18

nr 17 (429) |15­28.09.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Robert Musil i jego wizja monarchii austro-węgierskiej

Austro-Węgry byly

na wojsko; ale tylko tyle, by

wśród wielkich potęg stale po-

wielonarodową

zostawać na drugiej pozycji pod

monarchią konstytucyjną

względem slabości".

i w swoim czasie

Nie mniej oryginalnie opi-

jednym z największych

suje Musil stolicę imperium

ROBERT MUSIL. PODPIS

mocarstw. Istnialy 51

­ Wiedeń:

lat, od 1867 do rozpadu

,,Czlowiek bez wlaściwości"

,,Stolica również byla nieco

w 1918 roku i zakończenia

powiedzial: ,,Tytulowy boha-

mniejsza, niż reszta najwięk-

ter Urlich funkcjonuje tu bez

szych miast na świecie, ale jed-

I wojny światowej. Życie

ustalonych wlaściwości. Kryją

nak znacznie większa, niż zwy-

imperium przedstawiali

się w nim potencjalnie wszel-

kle wielkie miasto. Zarządzali

w literaturze jej byli

kie możliwości. Nie może on

tym krajem ludzie wyksztalce-

poddani, jak Joseph Roth,

i nie chce nadać swojemu życiu

ni, w sposób nieodczuwalny,

Stefan Zweig, Franz

określonego kierunku. Nie chce

ostrożnie omijając ostre kanty

Kafka i inni. Wśród tych

się w nic zaangażować, bo ni-

­ zarządzali najlepsi w Euro-

czego nie aprobuje bez zastrze-

pie biurokraci, którym można

pisarzy podkreślić należy

żeń. Mimo to zostaje wplątany

bylo zarzucić jedno uchybienie:

twórczość austriackiego

w tak zwaną «akcję równole-

genialność i genialną przed-

pisarza Roberta Musila

gląČ, osobliwe przedsięwzięcie

siębiorczość, i nawet rezolut-

(1880­1942).

polityczne mające przynieść

ność. Ale któż by chcial, aby

odrodzenie i jedność ,,C Kani",

rozkazywali mu ci, którzy nie

czyli dawnej Cesarsko Królew-

powinni rozkazywać?! A poza

PETRO HAWRYLYSZYN

R

skiej Monarchii Habsburgów ­

tym w Kakanii jedynie geniu-

obert Edler von Musil, au-

opowiadal o opus magnum Mu-

sza miano za idiotę, a idiotę ­ za

striacki pisarz i krytyk

sila Egon Naganowski. ­ Cale

geniusza, co nigdzie indziej się

ROBERT MUSIL, ZDJĘCIE 1930 R.

teatralny, urodzil się 6 li-

nieszczęście tylko w tym, że

nie trafialo".

stopada 1880 r. w m. Klagenfurt

wojskowych. Są chyba realiza-

W powieści wspominane są li-

żaden z inicjatorów patriotycz-

Radzę czytelnikom, by sa-

w imperium Austro-Węgier.

cją popularnego na obszarze nie-

tery C. K., co oznacza skrót od

nego przedsięwzięcia nie po-

modzielnie napawali się lektu-

Rodzina austriackiego ofice-

mieckojęzycznym gatunku ,,po-

Cesarsko-Królewskie.  Tylko

trafi wymyślić dlań praktycz-

rą tej genialnej powieści, która

ra i inżyniera Alfreda Musila

wieści o dojrzewaniu".

prawdziwi fachowcy-urzędni-

nej idei przewodniej, że nie ma

niczym ,,maszyna czasu" prze-

i Herminy Bergauer miala ko-

Jednak  najbardziej  zna-

cy wiedzieli jak dokladnie uży-

ono żadnej treści".

