12

nr 18 (430) 29.09.­16.10. 2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

,,Blękity ze zlocistą wstęgą"

się świadectwo o rosyjskich zbrodniach

Huk! I znów ktoś ginie, jakiś cywil ranny

w Ukrainie i odniósl nieodparte wrażenie,

jęczy, lecz rano życie toczy się na nowo.

iż w formie wiersza zaświadcza ktoś, komu

Dzialają sklepy, na podwórkach dzieci,

Wiersze o walczącej Ukrainie

ta makabryczna rzeczywistość wojny rów-

chociaż opodal jeszcze nadal gruzy ploną.

nież jest dobrze znana.

Sądzę, że z tej opinii plynie rodzaj

I czyta wiersze w rytmie i w natchnieniu,

Mariusza Olbromskiego

szczególnego wyrazu uznania dla poety,

w bólu, milości, grozie. I pokorze.

który patrzy na grozę wojny wlasnym

Powtarza czasem strofy jak zaklęcia.

sercem, a jego wyobraźnia staje się im-

I bije slowem ­ glosu dźwiękiem

manentnym sposobem dokumentowania

w mury Jerycha ­ tlucze!... I wie, że runą

w obrazie, zapisywania wierszem.

wcześniej albo później z tego natężenia.

Od bicia wielu serc zlączonych.

Mariupol

Warszawa, 17 VIII 2022

Kaniony gruzów bylych ulic

widma wieżowców osmalone

Czuję podobnie jak Mariusz Olbromski:

pod stopą szklo papiery

slowo poetyckie Serhija Żadana brzmi jak

i wypalone wraki samochodów

zaklęcie. Czuję moc jego slów ­ napisanych

i wypowiedzianych, które potrafią kruszyć

Stara kobieta ciągnie wózek

mury jerychońskie, ale wciąż pozostają

pelen rozpaczy wszystko jej przepada

silą wyobraźni, pozostają światlem wzno-

myśl jej przecina z hukiem pocisk

szącym się nad ciemnościami.

zrywa się znowu blisko kanonada

W nowym zbiorze Mariusza Olbrom-

skiego nie zabraklo też Brunona Schulza.

W piwnicach wszędzie slychać jęki

Wcześniejsze wiersze poety dedykowane

placz czasem rwie się i pacierze

światom Schulza ukazaly się w zbiorze

Jeszcze ostatnia kromka chleba

,,Wieża czasu" (2018). Trzy wiersze z tego

na równo trzeba ją podzielić

zbioru ­ ,,Nad mapą", ,,O zmierzchu", ,,Plyt-

ka" ­ w oryginale i w moim ukraińskim

Wśród potrzaskanych drzew

tlumaczeniu zostaly opublikowane w cy-

powiewa wciąż ukraińska flaga

klicznym wydawnictwie ,,Acta Schulzia-

Morze caluje falą puste plaże

na", sygnowanym przez Muzeum Pokój

wieczność obrońcom przepowiada

Brunona Schulza w Drohobyczu, które

zalożyliśmy w 2003 roku i na zasadach

Slowa zbyt male na tragedię

spolecznych prowadzimy w dawnym

ciala tam wszędzie rozrzucone

pokoju nauczycielskim Brunona Schulza

przykryte plaszczem czy gazetą

w budynku dawnego gimnazjum Wlady-

WIERA MENIOK I MARIUSZ OLBROMSKI

żaden wiersz bólu nie wypowie

slawa Jagielly w Drohobyczu (zob.: Schulz

Niedlugo ukaże się w Krakowie

jedziemy do Krzemieńca by budować

Od pierwszych dni rosyjskiej wojsko-

w poezji. Antologia otwarta, ,,Acta Schul-

tomik wierszy Mariusza

z serc i z myśli wspólny dom.

