30

nr 13­14 (425­426) |31.07.­14.o8.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

­ Molode Selo" wydawanego

Stanislawa Czerniaka ,,Okolicy

dokończenie ze strony 25

w Krzemieńcu.

Poetów" w 1936 roku. Osobami

Jego biografia jest ściśle

Po ukończeniu liceum Ru-

lączącymi poetów wolyńskich

związana z Wolyniem. Urodzil

mel udal się na studia polo-

z Awangardą Lubelską byli Józef

się w polskiej rodzinie 22 lu-

nistyczne,  które  rozpocząl

Czechowicz i Józef Lobodowski,

tego 1915 roku. Ojciec, Wlady-

w Uniwersytecie Warszaw-

którzy wnosili na Wolyń swe

slaw, byl z wyksztalcenia in-

skim, nie zrywając kontak-

talenty, doświadczenia arty-

żynierem rolnictwa. Odznaczyl

tów z rodzinna ziemią, na któ-

styczne, przemyślenia, dzielili

się wyjątkową walecznością

rą często wracal. Wybuchla

się nimi z przyjaciólmi. Wybuch

w czasie wojny z bolszewikami,

wojna i Rumel ­ tak jak wielu

wojny, wkroczenie na Wolyń

za co zostal odznaczony orde-

poetów z tej grupy wcześniej

armii sowieckiej 17 września

rem Virtuti Militari. Jako osad-

przeszkolony pod względem

1939 roku, IV rozbiór Polski,

nik wojskowy wraz z rodziną

wojskowym - zostal powola-

rozproszyl poetów tej grupy.

zamieszkal po wojnie w pobli-

ny na front w stopniu kaprala

Historia sprawila, że nigdy już

żu Krzemieńca w osadzie Or-

podchorążego, slużyl w pulku

nie mogli się razem spotkać. Ich

lopol w gminie Wiśniowiec

artylerii. Po napaści w dniu 17

wojenne i powojenne losy byly

i tam w trudnych z początku

września na Polskę września

bardzo różne, często tragicz-

warunkach bytowych znako-

dostal się do niewoli sowiec-

ne. Józef Czechowicz i Zuzan-

micie gospodarowal. Jego syn,

kiej, ale uratowal życie podając

na Ginczanka zginęli w czasie

Jan Zygmunt, wzrastal na wsi

się za szeregowca. Nie trafil do

wojny. Ale jednak ci, którzy

wolyńskiej, wychowywal w jej

Katynia i zostal wypuszczo-

przeżyli kataklizm wojny roz-

zlożonych realiach, w codzien-

ny. Niebawem zaangażowal się

winęli swoją twórczość w la-

nym zetknięciu z ludową kul-

w pracę konspiracyjną o cha-

tach powojennych

turą ukraińską. Mówil od dzie-

rakterze antysowieckim. Krą-

Optymizmem dziś napa-

ciństwa po ukraińsku, tak jak

żyl jako emisariusz Batalionów

wa fakt, że po wielu latach za-

i reszta rodzeństwa ­ dwóch

Chlopskich między Wolyniem

pomnienia  dziela  twórców

braci Bronislaw i Stanislaw

a Warszawą, mial pseudonim

i wspólpracowników Grupy

i siostra Zofia. Zarówno Pol-

Krzysztof Poręba. Uniknąl licz-

Poetyckiej Wolyń są w ostat-

ska jak i Ukraina staly mu się

nych aresztowań i na początku

nich latach odkrywane przez

jednako bliskie. Napisal o tym

1943 roku, jak wspomnialem

wielu badaczy i krytyków, wy-

później piękny wiersz ,,Dwie

zostal mianowany dowódcą

raźnie zafascynowanych tym

Matki", dziś chyba najslynniej-

VIII okręgu Batalionów Chlop-

zjawiskiem jako calością, ale

szy jego utwór. Czytamy w nim

skich ­Wolyń. Wobec narasta-

także poszczególnymi twórca-

wyznanie w odniesieniu do

jących ze strony Ukraińskiej

mi. Przelomową pracą w tym

Polski i Ukrainy:

Powstańczej Armii napadów na

zakresie byla książka Jadwi-

,,Dwie mi Matki ­ Ojczy-

polskie wsie otrzymal w lipcu

gi Sawickiej ,,Wolyń w prze-

zny holubily mą glowę". Talent

1943 roku od Kazimierza Bana-

strzeni kresowej". W 2001 roku

literacki odziedziczyl przy-

cha, pelnomocnika Rządu Rze-

w kwartalniku ,,Akcent" uka-

puszczalnie po matce Jani-

czypospolitej Polskiej, rozkaz

zal się artykul lubelskiego po-

nie z Tymińskich, która pi-

szukania porozumienia i prze-

ety Waldemara Michalskie-

sywala i publikowala wiersze

prowadzenia pojednawczych

późno, bo w 1975 roku, dzięki

szacie graficznej. Ich start po-

go ,,O poetyckim Wolyniu po

pod pseudonimem ,,Liliana".

