27

nr 13­14 (425­426) |31.07.­14.o8.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Bogumil Rosen ­ życie i twórczość  (cz. 8)

W 1932 roku warszawska

Kilka czasopism zwrócilo uwa-

gę na tę publikację i umieścilo

Zachęta zorganizowala

recenzję, omawiając raz jesz-

kolejną indywidualną

cze twórczość Rosena i jego

wystawę Jana Rosena

miejsce w malarstwie polskim.

z okazji 60-lecia jego pracy

,,Sztuki piękne" określily Jana

artystycznej. Na wystawie

Bogumila Rosena, jako ,,czlo-

przedstawiono kilkanaście

wieka minionej epoki, typ war-

szawianina z mieszczańskiego

obrazów ściągniętych

środowiska..., o powierzchow-

z muzeów polskich i 25

nej kulturze Zachodu, a więc

mniejszych obrazów z lat

przede wszystkim holdujące-

20 ­ 30. Razem wystawa

go francuszczyźnie. Zamożność

obejmowala 83 dziela.

ulatwiala częsty kontakt z Za-

Ozdobą wystawy byl

chodem przez podróże, litera-

portret Jana Bogumila

turę, teatr, znajomości; z tego,

plus atmosfera domowa, ura-

Rosena z paletą pędzla

bial się specjalny typ czlowieka

JAN ROSEN NA WYSTAWIE JUBILEUSZOWEJ

jego przyjaciela Franciszka

gladkiego, milego w towarzy-

JAN BOGUMIL ROSEN

Horodyskiego.

,,Olbrzymia większość dorobku

i w jakim czasie i kiedy żolnie-

stwie, o dość szerokiej i kosmo-

tą instytucją, która reprezen-

artystycznego Jana Bogumila

rze nosić byli powinni). To ,,ba-

politycznej kulturze... Pogodne,

towala opinię szerokich mas

Rosena" ­ pisal krytyk ­ ,,znaj-

talistyczne" malarstwo nie ma

szczęśliwe życie nie usposo-

JURIJ SMIRNOW

W

oświeconego, ale pozbawionego

dzie niewątpliwie pożyteczne

wiele wspólnego z prawdziwym

bilo go do glębokich refleksji...

śród szeroko znanych

kultury artystycznej spoleczeń-

pomieszczenie w Muzeum Woj-

malarstwem... Widz przyzwy-

Wrodzony, wykwintny humor

i popularnych obra-

stwa i wskutek czego byla sta-

ska Polskiego, jako wierne, rze-

czail się uważać danego ma-

podkreśla specjalne cechy, nie

zów pokazano ,,Rewię

le w konflikcie z niezależnymi

czowe dokumenty pewnej epoki

larza-batalistę za ,,kiczarza"...

wypowiada sądów, przesuwa

na placu Saskim", ,,Po bitwie

artystami. Kontrola opinii pu-

i tam jest ich wlaściwe miejsce".

Jaka szkoda, że Rosen, który

się lekko po chwilach i ludziach,

pod Wagram", ,,Szturm do bramy

blicznej czuwala zawsze nad ar-

Wystawa 1932 roku pozwo-

w niektórych obrazach okazuje

nie tracąc pogody, bo nie ma

parkowej", ,,General w podró-

tystą i za pośrednictwem kry-

lila ocenić caloksztalt dorobku

dużo talentu i poczucia czysto

żadnego powodu do goryczy lub

ży", ,,Stój", ,,Berezyna", portrety

tyki artystycznej albo podnosila

twórczego Jana Bogumila Ro-

malarskiego, zagubil się w car-

smutku".

generalów Dwernickiego i Dą-

jego dziela pod niebiosa o ile od-

sena. We wcześniejszych pra-

sko-francuskiej  batalistyce.