wej inwazji na Ukrainę Mariusz Olbromski

Nike powstaje tam o każdej porze

ziana" nr 4, wybór Wiera Meniok, Grzegorz

Olbromskiego ,,Przeminą

(,,W drodze", wrzesień 2021)

trwalsza niż spiż i bialy kamień

często pisal do mnie listy. Nielatwo bylo

Józefczuk, Polonistyczne Centrum Nauko-

dymy, rozkwitną róże. Wiersze

wtedy opanować emocje, ukryć się gdzieś

Z serc wiernych aż do końca

wo-Informacyjne im. Igora Menioka Pań-

o walczącej Ukrainie". Będzie

Ten wspólny dom, mimo jego impresjo-

(nie tylko w schronie fizycznym) przed

z oczu patrzących w wielki plomień

stwowego Uniwersytetu Pedagogicznego

to dwujęzyczne wydanie

nistycznej subtelności, jaką po ukazaniu się

grozą, która nagle się wydarzyla. Listy

Nawet gdy miasto padnie będzie

im. Iwana Franki w Drohobyczu, Stowa-

­ w języku oryginalnym

książki przyjdzie na poznać w tym i kolej-

Mariusza coraz częściej mieścily zalączni-

prowadzić ­ dalej ­ dalej ­

rzyszenie Festiwal Brunona Schulza w Lu-

i w moich przekladach na język

nych wierszach, jest mocnym fundamentem

ki z jego wierszami. Czytanie tych wierszy,

10.V.2022

blinie, Drohobycz ­ Lublin 2019).

ukraiński. Weszlo do niego

do przetrwania pośród grozy, która wkrótce

a później ich tlumaczenie, bylo dla mnie ro-

W wierszu ,,Nad mapą" Mariusz Ol-

pięćdziesiąt pięć wierszy,

odsloni swoją ostateczną twarz. Niezwykle

dzajem innego, nie fizycznego, schronu.

W moich listach do Mariusza Olbromskie-

bromski wprowadza aurę Schulzowskiej

większość z nich powstala po

ważne stają się znaki tego miejsca, wspólne-

Ilustracje do książki zrobil kijowski ar-

go z pierwszych dni, tygodni i miesięcy woj-

,,Republiki marzeń", wspóltworzy ją i z nią

24 lutego 2022 roku. Wiersze

go domu. Koniecznie należy raz jeszcze je so-

tysta Oleg Hryszczenko, którego poznalam

ny często wspominalam o Serhiju Żadanie

rozmawia:

te, jak wyznaje autor, brzmią

bie przypomnieć, jak czyni to poeta, poczuć

na ubieglorocznej Drugiej Jesieni ­ corocz-

­ ukraińskim poecie, którego glos jest obec-

niczym sejsmograf jego

ich kolor i zapach, dźwięk i kontur: rzeka

nym projekcie, dedykowanym Schulzowi

nie najbardziej rozpoznawalny w Ukrainie

Tam, gdzie mapa staje się plowa

serca. Poetycki glos Mariusza

Ikwa i góra Bony, drewniane schody i ganek

w Drohobyczu w rocznicę jego zamordowa-

i nie tylko w Ukrainie. Opowiadalam o tym,

i zlota jak brzoskwinia, tam kraina

Olbromskiego nieustannie

dworku Slowackich, dźwięk fortepianu i za-

nia. Duże plakaty Olega Hryszczenki ­ swo-

że poeta caly czas zostaje w swoim rodzi-

sklepów jest cynamonowych.

inspiruje się światem Juliusza

pach malw, stare fotografie i spojrzenia ko-

iste repliki tzw. fresków Brunona Schulza

mym Charkowie, o trudnej sytuacji w tym

Szlachetnych handlów, które znikly,

Slowackiego ­ zarówno

tów, mury ulic i szczebiot jaskólek. Zapamię-

z willi niemieckiego nazisty Landaua ­ na-

mieście, gdzie wówczas toczyly się walki

a zostal tylko pyl ich w prozie.