niesie ich w atmosferę Cen-

rzenie slowiańskie. Robert byl

ną powieścią Roberta Musila

wać tych skrótów w konkret-

Robert Musil satyrycznie

tralnej Europy sprzed ponad

ich jedynym synem. W latach

jest ,,Czlowiek bez wlaściwo-

nym wypadku. Oto przyklad:

krytykuje monarchię Austro-

100 lat w interpretacji Roberta

1882-1897 uczęszczal do szkól

ści" ­ nieukończona powieść

,,Będziemy ją nazywać po

-Węgier w swej powieści, jed-

Musila. Szereg życiowych pe-

w wielu różnych miastach, do

w trzech częściach. Przetluma-

prostu Kakanią. Stara dobra

nak czasami ją idealizuje:

rypetii nie pozwolil autorowi

których byl delegowany jego oj-

czona na ponad trzydzieści ję-

Kakania liberalna w swej kon-

,,Dość bylo na obczyźnie

na zakończenie tej powieści.

ciec w sprawach zawodowych.

zyków, uważana jest przez fa-

stytucji, ale kierowana kle-

wspomnieć ten kraj, jak przed

Tak, nowe, poważne wyda-

Robert otrzymal obszerne wy-

chowców za jeden z najbardziej

rykalami. Kierowali nią kle-

oczyma powstawaly biale, sze-

rzenia rujnują nawet ten maly

ksztalcenie z różnych dziedzin.

cennych utworów literatury

rykalowie, ale żylo się w niej

rokie i solidne drogi z okresu

fragment dawnego imperium,

Studiowal w Wojskowej Aka-

europejskiej XX wieku. Opisu-

w wolnomyślności. Przed pra-

pieszych wędrówek i specjal-

jakim jest niewielka Austria.

demii Technicznej w Wiedniu.

jąc życie w Austrii i calej Euro-

wem wszyscy obywatele byli

nej poczty, szlaki, które biegly

W 1938 r. w czasie anschlusu

Rezygnując z kariery oficer-

pie w przededniu I wojny świa-

równi, lecz nie wszyscy byli

we wszystkie strony, niczym

Austrii Robert Musil przeno-

skiej, rozpocząl nowe studia na

towej autor opowiada, często

obywatelami".

rzeki porządku, niby strumy-

si się do Szwajcarii. W jego oj-

wydziale budowy maszyn poli-

w formie groteskowej, o rozcza-

Komitet organizacyjny ob-

ki jasnej żolnierskiej musztry,

czyźnie naziści zakazali jego

techniki w Brnie, gdzie w 1901

rowaniach i moralnych poszu-

chodów gubi się w planach, co

obejmując ziemie papierowo-

utworów. Zmarl Robert Musil

r. uzyskal dyplom inżyniera. Po

kiwaniach jednostki w realiach

by tu wymyśleć! W jego skla-

-bialą ręka zarządzania... Jasne,

w 15 kwietnia 1942 roku w Ge-

studiach slużyl w 49 pulku pie-

imperium Habsburgów.

dzie znaleźli się wlaściwie lu-

że toczyly się po tych szlakach

newie, w biedzie i osamotnieni,

choty armii austriackiej.

W 1913 r. rząd Austro-Wę-

dzie przypadkowi, nie prze-

i automobile; ale nie za nadto

w wieku 62 lat.

W latach 1902­1903 jako

gier postanawia nadać ,,godną

ciwni temu, by coś na tym

dużo automobili! Szykowano

Dziś istnieje Muzeum Ro-

pracownik naukowy pracowal

odpowiedź" na zaplanowane

skorzystać. Jeden z generalów

się do podboju przestworzy i tu,

berta Musila w Klagenfurt am

w Technicznym Uniwersytecie

na rok 1918 obchody 30-lecia

pragnie otrzymać nową flotę

ale nie zbyt zawzięcie. Czasem

Wörthersee (miasto w polu-

w Stuttgarcie. W 1903 r. nagle

rządów w Niemczech cesarza

pod swe dowództwo. Na czele

odsylano statki do Ameryki

dniowej Austrii, stolica kraju

zmienia swe zainteresowa-

Wilhelma II Hohenzollerna. Po-

komitetu stoi malżonka konsula

poludniowej i Azji Wschodniej;

