3

nr 13­14 (425­426) |31.07.­14.o8.2023

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Upamiętnienie 80. rocznicy rzezi wolyńskiej

chcemy wracać. Do tego chcemy nawią-

KONSTATNTY CZAWAGA

zywać, o tym wspominać. Dlatego też na-

sze porządkowanie cmentarzy sklada się

W przededniu 80. rocznicy rozpoczę-

z kilku elementów. Pracujemy razem. Mo-

cia rzezi wolyńskiej odbyly się w Polsce

dlimy się razem. Zapalamy znicze. A potem

i na Ukrainie obchody upamiętniające Po-

siadamy i rozmawiamy, biesiadujemy, śpie-

laków pomordowanych przez ukraińskich

wamy i gadamy, i czasem sto gram spoży-

nacjonalistów. W ramach pielgrzymki

jemy razem, żeby wlaśnie nawiązać do

przebaczenia i pojednania na Wolyń zosta-

tego, co kiedyś tu przez kilkaset lat robili

ly odprawione msza polowa w Parośli, na-

nasi przodkowie. I tak jak powiedzialem,

bożeństwo żalobne w katedrze świętych

naszym zadaniem nie jest dendrologia, nie

apostolów Piotra i Pawla w Lucku, zaś

jest praca w drzewkach czy w drzewosta-

w Warszawie podpisane wspólne Orędzie

nie. Tylko pamiętanie. Jesteśmy na slużbie

przebaczenia i pojednania.

pamięci i to jest dla nas najważniejsze.

W nabożeństwie ekumenicznym wzięli

I to chcemy kultywować. I na tym polega

udzial: przewodniczący Episkopatu Polski

nasza praca, żeby zarażać Polaków, mlo-

arcybiskup Stanislaw Gądecki, zwierzch-

dych Polaków opowiadaniami o Kresach,

nik Ukraińskiego Kościola Greckokato-

opowieścią o Polsce. Tej, której już nie ma

lickiego arcybiskup większy Światoslaw

i która już niestety nie wróci. Ale żeby oni

Szewczuk, zwierzchnik Prawoslawnego

wzięli udzial w tej sztafecie pokoleń i też

Kościola Ukrainy metropolita Epifaniusz

tu kiedyś przyjeżdżali, i też pamiętali,

i przewodniczący Konferencji Biskupów

przywozili swoje dzieci, swoich wnuków.

Rzymskokatolickich Ukrainy biskup Wi-

Galicyjskiego" Ryszard Sobieraj, prezes

Homilia na temat przebaczenia i po-

zawsze się tu zatrzymywal i zapalal zni-

Żeby ci z kolei też pamiętali. Żebyśmy tutaj

talij Skomarowski. W kościele zgromadzili

Towarzystwa Krzewienia Tradycji Kawa-

razem budowali ten nasz kawalek Polski,

jednania, wygloszona przez arcybiskupa

cze. Pewnie albo byl związany z tą ziemią,

się także mieszkańcy Lucka oraz goście

lerii Polskiej im. rtm. Witolda Pileckiego

ale Polski zaprzyjaźnionej z Ukrainą, będą-

Stanislawa Gądeckiego, zakończyla się

z tym miejscem, albo ktoś poprosil go o t,

z Polski.

cej z nią w sojuszu i żebyśmy byli dobry-

w Chrzanowie. ­ Wydarzenia, które mialy

następującymi slowami:

by tak czynil.

Po modlitwie prezydenci Ukrainy i Pol-

miejsce 80 lat temu, zaciążyly na naszej

mi sąsiadami. Taka jest idea tych dzialań.

­ Zwracam się więc z gorącym apelem

Pomimo wojny na Ukrainie, z Polski

ski wspólnie zlożyli znicze przed oltarzem.

historii i stosunkach. Do pelnego otwar-

Od 15 lat porządkuję tu cmentarze. Tych

do prezydentów Ukrainy i Polski oraz do

przyjechali na Wolyń grupy wolontariuszy,

Zaraz po tym Wolodymyr Zeleński opu-

cia, do prawdziwego przebaczenia i pojed-

cmentarzy jest już na naszej liście 50­60.

wladz parlamentarnych obu narodów

żeby posprzątać dawne polskie cmentarze

ścil mszę udając się na naradę dotyczącą

nania, myślę, że jeszcze jest droga daleka.