Jan Bogumil Rosen do śmierci

browskiego (wlasność hr. M. So-

powiadaly one jej upodobaniom,

cach artysty wiązaly się za-

Dziwne robi wrażenie obraz

mieszkal we Lwowie. Zmarl na-

bańskiego). Ministerstwo Spraw

albo odsądzala od czci i wiary.

gadnienia  rekonstrukcyjne

Rosena przedstawiający ,,Re-

gle, w czasie krótkiego pobytu

Wojskowych przyslalo 45 plansz

Jan Bogumil Rosen nigdy z ra-

z poszukiwaniem wlaściwych

wię na placu Saskim". Na tym

w Warszawie dnia 8 paździer-

z mundurami wojsk Księstwa

cji i tematu, i sposobu malowa-

wartości malarskich. W mia-

obrazie panuje nie sztuka, ale

nika 1936 roku i zostal pocho-

Warszawskiego. Do wystawy

nia nie byl w konflikcie z opinią

rę czasu dbalość o wrażenia

anegdota, a anegdota chociażby

wany na warszawskim cmenta-

artysta przygotowal serię por-

publiczną. Artysta przyczynil

najściślejszej prawdy osiągala

nawet historyczna, zawsze jest

rzu ewangelicko-augsburskim.

tretów wybitnych generalów:

się niewątpliwie do budzenia

coraz wyraźniejszą przewagę

niebezpieczną dla sztuki".

W tymże roku we Lwowie

Bema, Skrzyneckiego, Chlopic-

w narodzie wspomnień prze-

nad zagadnieniami malarski-

W 1933 roku J. Rosen napisal

zmarla jego malżonka. Zosta-

kiego, Dembińskiego, Zamoy-

szlości i jego zaslugi na tym polu

mi, wymagala opracowywania

książkę, coś w rodzaju życiory-

la pochowana na Cmentarzu

skiego, Kickiego, Chlapowskie-

są niewątpliwe i wielkie. Ale

szczególów w sposób wygląda-

su wlasnego pt. ,,Wspomnienia".

Lyczakowskim. W następnym

go, Dwernickiego. Na wystawie

o istotnej wartości dziela sztu-

jący na popis dokladności. W.

Na 274 stronach artysta z po-

1937 roku Lwów opuścily ich

znajdowalo się również osiem

ki nie decyduje nigdy sam te-

Husarski pisal, że ,,szczegól sta-

godnym humorem opowiedzial

dzieci ­ Jan Henryk Rosen, au-

gwaszy serii ,,Dzieje jednego

mat. Obraz powinien wzruszać

je się wreszcie glównym przed-

o swoim urozmaiconym życiu,

tor slynnej polichromii w ka-

ulana", obrazy ,,Napoleon" (1928)

również czlowieka, który treści

miotem zainteresowań Rose-

o swoich triumfach artystycz-

tedrze Ormiańskiej i córka Zo-

i ,,Schoenbrun 1809" (1930).

jego zupelnie nie rozumie, musi

na. Lorneta zastąpiona zostaje

nych i towarzyskich. O lu-

fia Rosenówna. Wyjechali do

Prezydent Rzeczypospolitej

on się wypowiadać wlasnymi

przez lupę". Część krytyków od-

dziach, z którymi się spotykal

Stanów Zjednoczonych i jak

odznaczyl Jana Bogumila Rosena

i to czysto malarskimi walo-

bierala twórczość artysty bar-

i zdarzeniach, na które patrzyl,

okazalo się, na zawsze. Przed

orderem Polonia Restituta. Byl to

rami. Z tego punktu widzenia

dzo tendencyjnie, wracając do

o swych przodkach, rodzicach

wyjazdem ufundowali na gro-

nie tylko akt uznania twórczych

obrazom J. Rosena brak synte-

oskarżeń wysuniętych jesz-

i dzieciach. Mieczyslaw Wallis

bie matki plytę nagrobną z pia-

osiągnięć artysty, lecz również

tycznego ujęcia, brak zalożeń

cze przez Stanislawa Witkie-

zauważyl że ,,Wspomnienia" te

skowca z napisem ,,śp. z Hant-

jego wkladu w propagowanie

czysto malarskich, a calość za-

wicza, widziala w nim tylko

stanowią zajmujący odpowied-

ków Wanda Rosen 1863­1936".