metafizycznym, wyobrażonym,

tać te znaki i utrwalić je w sobie, by potem

dal są w przestrzeni zamurowanych okien

uliczne i nikt nie wiedzial, co się wydarzy za

jak i niemalże namacalnym,

zbudować z nich nową Arkę Noego, ,,która

drohobyckiej kamienicy, na rogu ulic Zańko-

dzień czy za tydzień, przerażeni mieszkańcy

Innym razem zatrzymuje się przy

wciąż oddychającym duchem

z potopu zapomnienia / prastare skarby dzie-

wieckiej i Szewczenki, gdzie powstala gale-

wyjeżdżali z miasta, inni nie wychodzili z me-

domu Schulza na dawnej Floriańskiej przy-

wielkiego romantyka do dziś

jów chroni", by kruchego świata naszej in-

ria uliczna ,,Puste okna".

tra i schronów, charkowskie dzieci organizo-

glądając się slonecznikom, jaskólkom i ob-

zamieszkalym w uroczym

tymnej impresji nikt nie zdolal skruszyć, by

Prapremierę dwujęzycznego tomu wier-

waly w metrze koncerty, poeta z jego grupą

lokom, jakie tworzą krajobraz tego domu,

i magicznym krajobrazie

nadal bylo tak jak w pamięci naszego serca:

szy Mariusza Olbromskiego ,,Przeminą dymy,

wolontariuszy przychodzil do nich z pomocą,

wyznaczają jego fakturę, kolor i zapach.

Krzemieńca, w miejscu, które

rozkwitną róże..." przed jego publikacją mie-

rozmową i pieśnią. Wysylalam wiersze Żada-

W jubileuszowy Rok Schulza, które-

bylo i nadal pozostaje genius loci

Za oknem patrzą róże zadziwione.

liśmy niedawno w Krzemieńcu, w Muzeum

na, opowiadalam o kronice wojny, jaką pro-

mu przyszlo stać się rokiem wojny, poeta

autora ,,Srebrnego snu Salomei".

Slońce przesuwa cienie na podlodze.

Slowackiego, podczas tegorocznego Dialogu

wadzi na jego stronie facebookowej, czasem

znowu przygląda się krajobrazowi domu

Ponad gontami dachu bialy oblok.

Dwóch Kultur, który zawsze zaczyna się 4

przytaczalam fragmenty z tej kroniki. Gdyby

Schulza, widzi wczesnowiosenne kwia-

(,,W arce", wrzesień 2021)

września, w urodziny autora ,,Króla Ducha".

nie wojna, Mariusz Olbromski nie dowiedzial-

ty, nad którymi rozbrzmiewa ,,syren glos

WIERA MENIOK

Mówilam o tej książce także w Sanoku, w ra-

by się ode mnie tak dużo o Serhiju Żadanie.

wysoki". Jego spojrzenie jest wypelnione

Nie bez powodu wszystko zaczyna się

mach corocznej konferencji ,,Na pograniczach

Mariusz Olbromski, polonista, filolog kla-

Pierwsze spotkania autorskie Żadana

poczuciem grozy, towarzyszy mu ponury

od wrześniowych czasów Slowackiego ­

kultur i narodów" organizowanej przez Uczel-

syczny, muzealnik, poeta i prozaik, czlonek

w czasie wojny odbyly się w sierpniu ubie-

pochód cieni, nieogarnione przerażenie na

rodzaju inicjacji czytelnika i prologu do ka-

nię Państwową im. Jana Grodka w Sanoku.

Warszawskiego Oddzialu Stowarzyszenia

glego roku w Warszawie, Krakowie i Lu-

widok kwiatów liliowych na workach ze

tastrofy, którą już za chwilę poeta będzie

Napisalam rozbudowane poslowie do tomu

Pisarzy Polskich, Związku Pisarzy Polskich

blinie. W Warszawie wystąpil 17 sierpnia

zwlokami. Nie wie jak zatrzymać maka-

obserwowal na dworcu w Warszawie. Nie-

Mariusza Olbromskiego ,,Przeminą dymy, roz-

na Obczyźnie. Autor kilkunastu książek

2022 roku, na Placu Defilad pod Palacem

brę. Niemniej jednak wyobraźnia silniej-

odwracalne jeszcze nie nastąpilo, ale jest

kwitną róże. Wiersze o walczącej Ukrainie",

poetyckich i prozatorskich, wśród najnow-

Kultury. Zaprosilam Mariusza Olbromskie-

sza jest od grozy. I Schulz wciąż otwiera

już bardzo blisko, bardzo dotkliwie ­ niepo-

które jest integralną częścią książki, korzy-

szych: ,,Wieża czasu" (2018), ,,Na szlaku dialo-

go na ten wieczór autorski. Widzialam, jak

drzwi do innych światów, ,,których nikt nie

kój narasta, zmienia się intonacja wiersza

stam z niego w dalszej części tego eseju.