Cmentarze Wolynia, Podola. Tych wszyst-

o zgodę na godne pochówki wszystkich

i wykosić trawę dokola krzyża w miejscu

m.in. sytuacji bezpieczeństwa w obwodzie

kich miejsc, gdzie kiedyś nasi przodkowie

Przede wszystkim musi być przekaz do

ofiar ludobójstwa, poprzedzone ekshuma-

nieistniejącej polskiej wsi, kościola.

wolyńskim, graniczącym z Bialorusią.

narodu ukraińskiego.

mieszkali i budowali ten kawalek Polski.

cjami cial pomordowanych, aby ich rodzi-

­ My tu jeździmy od piętnastu lat ­ po-

Andrzej Duda uczestniczyl w calej mszy

Grzegorz Krowicki, nauczyciel Metody

Wicemarszalek Sejmu RP Malgorza-

ny mogly wreszcie zapalić znicz i pomodlić

wiedzial Jacek Bury, wolontariusz z Lubli-

świętej pod przewodnictwem nuncjusza

Feldenkraisa, przed obchodami w katedrze

ta Gosiewska w tych dniach odwiedzila

się nad tymi wielce pouczającymi dla na-

na. ­ Naszym zadaniem jest porządkowa-

apostolskiego w Ukrainie arcybiskupa

luckiej uczestniczyl w warsztatach Pojed-

w pielgrzymce wiele miejsc na terenach

szej przyszlości grobami. To jest wlaści-

nie cmentarzy, ale tak naprawdę ­ pamięć,

Visvaldasa Kulbokasa.

nania Polsko-Ukraińskiego w Centrum In-

obwodów wolyńskiego i rówieńskiego,

wie najważniejszy postulat, jaki wynika

pamiętanie o tym, że tu kiedyś mieszkali-

­ Zebraliśmy się na liturgii tutaj, w Luc-

tegracyjnym w Zamlyniu na Wolyniu.

gdzie przed rzezią wolyńską istnialy pol-

z procesu przebaczenia i pojednania.

śmy, budowaliśmy też tę ziemię. Tworzy-

ku, w sercu Wolynia, aby modlić się nie

­ Jest to dla mnie bardzo wzruszające

skie wsie. Po zakończeniu uroczystości

Uroczystość w Parośli zakończyla się

liśmy tutaj kawalek Polski. Mówimy to

tylko za ofiary tragedii sprzed 80 lat, ale

doświadczenie, a przede wszystkim moje

żalobnej w katedrze luckiej przekazala

zlożeniem wieńców i zniczy.

jako Polacy. Natomiast naszym zadaniem

także za nas samych. Przecież wszyscy

też doświadczenie osobiste takiego pojed-

dziennikarzowi ,,Kuriera Galicyjskiego":

