25

nr 13­14 (425­426) |31.07.­14.o8.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

dylemat każdej wojny. Antycz-

na bogini Nike wie, że nie ma

zwycięstwa bez poświęceń,

często bez śmierci. Patrzy na

mlodzieńca podążającego w bój.

Jest pelna wspólczucia, ,,drżą jej

skrzydla", wlaśnie ,,waha się"

i w tej postawie zastyga, bo:

Rozumie dobrze

że jutro o świcie

muszą znaleźć tego chlopca

z otwarta piersią

zamkniętymi oczyma

z cierpkim obolem ojczyzny

pod drętwym językiem.

W tym debiutanckim to-

mie nieprzypadkowo znalazl

KOŚCIÓL PW. ŚW. ANTONIEGO WE LWOWIE

się też wiersz ,,Troja", o mieście

starożytności, którego dzieje ­

rzeczy pozornie blahe, lecz ko-

babcia Maria z Balabanów

jak wiemy - uwiecznil Homer

nieczne do życia cierpiącemu,

Maria Doświadczona

w ,,Iliadzie", a które stalo się

a zarazem wciąż odchodzącemu

nic nie mówi

symbolem niezlomnego oporu

z tego świata pisarzowi:

o masakrze

i zarazem kompletnej zaglady

Panie,

Armenii

miasta jak i jego mieszkańców.

dzięki Ci skladam za caly ten

masakrze Turków

To jest też utwór o niemożno-

kram życia, w którym

chce mi zaoszczędzić

ści wyrażenia w pelni trage-

tonę od niepamiętnych czasów

kilku lat zludzenia

dii Troi, a u nas tragedii naszej

bez ratunku śmiertelnie

wie że doczekam

stolicy po powstaniu warszaw-

skupiony na ciąglym

i sam poznam

skim w 1944 roku:

poszukiwaniu drobiazgów. (...)

bez slów zaklęć i placzu

za malo strun

Panie,

szorstką powierzchnię

potrzebny chór

dzięki Ci skladam za strzykawki

i dno

lamentów morze

z iglą grubą i cienką

slowa

i loskot gór

jak wlos, bandaże, wszelki

W tomie tym znajduje się

kamienny deszcz (...)

przylepiec, pokorny kompres,

także inny wiesz poświęcony

TABLICA PAMIĄTKOWA W KOŚCIELE ŚW. ANTONIEGO

Poeta walczy z wlasnym cieniem

dzięki za kroplówkę, sole

Lwowowi, a mianowicie utwór

Poeta krzyczy jak ptak w pustce

mineralne, wenflony, a nade

,,W mieście", zaczynający się

myśleć o podróży za wschodnia

ważka i aktualna dla wszyst-

wszystko

od frazy: ,,W mieście kreso-

granicę.

kich  mieszkańców  Lwowa,

Trudno w tym krótkim szki-

za pigulki na sen o nazwach jak

wym do którego nie wrócę / jest

Kiedy w dniach 16 i 17 mar-

calej Ukrainy i nie tylko. Bo

cu przywolać różne refleksje

rzymskie nimfy,

taki skrzydlaty kamień/ lekki

ca 2002 roku ­ mialem honor

uczy przywiązania do warto-

Wielkiego Lwowianina o epo-

które są dobre, bo proszą,

i ogromny". To także ,,Pan Cogi-

wspólorganizować symbolicz-

ści podstawowych na jakich

ce w której żyl. Nie byly one

przypominają, zastępują

to. Lekcja kaligrafii" w którym

ny, a zarazem realny powrót

zbudowana jest cala cywiliza-

z pewnością pogodne. W wier-

śmierć.

autor wspomina nauczycielkę

Herberta do rodzinnego mia-

cja europejska: do wolności, do

szu skierowanym do wybitnego

W  następnym  ,,Brewia-

ze szkoly im. Świętego Anto-

sta, odnosilem wrażenie, że jest

demokracji, do poszanowana

filozofa i swego mistrza z okre-

rzu" prosi o ,,zdolność uklada-

niego na Lyczakowskiej, panią

to wydarzenie wielkiej wagi,

różnorodności i praw każde-

su studiów z Torunia, ,,Do Hen-

nia zadań dlugich jak oddech" ,

Bombową, uczącą dzieci pisa-

jakby pośmiertne dopelnienie

go czlowieka, do tolerancji i do

ryka Elzenberga w stulecie Jego

a więc o dar i możność dalsze-

nia, akuszerkę przepięknej lite-

losu Wielkiego Lwowianina.