gu" (2020), ,,Cień Norwida" (2021), ,,Kresowa

patrzyl na ukraińskiego poetę czytającego

dotknie".

i ,,slowo nagle się rwie, sploszony ptak"

Od wrześniowych czasów Slowac-

balagula" (2021, we wspólautorstwie z Anną

swe wiersze, wsluchiwal się w każde slo-

Rok Schulza

(,,Na Dworcu Zachodnim", listopad 2021).

kiego zaczyna się opowieść wierszem

Gordijewską). Pomyslodawca i wspólorga-

wo, widzialam jego wzruszenie. Na drugi

Tak kończy się prolog Mariusza Olbrom-

Mariusza Olbromskiego o walczącej Ukra-

nizator Dialogu Dwóch Kultur ­ ponad dwu-

dzień po spotkaniu wyslal mi wiersz dedy-

skiego do apokalipsy spelnionej.

inie i o wspólnym ­ polskim i ukraińskim

dziestu edycji corocznych spotkań pisarzy

Wierze Meniok

kowany Serhijowi Żadanowi.

Wiersz ,,Mariupol" otwiera kulminacyj-

­ szlaku Anhellego. Zanim odsloni grozę,

i naukowców ukraińskich i polskich w Mu-

Pod Palacem Kultury

ną odslonę tomu ,,Przeminą dymy, rozkwit-

poeta prowadzi w te wrześniowe czasy,

zeum Juliusza Slowackiego w Krzemieńcu,

Mial być godny, lecz znów te same cienie

ną róże...". I najtrudniejszą. Tak jest w moim

by w nich się zanurzyć, by o nich nie za-

także w Drohobyczu, Przemyślu, Warsza-

wstają, które zmroczyly jego oczy

odczuciu, i nie tylko w moim. Ta opowieść

pomnieć, zwlaszcza teraz ­ zaledwie pól

wie, Stawisku, Sulejówku i innych miejscach.

Serhijowi Żadanowi

i przemienily miasto, drohobycką ziemię.

wierszem o Ukrainie walczącej w moim

roku przed katastrofą. Pamięć serca jest

Wlaśnie za sprawą Dialogu Dwóch Kultur

Ponury pochód kroczy ich codziennie.

tlumaczeniu na język ukraiński miala już

najwyższą mocą w obliczu nadciągają-

poznalam Urszulę i Mariusza Olbromskich,

Zapada zmierzch, dogasa slońca żar,

swoich czytelników. Mój przyjaciel, który

cej ciemności. I wspólną drogą, od której

bardzo cenię przyjaźń i wspólpracę z nimi.

poeta dziś w stolicy mówi o Charkowie.

Znowu ktoś strzela do artysty, ...

wrócil z ,,linii zero", po przeczytaniu calego

wszystko się zaczyna i do której powraca:

Jestem szczególnie wdzięczna Mariuszowi

O tym jak nocą widzi z wysokiego bloku

skryte mogily ­ rany na ludzkości

tomu, powiedzial, że zaczynając od wiersza

za Krzemieniec ­ to on razem z Urszulą po-

kiedy po tamtej, bliskiej granic stronie

lilie ­ kwiaty aniolów ­ na odkryte worki

,,Mariupol" spotkal się z dobrze mu znaną

Chociaż zimny wiatr od wschodu

darowal mi to niezwykle miejsce, do którego

tryskają rakiety ­ lecą ­ malo czasu:

lilie ­ kwiaty aniolów ­ na odkryte zwloki

rzeczywistością, że w tym miejscu otwiera

i zaraza czyha w krąg znów

wciąż chce się powracać.

ryk syren, schody, bieg do schronu.

strumienie żalnych modlitw pod obloki.