rozmów z dowództwem UPA na

staraniom Anny Kamieńskiej,

etycki byl dużo skromniejszy,

latach", następnie oglaszal on

W okresie szkolnym, gdy roz-

Wolyniu. Przedmiotem nego-

wybitnej pisarki i poetki, żony

w porównaniu do debiutów

inne, cenne refleksje na ten

począl naukę w Liceum Krze-

cjacji miala być także wspól-

Jana Śpiewaka, wspóltwórcy

innych grup poetyckich, któ-

temat, w których rozwinąl

mienieckim,  mieszkal  na

na walka z Niemcami. Ufny

Poetyckiej Grupy Wolyń. Re-

re dzialaly w miastach będą-

i ubogacil spostrzeżenia Jadwi-

stancji w dawnym dworku

w swe dobre imię wśród Ukra-

edycja miala miejsce dwa lata

cych centrami kultury polskiej:

gi Sawickiej. Jednym z plonów

Slowackich. Jakby duch Slo-

ińców ze względu na przedwo-

później. Po przeszlo trzydziestu

Warszawie, Krakowie, Wil-

ogólnopolskiej konferencji II

wackiego towarzyszyl jego

jenną dzialalność, poeta udal

latach, w 2008 roku, ukazal się

nie i Lublinie. Byli o pokolenie

Muzealne Spotkania z Kre-

codziennej drodze do bar-

się z wyjątkowo niebezpieczną

w malym nakladzie, zaledwie

mlodsi od slawnej już w chwi-

sami ,,Dziedzictwo i pamięć

dzo bliskiej szkoly, przy na-

misją na rozmowy z dowódz-

w trzystu egzemplarzach, to-

li ich debiutu grupy poetyckiej

Kresów Wschodnich Rzeczy-

uce w domu i przy jego pierw-

twem SB OUN w dniu 10 lipca,

mik ,,Dwie Matki. Poezje Jana

,,Skamander", która dzialalność

pospolitej"

zorganizowanej

szych próbach literackich...

w przeddzień apogeum rzezi

Rumla". Tomik w porównaniu

rozpoczęla w Warszawie, za-

przez Muzeum Niepodleglości

Przedziwnie czasem splata-

wolyńskiej wraz z przedstawi-

do poprzednich wydań zostal

raz po odzyskaniu przez Polskę

w Warszawie w 2007 roku jest

ją się losy poetów, bo wlaśnie

cielem Okręgu Wolyńskiego AK

wzbogacony o utwory dotych-

niepodleglości. Nie mieli tak

artykul Mariusza Olbromskie-

w dworku Slowackich zacząl

Krzysztofem  Markiewiczem

czas niepublikowane, a wydo-

wspanialego zaplecza intelek-

go ,,Wolyń w poezji polskiej

pisać, a cala jego poezja wyraź-

pseudonim ,,Czort" i woźnicą

byte z rodzinnego archiwum

tualnego jak poeci Awangar-

okresu dwudziestolecia mię-

nie nawiązuje ­ tak jak Józefa

Witoldem Dobrowolskim. Wy-

poety. Wybór wierszy Rumla

dy Krakowskiej z Tadeuszem

dzywojennego". Związki tema-

Lobodowskiego ­ do stylu i te-

ruszyli w mundurach polskich

zamieścila też Bożena Górska

Peiperem na czele, ani jak poeci

tów wolyńskich i kresowych

matyki ,,ukraińskiej szkoly ro-

i na znak dobrych swych in-

w książce ,,Krzemieńczanin".

Drugiej Awangardy w Wilnie

z twórczością najwybitniej-

mantycznej", której najwybit-

tencji bez żadnej oslony. Wszy-

Dzisiaj zarówno jego postać, jak

z najzdolniejszym Czeslawem

szego poety lubelskiej awan-

niejszym przedstawicielem byl

scy trzej emisariusze zostali

i wiersze są znane. Zapomnia-

Miloszem, a nawet jak poeci

gardy interesująco ostatnio

Juliusz Slowacki. Jan Zygmunt

aresztowani i zabici w pobliżu

ną w ubieglych dekadach po-

w Lublinie. Tuż przed wybu-

przedstawil prof. Józef Franci-

Rumel jest nieprzypadkowo

wsi Kustocze na Wolyniu. We-

stać poety, który zginąl ­ jak

chem wojny planowali wyda-

szek Fert w refleksjach ,,Wolyń

też autorem poematu ,,1863".

dlug Anny Kamieńskiej zostali

wspomnialem ­ tak tragicznie

nie antologii swych utworów

Czechowicza" zamieszczonych

Rumel byl już w okresie liceal-

rozerwani końmi. Do dziś nie

na Wolyniu, przybliżyla w swej

ukazujących ,,przestrzeń" Zie-

w książce ,,Nieco filozofii, nieco

nym zwolennikiem budowania

wiadomo, gdzie dokladnie po-

cennej monografii ,,Krzemień-

mi Wolyńskiej, jej szczególną

poezji".