związkowego Karyntia, na 1

nia: rozpoczyna studia filozofii

wstaje komitet organizacyjny,

Ermelinda Tuzzi, o imieniu Dio-

ale nie za często. Światowa go-

stycznia r. 2023 liczy 104 332

i psychologii na uniwersyte-

mający przygotować obchody

tyma. Tym przezwiskiem okre-

spodarka i światowe panowa-

mieszkańców). Turyści mogą

cie w Berlinie. Tu zetknąl się ze

70-lecia rządów cesarza Fran-

ślil ją glówny bohater powieści

nie żadnego szacunku tu nie

zobaczyć tu dużą ilość doku-

mentów, zdjęć, pamiętników

znanymi za życia pisarzami Al-

ciszka Józefa I. Ma być nie go-

Urlich, również czlonek komi-

wywolywalo; bylo to w cen-

autora i informacji dotyczących

fredem Kerrem i Franciszkiem

rzej niż w Niemczech. Sar-

tetu. Jest on wlaśnie tytulowym

trum Europy, gdzie przecinaly

jego życia prywatnego i pu-

Blaem. Wówczas ostatecznie

kazm i ironia polega na tym, że

,,czlowiekiem bez wlaściwości".

się osie światowe; slowa ,,kolo-

blicznego. W muzeum są jeszcze

zrywa z karierą inżyniera, da-

w 1918 r. już nikt w Europie nie

W swym życiu zdążyl już być

nia" i ,,ziemie zamorskie" ucho

ekspozycje poświęcone twór-

jącą dobre perspektywy i po-

pomyśli nawet o obchodach ta-

oficerem, inżynierem, a na-

przyjmowalo jak coś niezna-

czości Christine Lavant oraz

stanawia zostać zawodowym

kich uroczystości. Zresztą sam

wet matematykiem. Wszystko

nego i dalekiego. Wprowadza-

Ingeborg Bachmann, znanej

pisarzem. W 1909 r. w Berlinie

Franciszek Józef I nie dożyje do

zresztą bez szczególnych suk-

no wykwintność; ale w żadnym

w świecie literatury pod pseu-

obronil przewód doktorski pod

tego jubileuszu.

cesów. Teraz próbuje sil jako

przypadku nie tak wyrafino-

donimem Ruth Keller. W swojej

kierunkiem Ernesta Maha.

Robert Musil opisuje za-

dzialacz spoleczny.

waną, jaką mają Francuzi. Fa-

ofercie instytucja kulturowa

Motywem przewodnim twór-

nik wielkiego i wielonarodo-

Literaturoznawca dr To-

scynowano się sportem; ale nie

ma szeroki wybór warsztatów.

czości Roberta Musila byl kry-

wego imperium. Autor pod-

masz Ososiński o powieści

tak idiotycznie, jak Anglosasi.

Popularnością cieszą się ,,Kla-

zys wartości oświeceniowych

kreśla to w formie ironicznej.

eseistyczno-psychologicznej

Wyrzucano szalone pieniądze

genfurckie Kursy Literatury",

i etycznych, który ogarnąl świat

czyli warsztaty czytania i ro-

na początku XX wieku. W 1906 r.

zumienia wspólczesnej litera-

ukazala się debiutancka powieść

tury. Wśród uczestników ko-

Roberta Musila ,,Niepokoje wy-

misja wybiera 10 najlepszych

chowanka Törlessa". Przyniosla

autorów, których dziela są na-

mu popularność wśród czytel-

stępnie publikowane. W mu-

ników międzywojennej Austrii.

zeum są też wieczory tema-

Na początku zwrócil się do kil-

tyczne poświęcone twórczości

ku wydawnictw z propozycją

znanych pisarzy Austrii.

wydania książki, ale spotkal się

z odmową. Później skontakto-

Napisane na podstawie:

wal się z Alfredem Kerrem, zna-

- Музіль Р. ,,Людина без

nym wówczas krytykiem lite-

властивостей". Київ: Ви-

rackim, który zaproponowal mu

давництво Жупанського,

dość szczególową wspólną ko-

2010. Т. 1;

rektę. ,,Niepokoje wychowan-

- ,,Robert Musil i arcydzielo,

ka Törlessa" zostaly napisane na

które nie wiadomo, jak ma wy-

podstawie wspomnień Rober-

DOM PRZY BAHNHOFSTRASSE 50 W KLAGENFURCIE, GDZIE URODZIL SIĘ ROBERT MUSIL. DZIŚ JEST

glądać" www.polskieradio.pl

ta z pobytu w internatach szkól

TO MUZEUM MUSILA /WWW.MUSILMUSEUM.AT