Porankiem 7 lipca w nieistniejącej

jest pamiętać o tym, że tu kiedyś byla Pol-

pamiętamy, jak w Ewangelii Jezus zwraca

nania, które staje się moim udzialem w mia-

­ Dzisiejszy dzień chyba zapisal się

wsi Ostrówki, której mieszkańcy zostali

ska. W przyjaźni z Ukraińcami. Nigdy nie

uwagę faryzeuszom, że czczą proroków

rę jak tutaj jestem ­ powiedzial Grzegorz

w historię naszych relacji. Mam nadzie-

wymordowani przez oddzialy UPA, hold

spotkaliśmy się z jakimiś zlośliwościami,

i mędrców przeszlości oraz męczenników,

ję, że nastąpi ten przelom, że to będzie

Krowicki. ­ W miarę tego jak jestem tutaj

pamięci ofiarom rzezi wolyńskiej oddal

z jakąś nieżyczliwością. Zawsze lokalni

podczas gdy ich wlaśni przodkowie ich za-

z ludźmi, jak jestem z Polakami, z Ukraiń-

duży krok, który sprawi, że naszą historię

premier RP Mateusz Morawiecki. Wraz

mieszkańcy po tych malych wioskach,

bijali. Oznaczalo to, że formalna modlitwa

cami, jak razem sprzątamy cmentarze, jak

zaczniemy pisać na nowo. Na trwalych

z jednym z potomków polskich mieszkań-

miasteczkach byli nam życzliwi. Przynosili

nie wystarczy. Wartość ma tylko modli-

mogę poprowadzić warsztaty dla osób,

podstawach, że teraz już razem będziemy

ców tej wsi i badaczem zbrodni wolyńskiej

wodę, pomidory, rozmawiali, dopytywali

twa, która zmienia serce każdego z nas ­

które przyjeżdżają i które starają się prze-

zmierzać we wlaściwym kierunku. Oczy-

Leonem Popkiem wkopal drewniany krzyż

się. Mówili z takim serdecznym podziwem:

powiedzial arcybiskup VisvaldasKulbokas.

pracować traumę pokoleniową. Tak, że dla

wiście, czekamy na kolejne dzialania. Już

w miejscu dawnego krzyża przydrożnego.

,,Ależ wy dbacie o pamięć! To dobrze, że

Mówil o oznakach nawrócenia, w tym

mnie jest to wewnętrzne osobiste prężycie

dzialania, a nie tylko symboliczne gesty.

Mateusz Morawiecki zapalil znicz przed

dbacie. To szkoda, że u nas tak nie dbają".

o ,,szczerym placzu za wszystkimi ofia-

i nawet mniej patrzę na wymiar polityczny

Czyli wreszcie otwarcie na ekshumacje,

figurą Matki Boskiej, znajdującej się obok

I zrodzil się też pomysl, żebyśmy porząd-

rami sprzed 80. lat, które zginęly w tym

upamiętnienie miejsc, w których doszlo

tego wydarzenia, choć on na pewno jest

dawnej lokalizacji kościola. Również zlo-

kowali cmentarze razem. Bo wiele osób

regionie".

do zbrodni ludobójstwa. Nie bójmy się też

istotny, ale bardziej na wewnętrzne moje

żyl wieniec przed pomnikiem na cmenta-

nam pomagalo, Ukraińców. Przyjeżdżali

Arcybiskup większy Światoslaw Szew-

osobiste doświadczenie. I to jest dla mnie

tego slowa. Żeby poszczególne osoby, któ-

rzu, gdzie spoczywają ofiary Wolynia.

studenci i studentki z Uniwersytetu Lesi

czuk i arcybiskup Stanislaw Gądecki rów-

osobiście bardzo umacniające. Ogromnie się

re zginęly, doczekaly się wreszcie grobów

­ Mamy prawo do swojej pamięci ­ za-

Ukrainki, przyjeżdżali wolontariusze z na-

nież poruszyli temat przebaczenia i po-

cieszę, że moglem w tym uczestniczyć i do-

z wlasnym imieniem i nazwiskiem, a na

znaczyl dr Leon Popek. ­ I chcemy, żeby

szymi kolegami Julią Wasejko, Sergiuszem

jednania w swoich przemówieniach. ,,Dziś

lożyć jakąś swoją malą cegielkę.

ich rodzinnych miejscach, w których zgi-

Ukraińcy też zrozumieli naszą pamięć,

Godlewskim. Porządkowaliśmy polskie

wokól tronu Bożego, tu w Lucku, slyszymy

W uroczystościach żalobnych uczest-

nęli, będą skladali znicze, będą mogli się

nasz ból. To, że po osiemdziesięciu latach

cmentarze razem. Natomiast w pewnym

uchem czlowieka wierzącego, jak niebo

niczyli też mieszkańcy Wolynia.

