9

nr 21 (433) 17­29. 11. 2023

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Żeby cmentarz nie byl gorszy niż w Europie

Historycy z Wlodzimierza

Wolyńskiego badają stare

pochówki Polaków na

miejscowym cmentarzu

i poszukują krewnych

zmarlych.

TEKST I ZDJĘCIA

LUDMILA PRZYJMACZUK

W

olyński  ,,Lyczaków"

­ tak nazywają we

Wlodzimierzu stary

cmentarz Ladomirski. Nie da-

remnie, bo pochowano tu bo-

wiem wielu przedstawicieli

znanych polskich rodzin. Nie-

stety, większość mogil jest za-

pomniana lub potomkowie nie

wiedzą nic o miejscu ostatniego

spoczynku ich krewnych.

Pochówki Kowalskich, Sa-

wickich, Bzowskich, Olszań-

skich,  Szymańskich,  Sze-

Idziemy dalej przez cmen-

lengowiczów, Slodkowskich,

tarz, przez gęstą trawę i miej-

Rzepeckich, mogily żolnierzy

scami przedzieramy się przez

Tadeusza Kościuszki, policjan-

wysokie krzewy. Orysia i Ana-

ORYSIA WOŹNIUK (OD LEWEJ) I ANASTAZJA BABENKO

tów poleglych w alkach z ban-

stazja opowiadają, że po raz

dytami pod Wlodzimierzem,

Franciszka, wnuka Wincente-

pierwszy zainteresowaly się

w gląb cmentarz. ­ Oto rodowy

nie przetrwal jednak I wojny

niemowląt, zmarlych w czasie

grobowiec Badzianów, leżący

światowej.

go, sowieci wywieźli na Syberię

Ladomirskim cmentarzem, gdy

epidemii ospy wietrznej, ofiar

niedaleko od kaplicy. Zachowal

Idąc dalej po ,,polskiej" części

w latach 1940. Tam zmarl.

szukaly nowych tras wyciecz-

pierwszych ostrzalów miasta

cmentarza, odkrywamy, że pod

­ O rodzinie Sawickich nie

kowych. Na cmentarzu spotka-

się stosunkowo dobrze. Pocho-

przez Niemców w 1939 r. ­ te

mamy więcej wiadomości. Opu-

ly Oksanę, pracownika slużby

wano tu Zofię Badzian, pocho-

wysokim i niezwyklej formy na-

i wiele innych miejsc wiecz-

ścili Wlodzimierz i wyjechali do

rytualnej, która porządkowa-

dzącą ze starego szlacheckie-

grobkiem ­ drogim i ekskluzyw-

nego spoczynku odkryly pra-

go rodu Zborowskich. Zmarla

nym na tamte czasy ­ spoczywa

Lodzi ­ mówi Orysia Woźniuk. ­

la groby. Jak okazalo się, jest

cownice naukowe rezerwatu

w 1922 r. Do grobowca można

Wincenty Sawicki, wlaściciel

Chcielibyśmy dowiedzieć się, co

katoliczką i uporządkowanie

historycznego ,,Dawny Wlo-

mlyna przy ul. Pilsudskiego (ob.

stalo się z rodziną, bo mlyn stoi

grobów uważa za swój obowią-

zajrzeć i przeczytać epitafia na

dzimierz"  Orysia  Woźniuk

Kowelskiej). Moim rozmów-

do dziś. Jest czarujący i szcze-

zek chrześcijański. Pokazala

ścianach. Wiemy, że Stanislaw

i Anastazja Babenko. Z wlasnej

czyniom udalo się odnaleźć

gólny dla Wlodzimierza. Gdy

historykom wiele interesują-

Badzian zalożyl w 1905 r. od-

staralam się odnaleźć Sawickich

cych pochówków, a inne od-

inicjatywy postanowily zbadać

lewnię żeliwa i warsztat ślu-

w archiwach, że mial syna Kon-

w Lodzi, to okazalo się, że jest ich

nalazly one samodzielnie. Ko-

stary cmentarz.

sarski przy ul. Luckiej. Zatrud-

stantego, który w 1928 r. byl wla-

­ Nazwę ,,Ladomirski" ta ne-

nial 10 pracowników. Zaklad

ścicielem tegoż mlyna. Jego syna,

tam okolo 7 tys. Rzecz jasna, że

bieta przyznala, że fizycznie

wśród takiej ilości trudno do-

nie jest w stanie uporządkować

kropolia nosi stosunkowo nie-

szukać się wlaściwych.

