12

nr 21 (433) 17­29. 11. 2023

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie w 2023 roku (cz. 3)

W wywiadzie dla ,,Nowego

budynku przy ulicy Zimorowicza 7, w któ-

Chrystusa i Matki Boskiej. Artystyczne me-

Kuriera Galicyjskiego"

rym mieszkal z rodziną, oraz budynków

talowe, kute drzwi znajdują się w stanie

krytycznego zaniedbania. Wnętrze kaplicy

przy ulicach Grottgera 3, 5, 7 i Ślusarskiej.

Aleksy Loziński,

Od 1892 roku należal do ,,Towarzystwa dla

zdewastowane i poważnie zniszczone przez

koordynator projektów

rozwoju i upiększenia miasta Lwowa". Gry-

dlugoletnie zaciekanie wód opadowych.

Narodowego Instytutu

gorij Lupij, autor przewodnika po Cmenta-

Zachowala się nastawa oltarzowa i tablica

Polskiego Dziedzictwa

rzu Lyczakowskim (Lviv, 1996 r.) podaje,

inskrypcyjna, również w stanie bardzo za-

Kulturowego za granicą

że autorem projektu kaplicy Jaworskich

niedbanym. W kryptach kaplicy pochowa-

,,Polonika" we Lwowie,

byl lwowski architekt Wincenty Rawski

no pięć osób, między nimi fundatora kaplicy

(1867­1927), lecz inni badacze nie potwier-

Feliksa Dybusia (1836­1893) i jego malżon-

zauważyl, że wspólne

dzają tej atrybucji. Nie wykluczone, że ka-

kę Marię z Kwiecińskich (1856­1889), rów-

prace konserwatorskie

plicę mógl zaprojektować i zbudować sam

nież ich syna doktora medycyny Augusta

trwają nawet

Felix Dybuś.

Jaworskiego (1874­1932), cenionego we

w miesiącach jesiennych

Kierownik firmy ZKR Pawel Jędrzejczyk

Lwowie okulistę. Jest pewna tajemnica

i zimowych. Niektóre

w rozmowie z dziennikarzem ,,Nowego Ku-

w nazwiskach wyżej wymienionych osób.

z nich rozpoczęto wlaśnie

riera Galicyjskiego" określil wspólczesny

Okazalo się, że dr August Dybuś z niezna-

stan kaplicy i zasięg prac konserwator-

nych bliżej powodów, już po studiach wyż-

w listopadzie 2023 roku.

skich. Zaznaczyl, że ,,plany konserwator-

szych w Krakowie, postanowil zmienić na-

skie rozpisano na dwa lata. Prace finansu-

zwisko. Ciekawe, że zmiana ta miala miejsce

TEKST I ZDJĘCIA

je warszawski Instytut ,,Polonika", który

przed jego ślubem z Adelą Pilatówną, córką

JURIJ SMIRNOW

również nadzoruje prace polsko-ukraińskiej

znanego polityka galicyjskiego Tadeusza

Parafianie katedry lwowskiej zwrócili

grupy konserwatorów. Na razie brakuje ma-

Pilata, vicemarszalka Sejmu Galicyjskiego.

uwagę na nowe miejsce pracy konserwa-

terialów archiwalnych, potrzebna jest dal-

Ślubu parze mlodej we lwowskim kościele

torów w kaplicy Pana Jezusa Milosierne-

sza szeroka kwerenda. Ikonografia tej malej

św. Mikolaja udzielil osobiście ks. arcybi-

GRUPA KONSERWATORÓW: SZYMON TOMSIA (OD LEWEJ), NATALIA

go. Przy wejściu do kaplicy umieszczono

kaplicy jest znacznie uboższa niż wielkich

skup Józef Bilczewski. August Jaworski,

TOMSIA, ANDRIJ SADOWY

dwa cenne siedemnastowieczne epita-

kaplic, na przyklad Krzyżanowskich czy

razem z siostrą Julią ufundowal w kaplicy

fia marmurowe ku pamięci kanonika ks.

