski, Dybowski,

ni wyrazili prośbę, by zamiast

rie-Sklodowskiej, rektora po-

osobę, Paulinę Kuczalską-Re-

ni byla dluga: ,,Wystarczy ko-

Kallenbach, Kasprowicz, Puzy-

życzeń telegraficznych ofiaro-

litechniki prof. Bronislawa

inschmit. We Lwowie nosi-

leżance na zebraniu akade-

na, Smoluchowski, Twardowski,

wano datki na cele Towarzy-

Pawlewskiego  (późniejsze-

lo podtytul ,,Dwutygodnik dla

mickim, a nawet prywatnie

przyczyniając się swą obecno-

stwa Domu Studentek im. E.

go czlonka prezydium lwow-

spraw wychowania i pracy ko-

wymówić slowo: feminizm,

ścią do nadania powagi mlode-

Orzeszkowej. Zapewne też oby-

skiej  ,,Ligi  mężczyzn  dla

biet", a pisywali do niego m.in.

równouprawnienie  itp.,  by

mu towarzystwu.

dwoje już w kilka dni po ślubie

obrony praw kobiet"), prof.

historyk literatury prof. Piotr

wzbudzić nieufność lub kpiny.

uczestniczyli w manifestacji

Jako pierwsza przemawia-

Oswalda Balzera, Kazimiery

Chmielowski i Stefan Żeromski.

(...) mężczyźni widzą straszne

zorganizowanej przez Zjed-

la przewodnicząca Ewelina

Bujwidowej, Marii Dulębian-

W czasach lwowskich pojawia-

niebezpieczeństwo emancypa-

noczenie Studentek 9 marca

Żyrkiewicz-Peplowska, kre-

ki... Osobiście życzenia zlożyl

ly się w nim artykuly o treści

cji, której tak się okropnie lęka-

w Dniu Kobiet w Palacu Spor-

śląc w podnioslych slowach

obecny na uroczystości prof.

spolecznej, naukowej i pedago-

ją, że nie mogąc z nią uczciwie

towym przy ul. Zielonej. Czy

cel stowarzyszenia, zapewnia-

Kallenbach; przemawialy pa-

gicznej, ale również porady go-

walczyć, starają się ją przy-

zamążpójście odmienilo Elizę?

jąc o jego bezpartyjności i pro-

nie: Maria Argasińska z Kola

spodarskie redagowane przez

najmniej ośmieszyć. Wina to

Z pewnością ­ nie. Tak dlu-

sząc koleżanki o wspóludzial

Pań T.S.L, Jadwiga Tomicka

Lucynę

Ćwierciakiewiczo-

nie tylko braku ogólnego wy-

go jak mieszkala we Lwowie,

w pracy. Maria Stabińska, za-

z Komitetu Równouprawnie-

wą i Marię Turzymę, mialo też

ksztalcenia, pewnej szerokości

wspierala czynnie dzialania

stępczyni  przewodniczącej,

nia Kobiet, Adolfina Górzycka

osobny dzial literacki. W 1910

poglądów, że tak powiem eu-

Zjednoczenia Studentek i To-

odczytala kilkadziesiąt listów

z sekcji kobiecej Kola Slowac-

r., gdy opublikowano artykul

ropejskości naszych kolegów,

warzystwa im. E. Orzeszkowej;

z życzeniami, jakie nadeszly

kiego T.S.L: i panna Aleksan-

Elizy, ,,Ster" nabral bardziej ra-

ale w znacznej części i wina

stala u boku męża w jego przed-

z calej Polski ­ przeważnie od

drowiczówna. Jako reprezen-

dykalnego, rzec by można ­ bo-

koleżanek, które tak malo się

sięwzięciach naftowych ­ to jej

stowarzyszeń kobiecych i zna-

tanci mlodzieży akademickiej

jowego charakteru, angażując

garną do towarzystw mają-

Oskar wraz ze wspólnikiem Ta-

nych dzialaczek na polu rów-

cych na celu kwestie i sprawy

deuszem Smoluchowskim po-

nouprawnienia kobiet. Byly

kobiece jak Dom Studentek im.

wierzyli prokurę swojej pierw-

wśród nich serdeczne, dlugie,

E. Orzeszkowej, Zjednoczenie

szej spólki naftowej ,,Galton"

dość pompatyczne w tonie, listy

Studentek itp., a i tych, które

a jeden z pierwszych szybów

od Elizy Orzeszkowej i Marii

należąc do towarzystw mie-

nazwali jej imieniem. Niedlu-

Konopnickiej. Eliza Orzeszko-

szanych i mając codzienny

go przed wybuchem I wojny

wa, żalując że nie mogla osobi-

kontakt z kolegami nie starają

światowej państwo Poellerowie

ście wziąć udzialu w inaugu-

się wytlumaczyć im ideę rów-

przenieśli się do Wiednia, nadal

racji, pisala: ,,Rozum jest lampą,

nouprawnienia kobiet. Czas by

prowadząc interesy na tere-

która świątynię życia ludz-

to uczynić!" ­ pisala jedna ze

nach naftowych w Boryslawiu,

kiego oświeca dobroczynnie

studentek na lamach ,,Kuriera

Faliszówce, Klimkówce, Bia-

wówczas tylko, gdy w świąty-

Lwowskiego" w 1913 r.

lobrzegach i choć dzialalność

ni są oltarze. (...) Nad zdobywa-

Eliza nawet jeśli nie grala

Oskara w spólkach naftowych

niem wiedzy, nad otwieraniem

pierwszych skrzypiec w tym

trwala do wczesnych lat 30., do

przed sobą dróg samodzielnych

jeszcze raczkującym ruchu

Lwowa już nie wrócili. A dalsze

przez życie pochodów pracu-

emancypacyjnym lwowskich

losy Elizy? To już zupelnie inna

jecie licznie, dzielnie. Dobrze

studentek, to z pewnością

historia.

się stalo. Ale teraz idźcie dalej,

byla jedną z aktywniejszych

POGRZEB MARII KONOPNICKIEJ