wszystkich mogil ­ cmentarz

dawno ­ wyjaśnia Orysia. ­ Gdy

Jeden z dobrze zachowanych

zajmuje okolo 5 ha. A do jej obo-

byla ona jedynym cmentarzem

pochówków ­ to grobowiec ro-

wiązków wchodzi również po-

w mieście, nie wymagala żad-

dziny Joanny Olszańskiej, zmar-

rządkowanie grobów i na no-

nej nazwy. Potem pojawil się

lej w 1853 r. Obok spoczywa jej

wym Fedorowskim cmentarzu.

nowy ­ cmentarz Fedorowski,

malżonek. Napis po polsku, wy-

Postanowilyśmy pomóc Ok-

a ten nazywano po prostu ,,Sta-

konany przez krewnych, glo-

sanie ­ opowiadają dalej. ­ Pla-

rym". Ale nazwa wlasna wspa-

si: ,,Ten pomnik, zroszony lzami

nowalyśmy podzielić cmentarz

niale oddaje historię miejskiej

pogrążonej w smutku rodziny,

na kwatery i na każdej prze-

nekropolii. Ladomirem miasto

wystawiony dla dobrego brata,

prowadzić opis grobów, ponu-

nazywano dlugo przed przylą-

który stęskniony za ukochaną

merować pochówki, aby latwiej

czeniem go do Rusi Kijowskiej

żoną, wkrótce i sam spocząl obok

można bylo odszukać. Ale pod-

w czasach księcia Wlodzimie-

niej 9 sierpnia 1856 r.". History-

czas prac zrozumialyśmy, że

rza syna księcia Światoslawa.

kom udalo się wyjaśnić, że Sta-

same dokonać tego nie będziemy

Spoczywają tu, jak i na Lyczako-

nislaw Olszański, mąż Joanny,

w stanie. Po pierwsze ­ wiele tu

wie, wybitni obywatele naszego

zmarl w 1856 r. na gruźlicę. Byl

pracy dla mężczyzn: trzeba po-

miasta od dawnych czasów. Od

sekretarzem sądu powiatowego.

wycinać krzaki, wyprostować

dawna cmentarz dzielil się na

nagrobki. Mamy nadzieję, że

dwie części: prawoslawną i ka-

poznamy polskich historyków,

tolicką. W pierwszej przeważaly

którzy zajmują się badaniem

kamienne krzyże, w drugiej ­

polskich pochówków. W ukra-

metalowe figury. W części ka-

ińskich archiwach malo jest

tolickiej bylo wiele grobowców

wiadomości o Polakach, miesz-

rodzinnych,  prawoslawnych

kających we Wlodzimierzu na

zaś grzebano w oddzielnych

przelomie XIX-XX wieków.

mogilach. Z czasem ten podzial

Oprócz tego, moje rozmów-

się naruszyl ­ pochówki prze-

czynie poszukują krewnych, po-

mieszaly się.

chowanych na Wlodzimierskim

Obie panie prowadzą mnie

cmentarzu. Niektórzy z nich,

od najstarszego pochówku na

przez bliskość granicy, odwie-

cmentarzu ­ wielkiej, na wpól

dzają rodzinne groby i nawet je

zrujnowanej kaplicy, owitej wi-

odnawiają. Mają nadzieję uzy-

noroślą. Kaplica pochodzi z 1827

skać od nich więcej informacji

r., pochowano w niej Konstancję

o każdej z rodzin. Innymi slo-

Klosowską i jej syna. Dziew-

wy, planują zrobić wszystko, aby

częta przypuszczają, że zmarla

zmarli byli, tak jak w Europie,

należala do zamożnej rodziny ­

uczczeni godnie. Orysia i Ana-

wystawienie takiej kaplicy mu-

stazja przekonane są, że Lado-

sialo sporo kosztować.

mirska nekropolia jest ważną

­ Niestety nie mamy żad-

częścią historii Wlodzimierza

nej informacji, która dopro-

Wolyńskiego. Pracują wytrwale,

wadzilaby nas do rozwiązania

uważając że ich praca jest przeja-

zagadki, kim byla Konstancja

wem wdzięczności dla Polski za

Klosowska ­ dolącza do roz-

pomoc Ukrainie w czasie wojny.

mowy Anastazja i idziemy

GROBOWIEC KONSTANCJI KLOSOWSKIEJ