Barczewskich, które byly odnowione w po-

rodowej tablice ku pamięci rodziców, na

Piotra Milewskiego (zmarlego w 1634 r.)

przednich latach. W 2023 roku postawili-

prace konserwatorskie na terenie Cmenta-

ta firma wykazala swoje umiejętności

której czytamy: ,,W podziemiach tej kaplicy

i jego krewnego również Piotra Milew-

rza Lyczakowskiego. Polscy konserwato-

w pracach konserwatorskich przy dzwon-

spoczywają śp. Rodzice dr. Augusta Jawor-

śmy rusztowania, zadaszyliśmy kaplicę, bo

skiego (zmarlego w 1641 r.), uczestnika

rzy pracują na terenie cmentarza już dwa

nicy, murach oporowych i balustradach ko-

skiego i Julii Niewiadomskiej, Felix ur. 1836­

na dachu prawie nie bylo dachówki i obiekt

walk z Turkami na Węgrzech, dobrodzie-

dziesięciolecia i wyniki ich prac są napraw-

bardzo namakal. Prace konserwatorskie są

ściola św. Antoniego na Lyczakowie, studni

1893 i Maria z Kwiecińskich ur. 1856­1889.

ja szpitala św. Lazarza we Lwowie i do-

na etapie wstępnym, dopiero w to wchodzi-

dę imponujące. Odnowiono setki cennych

św. Jana z Dukli obok dawnego kościola

Cześć ich pamięci".

minikanów w Jaworowie. To wlaśnie on

my. Kiedy kaplica wewnątrz wyschnie, za-

pomników i grobów znanych, wybitnych

oo. bernardynów, figur świętych z fasady

Fundator kaplicy Felix Dybuś byl zna-

ufundowal w 1628 roku budowę kaplicy

czniemy robić odkrywki, szukać. Jest jakieś

dzialaczy kultury, pisarzy, poetów mala-

kościola oo. dominikanów, również przy

nym we Lwowie budowniczym i przed-

rodzinnej, która otrzymala nazwę kaplicy

pomalowanie tynków, trzeba sprawdzić czy

rzy, naukowców, profesorów wyższych

innych pracach na terenie Lwowa. Prace

siębiorcą budowlanym, przez pewien

Milewskich i byla przybudowana do muru

uczelni lwowskich, dyrektorów slynnego

byly jakieś malowidla. Po osuszeniu ścian

konserwatorskie finansuje Instytut ,,Polo-

czas pelnil nawet funkcję budownicze-

katedry. W 1904 roku kaplica zostala

Ossolineum, również groby zaslużonych

i kopuly przeprowadzimy oczyszczenie, de-

nika", zaś na obiekcie pracuje polsko-ukra-

go miejskiego. W nekrologu w ,,Gazecie

przebudowana wedlug projektu profesora

wojskowych, powstańców listopadowych

zynfekcję, przemurowanie kopuly. Nie zo-

ińska grupa wykonawców. Kaplica zostala

Lwowskiej" z dnia 9 maja 1893 roku na-

Wladyslawa Sadlowskiego. Wlaśnie wte-

stalo ram okiennych, na razie trudno ustalić

i styczniowych. Wśród tych prac wyróżnia

zbudowana w 1891 roku przez Feliksa Dy-

pisano: ,,Zmarly (Felix Dybuś) znany byl

dy marmurowe epitafia umieszczono przy

czy byly w nich witraże. Zachowana na-

się ambitny projekt Instytutu ,,Polonika"

busia, koncesjonowanego budowniczego

w szerokich kolach naszego miasta jako

wejściu do kaplicy. Wykonane z ciemno-

stawa oltarzowa będzie zakonserwowana,

odnowienia i zespolowej renowacji wszyst-

,,energicznego przedsiębiorcy budowlane-

nadzwyczaj ruchliwy i energiczny przed-

-czerwonego (podobno nie miejscowego,

również odnowimy zachowaną posadzkę

kich kaplic cmentarnych.

go". Usytuowana na polu (kwaterze) nr 71,

siębiorca budowniczy, któremu Lwów

ale węgierskiego) marmuru, w glębokim

Realizując swe plany, polscy konserwa-

ceramiczną i tablicę inskrypcyjną. Przewi-

w prestiżowej części cmentarza, między

zawdzięcza caly szereg nowych ladnych

reliefie przedstawiają pólpostacie zmar-

dujemy konserwację cegly, z której kaplica

torzy wzorcowo i przy znacznym wysilku

monumentalnymi grobowcami baronów

domów". Między innymi, wlaśnie on zbu-

lych w stroju chórowym i z inskrypcjami

finansowym odnowili już trzy kaplice, mia-

jest zbudowana. Na szczycie dachu udalo

Brunickich i baronów Heydlów (projekt

dowal większość budynków przy ulicy św.