idei patriotycznych, w pielęgno-

wsze zgubiona jest w mnóstwie

epigona Józefa Brandta, Józe-

nik do ,,Moich wspomnień"

Niżej laciński napis ,,Sic bene-

wanie tradycji wojska polskiego.

drugorzędnych szczególów. W.

fa Chelmońskiego, batalistów

innego  batalisty  polskiego

dicam te in vita mia". Nagrobek

TZSP ze swojej strony mianowa-

Skoczylas wysoko ocenil obra-

rosyjskich i francuskich. Ty-

z tej epoki, rówieśnika i ser-

zachowal się do naszych dni.

lo Jana Bogumila Rosena swoim

zy Jana Bogumila Rosena z lat

tus Czyżewski w krakowskim

decznego przyjaciela Rosena

Kilka lat temu zostal odnalezio-

czlonkiem honorowym.

80. XIX wieku, a kilka z nich, jak

,,Czasie" pisal: ,,Niektóre z obra-

­ Wojciecha Kossaka". Ze stron

ny i zabezpieczony przez pra-

Wystawa jednak ujawni-

na przyklad, ,,General w podró-

zów Rosena są to po prostu mo-

,,Wspomnień" wieje duch za-

cowników muzeum-rezerwatu

la fakt, że twórczość J. Rosena

ży" lub ,,Stój" uważal za mogące

dele lub lepiej powiedzieć ,,żur-

dowolenia z wyników wlasnej

,,Cmentarz Lyczakowski".

należala już tylko do historii

być ozdobą każdej dobrej galerii.

nale" mód żolnierskich (co, jak

pracy i osiągnięć życiowych.

Znaczna część dorobku ar-

malarstwa polskiego. Kryty-

tystycznego Jana Bogumila

ka wprost odmawiala artyście

Rosena zostala rozproszona za

miejsca w sztuce XX stulecia.

granicą, w muzeach i zbiorach

W 1932 roku na plan dalszy ode-

prywatnych we Francji, Rosji,

szly sprawy polityczne, które

Niemczech, a nawet Stanach

zajmowaly umysly spoleczeń-

Zjednoczonych. Część jego dziel

stwa polskiego przed I wojną

zgromadzonych w Polsce ule-

światową, dlatego krytyków

gla zniszczeniu w czasie II woj-

sztuki malo interesowal moment

ny światowej, również, slynna

ideowy twórczości Jana Bogu-

,,Rewia na placu Saskim".

mila Rosena. Natomiast, obrazy

Po śmierci artysty jego ob-

jego oceniano wylączne wedlug

razy byly wielokrotnie wysta-

ich wartości artystycznej.

wiane w Zachęcie, Instytucie

Najbardziej  obiektywnie

Propagandy Sztuki (IPS) w War-

i fachowo ocenil jubileuszową

szawie i innych muzeach i gale-

wystawę dziel J. Rosena zna-

riach polskich.

ny artysta-grafik Wladyslaw

Zainteresowanie twórczo-

Skoczylas na lamach ,,Gaze-

ścią Jana Bogumila Rosena ist-

ty Polskiej". Autor przypomi-

nieje i we wspólczesnym spo-

nal, że dziewiętnastowieczna

leczeństwie polskim. Świadczy

polska opinia publiczna żądala

o tym eksponowanie jego obra-

od malarstwa, aby stalo się ono

zów na licznych wystawach, na

trybuną idei spolecznych i pa-

przyklad ,,Polscy malarze koni"

triotycznych, kazalnicą, z której

w 1991 roku, ,,Konie i jeźdź-

artyści winni byli przemawiać

cy" w 1999 roku w Warszawie

i ,,Malarze polscy w Mona-

w duchu panujących przeko-

chium" 2005 rok, Suwalki.

nań. Warszawska Zachęta byla

WYSTAWA JUBILEUSZOWA