pomodlić. Wydawać by się moglo, że to

w dalszym ciągu większość Polaków, 95

momencie zobaczyliśmy, że możemy

i ziemia, żywi i umarli, mówią do siebie jed-

tak niewiele, a jest to bardzo ważne. Nie

­ Bardzo ważne jest, aby to zrozumieli

procent leży w dolach śmierci, gdzieś w la-

porządkować cmentarze prawoslawne

nym glosem: przebaczamy i prosimy o prze-

nasi ludzie, że nie chodzi tylko przebaczenie

zmienimy historii, która minęla i jest za

sach, na ląkach.

w Polsce też razem, bo przecież tam też

baczenie. To niezwykla tajemnica świętej

czy pojednanie, lecz nade wszystko milość,

nami. Możemy tylko sprawić, że ta historia

Ks. Jan Buras, wikariusz generalny die-

byliśmy sąsiadami na Chelmszczyźnie,

Eucharystii, która lączy Polaków i Ukraiń-

która powinna nas lączyć ­ powiedziala

nie będzie nas dzielić. Że razem będziemy

cezji luckiej, pokazal nam samotny krzyż

na Lubelszczyźnie, na Podkarpaciu. I tak

ców, żywych i umarlych, w jednym niebie.

w naszej rozmowie Natalia Ablońska z Lu-

w stanie nad nią się pochylić z szacun-

przy drodze, która prowadzi z Wlodzimie-

zaczęliśmy dzialać. Dalej to rozroslo się

Wokól tego samego tronu Bożego czuje-

bomla. ­ To co nas kiedyś rozdzielilo, powin-

kiem. Tu jest potrzebny szacunek po obu

rza w kierunku Lubomla.

na Litwę, na Bialoruś. Tam też nasi wyjeż-

my się jednym ludem Bożym: katolicy obu

no teraz, z Bożą pomocą, nas zjednoczyć.

stronach. Szacunek, zrozumienie i prawda.

­ Jesteśmy w miejscowości Liski, która

dżali, b porządkować polskie cmentarze. Ja

obrządków, prawoslawni i chrześcijanie

Stanięcie w prawdzie. I wtedy będzie do-

8 lipca arcybiskup Stanislaw Gądecki,

byla tutaj przed wojną ­ wyjaśnil ks. Jan

jestem przede wszystkim wychowawcą.

innych wyznań. (...) Mistyczne doświadcze-

przewodniczący Konferencji Episkopatu

brze. I wtedy będzie tak, że nasze dzieci,

Buras. ­ Obecnie jest tu kolonia ukraiń-

Najważniejsze dla mnie, żeby tam jeździla

nie Eucharystii mówi, że nawet nasi zmarli,

wnuki nie doświadczą zla we wzajemnych

Polski i metropolita poznański, odprawil

ska. I to jest miejsce upamiętnienia tych,

mlodzież. Żeby oni chcieli tam jechać. Zo-

nawet ofiary tej rzeczywiście tragedii, Rzezi

polową mszę żalobną przy zbiorowej mo-

relacjach, tylko będą budować wspólną

którzy zostali tu pomordowani w 1943

baczylem, że nie ma znaczenia, ile wytnie-

Wolyńskiej, dzisiaj naszymi ustami mówią:

gile w nieistniejącej polskiej wsi Parośla

przyszlość.

roku. To jedno z upamiętnień, które dzięki

my tych drzew. Czy podczas takiego wy-

przebaczamy i prosimy o przebaczenie.

­ miejscu pierwszego masowego mordu

Swoimi refleksjami podzielil się też Ra-

staraniom pani Franciszki z Wlodzimierza

jazdu wytniemy 10, 20 czy 300 ­ nie ma

I tu na ziemi, modląc się za niewinne ofia-

podczas Rzezi Wolyńskiej. To tam 9 lutego

fal Dzięciolowski z Fundacji Solidarność

powstalo na Wolyniu. Od 2008 roku dzię-

znaczenia. Najważniejsze w tym wszyst-

ry tych strasznych wydarzeń, mówimy do

Międzynarodowa, która wspiera walczącą

1943 roku oddzial Ukraińskiej Powstańczej

ki staraniom Stowarzyszenia Upamiętnie-

kim jest to, żeby za lat dziesięć ­ dwadzie-

nich: ,,Requiem æternam dona eis Domine;