solidarności. Do pochylenia się

urodzin" z tomu ,,Rovigo" (1992),

go tworzenia, ale i jednak życia.

ry b , którą wówczas nakreślil;

Zostala wówczas w koście-

nad cierpiącymi i ginącymi, do

pisal:

W ostatnim zaś utworze z tego

nauczycielkę, którą pochlonęla

le świętego Antoniego odpra-

wiernej pamięci o zmarlych,

a szczególnie tych, którzy po-

Żyliśmy w czasach które zaiste

cyklu wyznaje, że kończą się

wojna.

wiona msza św. za jego duszę,

legli za swą ojczyznę. Do po-

byly opowieścią idioty

dni jego życia:

No i wreszcie szczególnie

a uroczystej koncelebrze prze-

mocy cierpiącym. Do wierno-

Pelną halasu i zbrodni

Panie

poruszający ,,Wysoki Zamek"

wodniczyl metropolita lwow-

ści tym idealom. Zresztą w jego

Twoja surowa lagodność

wiem że dni moje są policzone

z sugestywnym opisem podró-

ski ks. Marian kardynal Ja-

twórczości Lwów zostal zmi-

delikatna sila

zostalo ich niewiele

ży pod górę tramwajem, któ-

worski. Przez siostrę Halinę

tologizowany i stal się mia-

Uczyly jak mam trwać w świecie

Tyle żebym jeszcze zdążyl ze-

ry ,,spala się/ w ekstazie/ na

Herbert Żebrowską i Jej syna

stem ­ symbolem, stolicą tych

niby myślący kamień

brać piasek

dachu/ kometa / z fioletowym

Rafala zostaly odslonięte dwie

wszystkich wartości. Zara-

Cierpliwy obojętny i czuly zarazem

którym przykryją mi twarz (...)

ogonem /, a poniżej trwa ,,od-

wspomniane  tablice,  które

zem miastem wciąż oblężonym

Trudno też w tym krót-

bity w szybach/ucichly / Lwów

następnie zostaly poświęco-

przez hordy barbarzyńców. Do

kim szkicu przywolać reflek-

Medytuje też, dlaczego jego

/ spokojny/ blady / świecznik

ne. Odbyl się świetny koncert

mieszkańców miasta, pisane-

sje i nakreślone obrazy odcho-

życie nie uplynęlo w harmonii

lez". Wiersz kończy konstata-

wielkiego barda Piotra Szcze-

go przez duże M, kierowal nie-

dzenia z tego świata, zbiorowe

i ladzie, żaluje między innymi

cja, że: ,,nas niedlugo / zabiorą

panika, w oparciu o teksty au-

gdyś w swym slynnym wierszu

i indywidualne, przywolywa-

za to, iż nie zdola już zadość-

/ na wieczornych skrzydlach/

tora ,,Struny światla", a na uni-

,, Przeslanie Pana Cogito" slowa:

ne wielokrotnie przez Herberta

uczynić skrzywdzonym przez

(...) na inny / jeszcze wyższy /

wersytecie miala miejsce sesja

Bądź odważny gdy rozum

w jego wierszach, w dziewięciu

siebie.  We  wspomnianych

wysoki/zamek. To w tym wier-

naukowa poświęcona twór-

zawodzi bądź odważny

tomach. Także w dramatach ­

wierszach dominuje ton ściszo-

szu zakodowana jest, moim

czości autora ,,Barbarzyńcy

w ostatecznym rachunku jedynie

szczególnie w ,,Jaskini filozo-

nego bólu, powagi i pokory, po-

odczuciu, tęsknota powrotu

w ogrodzie" z udzialem wybit-

to się liczy

fów" ­ której glównym boha-

godzenia się ze śmiercią.

do rodzinnego miasta. Ale też

nych postaci ze świata kultury

a gniew twój bezsilny niech

terem jest skazany na śmierć

Badacze jego twórczości za-

szczególne myślenie lwowia-

polskiej i ukraińskiej. Ukazaly

będzie jak morze

Sokrates. Również w prozie, jak

uważają też, że wiersze z ,,Epi-

nina, dla którego zaświaty, ro-

się też wówczas w dużym na-

ilekroć uslyszysz glos

choćby w ,,Labiryncie", gdzie

logu burzy" są po części po-

dzaj otchlani i raju, kojarzą się

kladzie i po raz pierwszy we

poniżonych i bitych (...)