wspólpracy mlodzieży polskiej

eta zginąl i gdzie znajdują się

czanin" Bożena Gorska wyda-

atmosferę, osobliwości krajo-

W ostatnich latach podjęto nie

i ukraińskiej, z pasją i pelnym

jego prochy.

nej przez Muzeum Niepodleglo-

brazowe i kulturowe. Antolo-

tylko badania nad dziejami calej

przekonaniem angażowal się

Gdyby w przyszlości poszu-

ści w Warszawie.

gię, która miala też przedstawić

grupy, ale też nad twórczością

w wiele w tym zakresie po-

kiwania nie daly pozytyw-

W 2003 roku powstala fil-

rozwój ich warsztatu literac-

jej poszczególnych czlonków,

czynań, szczególnie w zakresie

nego rezultatu, to sądzę, że za

mowa  biografia  Zygmunta

kiego. Do publikacji nie doszlo,

nie tylko nad twórczością Józefa

kultury. Dzialal w Wolyńskim

zgodą duchowieństwa powin-

Rumla ,,Poeta nieznany" autor-

ponieważ wszystkich zasko-

Lobodowskiego i Zygmunta Jana

Związku Mlodzieży Wiejskiej.

na zostać odslonięta w kato-

stwa Wincentego Ronisza. Jedna

czyl wybuch wojny. A jednak

Rumla, czy Jozefa Czechowicza.

Publikowal i byl przewodni-

lickim kościele parafialnym

z bibliotek publicznych w War-

mimo krótkiego okresu dzia-

Bardzo cenną monografią o ży-

czącym komitetu redakcyjne-

w Krzemieńcu ­ w mieście,

szawie na Pradze nosi jego imię,

lalności dorobek artystyczny

ciu i twórczości Waclawa Iwa-

go miesięcznika ,,Droga Pracy",

gdzie uczęszczal do liceum pa-

a wewnątrz budynku znajdu-

grupy byl ciekawy i znaczący,

niuka opublikowaną w ostatnim

dodatku do ,,Życia Krzemie-

miątkowa tablica ku jego czci.

je się mala, ale bardzo ciekawa

nowatorski, a równocześnie

okresie jest książka prof. Jana

nieckiego", gdzie drukowal

Lub ­ gdyby to zaakceptowa-

ekspozycja poświęcona temu

ważny dla podtrzymania wiel-

Wolskiego ,,Waclaw Iwaniuk.

wiersze i artykuly na tema-

ly wladze miasta ­ taka tabli-

poecie.

kich tradycji literackich Zie-

Szkice do portretu emigracyj-

ty związane z dziejami wielo-

ca powinna być umieszczona

Na zakończenie tych roz-

mi Wolyńskiej. Twórcy Grupy

nego poety", a także inne na ten

narodowej Rzeczypospolitej,

na budynku obecnego Muzeum

ważań warto wspomnieć, że do

Poetyckiej Wolyń nie dziala-

temat publikacje tego autora.

poruszal też aktualne tematy

Juliusza Slowackiego, gdzie

wybuchu II wojny światowej

li również w izolacji ­ ich re-

Warto wspomnieć, że w 2021

spoleczne. Uczestniczyl w pra-

mieszkal i gdzie pisal pierwsze

dorobek twórców Poetyckiej

gionalizm, byl paradoksalnie,

w Siedliszczu kolo Chelma Lu-

cach Uniwersytetu Ludowego

swe strofy.

Grupy Wolyń byl dość skrom-

silą przyciągającą. Wiersze

belskiego, w rynku miasteczka

w Różynie w powiecie kowel-

Po śmierci jego twórczość

ny. W latach trzydziestych, po-

publikowali również w prasie

powstala lawka-pomnik poety.

skim. Opowiadal się za ideą

byla skazana na zapomnie-

eci wolyńscy przygotowali do

ogólnopolskiej, a ich debiuty

Dla utrwalenia pamięci o nim

Polski jako państwa wielo-

nie lub jej znaczenie margina-

druku lącznie dwanaście tomi-

książkowe życzliwie omawia-

jest też organizowany od wielu

narodowego,  zdecydowanie

lizowano. W zasadzie zosta-

ków poetyckich. Wydawali swe

ne byly przez znanych kryty-

lat Ogólnopolski Konkurs Lite-

przeciwstawial się antysemi-

la odkryta dopiero wiele lat po

książki w malych miastach,

ków i poetów. Ważną dla nich

racki im. Waclawa Iwaniuka.

tyzmowi. Pisal także dla dwu-

wojnie. Pierwszy tomik, ,,Po-

w niewielkim nakladzie, dru-

publikacją zbiorową byl druk

W ostatnich latach zostala

języcznego pisma ,,Mloda Wieś

ezje wybrane", zostal ogloszony

kowane byly one w skromnej

wierszy w redagowanej przez

też odkryta twórczość Zuzanny