Armii dokonal mordu na 173 Polakach. Na-

Ukrainę:

nia Polaków pomordowanych na Wolyniu

ścia lub trzydzieści ci ludzie, którzy z nami

et lux perpetua luceant eis. Requiescant in

­ Wspieramy naród ukraiński w walce

bożeństwo koncelebrowali: biskup Witalij

opiekujemy się tymi miejscami. A tych

jeżdżą, tacy mlodzi jak tutaj ci stojący

pace. Amen" (,,Wieczny odpoczynek racz im

Skomarowski, ordynariusz lucki, ducho-

o niepodleglość. Jak też w walce o naszą

miejsc, którymi osobiście opiekujemy się

obok, żeby oni ten projekt dalej pociągnę-

dać, Panie, a światlość wiekuista niechaj im

wieństwo rzymskokatolickie i greckokato-

wolność. Dla nas oczywiste, że Ukraina

tutaj, jest 27. To miejsce, przy którym je-

li. Żeby do ostatniego polskiego pokolenia

świeci. Niech odpoczywają w pokoju wiecz-

lickie z Ukrainy i Polski. W mszy św. wzięli

broni Polski i Europy, ale też pamiętamy

steśmy, zawsze budzilo moje zaintereso-

Polacy pamiętali, że tu kiedyś byla Polska,

nym. Amen") ­ mówil arcybiskup większy

udzial wicemarszalek Sejmu RP Malgorzata

o ofiarach polskich, które padly w wyniku

wanie, bo nie jest ono zaznaczone, nie ma

że jesteśmy dumni z tego. Bez żadnych idei

Światoslaw Szewczuk.

zbrodni wolyńskiej popelnionej przez ukra-

Gosiewska, ambasador RP na Ukrainie Bar-

żadnej tabliczki, dlatego, że tej tabliczki

odwetowych, bez żadnego przesuwania

Kiedy Andrzej Duda wychodzil

tosz Cichocki, konsul generalny RP w Lucku

ińskich nacjonalistów. Zarówno przekona-

nie można bylo tu umieścić. Na krzyż wy-

granic. Tak się potoczyla historia, że tutaj

z kościola, czekali na niego licznie przy-

nie o potrzebie pomocy Ukrainie jak i po-

Slawomir Misiak, przedstawiciele wladz

rażono zgodę, na tabliczkę nie. Natomiast

jest Ukraina i niech tak będzie. Natomiast

byli mieszkańcy Lucka, którzy przywitali

lokalnych na czele z wiceprzewodniczącym

winność bycia tutaj dzisiaj w 80. rocznicę

zawsze mnie dziwilo, również teraz, gdy

naszym zadaniem jest wskrzesić te dobre

przywódcę Polskiego Państwa oklaskami

Rówieńskiej Obwodowej Administracji Pań-

ludobójstwa wolyńskiego to nie są posta-

przejeżdżalem tutaj kolo tego krzyża, że

tradycje sąsiedzkie, bo tutaj przez kilkaset

oraz podziękowaniami dla Polski za wspar-

stwowej Serhijem Gembergem, czlonkowie

wy wykluczające się wzajemnie i sprzeczne.

ciągle palą się tu znicze. I to mnie bardzo

lat byliśmy sąsiadami. I wiele dobrych rze-

cie udzielane Ukrainie.

polskich towarzyszeń z obwodu wolyń-

Można być gorliwym sojusznikiem Ukrainy

intrygowalo. Kto tu przychodzi? Ktoś mi

czy zadzialo się między ludźmi tu mieszka-

­ Jest to przelomowe wydarzenie

w wojnie i jednocześnie walczyć o pamięć

skiego i rówieńskiego, harcerze oraz pol-

powiedzial, że prawdopodobnie jakiś kie-

jącymi, Polakami, Żydami, Niemcami, Or-

dla pojednania narodów ­ stwierdzil

scy motocykliści.

o naszych ofiarach na Wolyniu.

rowca, Polak, który jeździ tą trasą z Polski,

mianami, Czechami, Ukraińcami. Do tego

w rozmowie z dziennikarzem ,,Kuriera