spotykamy się z rozważaniami

wrotem do samego początku

wlaśnie z Wysokim Zamkiem,

Lwowie ,,Poezje" Zbigniewa

Bądź wierny idź

o zaginionej cywilizacji kre-

jego twórczości poetyckiej. Tak

wlaśnie tym ,,innym wysokim

Herberta, starannie wydane

teńskiej, zniszczonej naglym

jak w pierwszym, debiutanc-

zamkiem", miejscem szczegól-

przez lwowskie Wydawnictwo

Kiedyś w Polsce, w stanie

kataklizmem. Twórczość Her-

kim tomie, znajdujemy w ,,Epi-

nym, wznioslym skąd najlepiej

Kamieniar, ze wstępem piszą-

wojennym, a później w bar-

berta wieńczy tom poezji ,,Epi-

logu burzy" wiersze poświę-

widać panoramę i życie Lwo-

cego te slowa. Wydanie bylo

dzo trudnej dla nas dekadzie lat

log burzy", który ukazal się

cone Lwowowi, z tym, że po

wa. Wspomniany wiersz za-

bilingwiczne, a przekladu na

osiemdziesiątych XX wieku,

w maju 1998 roku, trzy mie-

raz pierwszy nazwanemu po

czyna się slowem: ,,w nagrodę".

język ukraiński dokonal Wik-

fragment tego utworu z tomu

siące przed śmiercią poety. To

imieniu. W zbiorze znajdujemy

Za życia do Lwowa Herbert

tor Dmytruk. Książka, licząca

,,Pan Cogito" stal się jednym

przejmujące i wspaniale poże-

miedzy innymi utwór: ,,Bab-

po II wojnie światowej nigdy

grubo ponad 600 stron, roze-

z hasel środowisk patriotycz-

gnanie twórcy z tym światem.

cia", poświęcony Marii z Bala-

nie wrócil, nie dlatego, że tego

szla się blyskawicznie w mie-

nych, bo wzywal do oporu, dą-

Wiersze z tego tomu w więk-

banów, określonej wymownym

nie pragnąl. W okresie stali-

ście, poeta ,,zamieszkal" więc

żenia do niepodleglości, mimo

szości powstawaly, gdy pisarz

epitetem ,,moja przenajświęt-

nowskim bylo to zupelnie nie-

w niejednym domu. Dopelnie-

wszelkich ofiar i mimo ­ jak

byl już w zlym stanie zdro-

sza babcia". Byla ormiańskiego

możliwe, później, gdy zacząl

niem uroczystości byla piękna

się zdawalo ­ beznadziejnej sy-

wia, podlączony do respirato-

pochodzenia, a w swej mądro-

wędrówkę, czy raczej tulacz-

wystawa ,,Epilog Burzy" przy-

tuacji. Ale twórczość Herber-

ra, mial świadomość, że to jego

ści oszczędzila bólu wnukowi

kę na Zachodzie i począl two-

gotowana przez kustosz Dorotę

ta ma charakter uniwersalny

ostatnie teksty, pożegnanie;

i przemilczala w opowieściach

rzyć utwory obnażające isto-

Pieńkowską z Muzeum Litera-

i nie jest skierowana do jedne-

swoista coda. W tomie znaj-

snutych codziennie tragiczne

tę totalitaryzmu, stalo się to

tury w Warszawie.

go pokolenia, jest ponadczaso-

dujemy cykl czterech wierszy

historie swego narodu obfitu-

niebezpieczne i jeszcze bar-

Dziś, po 25 latach od śmier-

wa. Także dziś jakże aktualne

,,Brewiarz", utwory utrzymane

jące w tragedie i śmierć:

dziej niemożliwe. Po rozpadzie

ci Herberta, kiedy poeta za-

są slowa kierowane przez niego

w tonie religijnej zadumy i po-

(...)

ZSRR, upadku komunizmu,

mieszkal na ,,wysokim zamku",

już z ,,wysokiego zamku": ,,Bądź

kory. W pierwszym z nich autor

Nie zdradza mi tylko swego

pisarz byl już w na tyle zlym

jego twórczość, w moim od-

wierny idź".

wyraża wdzięczność Panu za

pochodzenia

stanie zdrowia, że nie mógl

czuciu, jest nadal szczególnie