lacińskimi w części dolnej.

się odnaleźć resztki ceramicznej dachów-

nowicie kaplicę Krzyżanowskich, kaplicę

Leonarda Markoniego). Nie zważając na

Mikolaja i ulicy Kurnickiej. Felix Dybuś

Profesor Tadeusz Mańkowski uważal,

ki, jest ona w trzech lub czterech kolorach.

hrabiów Dunin-Borkowskich i kaplicę Bar-

niewielkie wymiary, kaplica robi wrażenie

byl wlaścicielem kilku kamienic, również

że epitafia Milewskich byly dzielem zna-

czewskich. W 2023 roku postanowiono

Rozpoznano dachówki żólte, zielone, nie-

bardzo malownicze, zbudowana z cioso-

nego lwowskiego rzeźbiarza i muratora

bieskie. Ale na razie nie ma żadnych zdjęć

przystąpić do odnowienia kolejnej, czwartej

wego kamienia (piaskowca) i nie otynko-

Aleksandra Prochenkowicza. Na razie

kaplicy, mianowicie kaplicy rodziny Jawor-

jak wyglądal ich uklad, nie odnaleziono żad-

wanej cegly, z wysokim dachem pokrytym

prace konserwatorskie rozpoczęto przy

nej informacji. Bez tego będzie bardzo trud-

skich. Przetarg na wykonanie prac wygrala

kiedyś kolorową dachówką. Wejście ozdo-

jednej z tablic epitafijnych, druga zaś cze-

no odtworzyć rysunek i konkretny uklad

warszawska firma ZKR (,,Zabytki, konser-

biono bialo-kamiennym portalem i flanko-

ka na swoją kolej. Prace prowadzi polsko-

dachówek, ale bardzo chcemy to zrobić.

wacja, remonty") pod kierownictwem pre-

wano dwoma kolumnami. Nad wejściem

-ukraiński zespól konserwatorów, mia-

zesa zarządu Pawla Jędrzejczyka. Wlaśnie

Pracujemy na tym obiekcie w 2023 roku

rzeźbione w piaskowcu medaliony Jezusa

nowicie Natalia Tomsia, Szymon Tomsia

tak dlugo, jak pozwoli pogoda, czyli dopóki

TABLICA INSKRYPCYJNA

i Andrij Sadowy.

nie będzie mrozów".

Jako inicjator renowacji tablic epita-

fijnych wystąpilo warszawskie Towarzy-

stwo Tradycji Akademickiej, które również

wspólfinansuje te prace razem z polskim

Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Na-

rodowego (Mki DN).

Natalia  Tomsia  między  innym

powiedziala:

­ Mamy w planach również odnowie-

nie drugiego epitafium, ale najpierw sku-

piliśmy na jednym. W katedrze lwowskiej

pracujemy już nie pierwszy rok. Kilka lat

temu nasza ekipa odnowila marmurowe

pomniki arcybiskupów lwowskich Wacla-

wa Hieronima Sierakowskiego i Ferdynan-

da Onufrego Kickiego w kaplicy Chrystusa

Ukrzyżowanego. W 2023 roku pracujemy

na Ziemi Lwowskiej również przy konser-

wacji pomnika na grobie rodziców Alek-

sandra Fredry, mianowicie Jacka hr. Fredry

i jego malżonki Marii z hr. Dembińskich.

Pomnik, jak i inne pochówki Fredrów, znaj-

duje się w kaplicy Fredrów przy kościele

parafialnym w Rudkach. Odnawiamy rów-

nież marmurową, ale bardzo zniszczoną

tablicę ku pamięci Krzysztofa Koniecpol-

skiego, która jest wmurowana w ścianę na

zewnątrz kościola w Stryju".

Aleksy Loziński powiedzial, że w 2023

roku polskie MKiDN, Instytut ,,Polonika"

i liczne polskie stowarzyszenia i towarzy-

WNĘTRZE KAPLICY JAWORSKICH

stwa tradycyjnie prowadzą intensywne

KAPLICA JAWORSKICH