15

nr 21 (433) 17­29. 11. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

rzekomej polskiej organizacji

się bezpośrednio do narodowo-

zarówno w ramach trwające-

jest praktycznie niemożliwe do

ści, wydalo również CK KP(b)

go od wielu lat agenturalnego

ustalenia. Tezę o dzialalności

U które wprost polecalo prze-

rozpracowywania  środowi-

tajnych organizacji wywroto-

prowadzenie masowej opera-

ska polskiej inteligencji, jak też

wych aktywnie forsowal Wsie-

cji ,,W celu uderzenia we wroga

wcześniejszych śledztw, w tym

wolod Balicki, który wychodzil

klasowego, dla wyjawienia kon-

zakończonej porażką czekistów

z zalożenia, że na Ukrainie ist-

trrewolucyjnych centrów orga-

sprawy kijowskich nauczy-

nieje zorganizowany sabotaż

nizujących sabotaż zbioru zbóż

cieli. Wybrane wątki należa-

poczynań partii, organizowany

oraz innych przedsięwzięć po-

lo jedynie polączyć w spójną

przez podziemie związane z za-

lityczno-gospodarczych". Choć

narrację oraz co ważniejsze

granicą i obcymi wywiadami,

cala akcja motywowana byla

znaleźć odpowiednich ,,uczest-

glównie zaś z polskim Sztabem

glównie czynnikami gospo-

ników" rzekomej organizacji.

Generalnym. W związku z rolą

darczymi w trakcie Wielkiego

Tym razem, w przeciwieństwie

jaką w strukturach GPU odgry-

Glodu, to jednak po raz pierw-

do lat 1920-1921, na sowiec-

wal Balicki, możemy postawić

szy w oficjalnych dokumentach

cerkwi i sekt, 63 z grup kontrre-

najbardziej  prawdopodobne

kiej Ukrainie brakowalo jednak

tezę, iż to wlaśnie jego przeko-

pojawila się kwestia planowego

wolucyjnych w przemyśle i 135

wydaje się, iż decyzję o rozpo-

realnych czlonków POW. Dla

nanie o istnieniu polskiej or-

represjonowania ,,polskiej kon-

za szkodnictwo w gospodarce

częciu fabrykowania szeroko

czekistów oraz ich partyjnych

ganizacji stalo się bezpośrednią

trrewolucji". 18 listopada 1932

rolnej".

zakrojonej sprawy przeciwko

kuratorów nie stanowilo to

przyczyną stworzenia misty-

r. Politbiuro CK KP(b)U wyda-

Drugim czynnikiem deter-

,,polskim nacjonalistom" pod-

jednak najmniejszego proble-

fikacji z POW. Znając mecha-

lo postanowienie o likwida-

minującym stworzenie fikcyj-

jęto na przelomie 1932 i 1933 r.

mu. Do wszystkich zarządów

nizmy pracy sowieckich slużb

cji kontrrewolucyjnych gniazd

nej POW byly stosunki ZSRR

Nazwę przyszlej ,,organizacji"

obwodowych GPU, do naczel-

i partyjnej biurokracji niemalże

i rozgromieniu kulackich grup

z II Rzeczpospolitą, w tym pro-

zapożyczono z realnej, choć już

ników wydzialów specjalnych

pewne jest, iż podwladni, aby

w kilkunastu rejonach. Na

wadzona od lat walka z realną

nieistniejącej Polskiej Orga-

w Kijowskim i Charkowskim

spelnić oczekiwania szefa, ce-

zwolanym na następny dzień

i wydumaną polską agenturą,

nizacji Wojskowej. Zabieg ten

Korpusach RKKA, oraz do do-

lowo zaklinali rzeczywistość,

zebraniu naczelników Obwo-

szczególnie zaś tą w szeregach

mial na celu uwiarygodnienie

wódców Wojsk Pogranicznych

bardzo często uciekając się do

dowych Wydzialów GPU za-

KPP i KPZU. Przygotowywaniu

calej operacji. Ponadto, jak pisal

rozeslano specjalne ,,orien-

fabrykacji materialów. Z drugiej

twierdzono plan aresztowania

represji nie przeszkadzala by-

znany prof. O. Rublow, nazwa

tirowki" zawierające schemat

zaś strony, zorganizowanie tak

3495 osób, spośród których po

najmniej formalna poprawa sto-

POW po prostu byla wygodna

śledztwa, który należalo jedy-

szeroko zakrojonej i naglośnio-

linii ,,ukraińskiej kontrrewolu-

sunków z Polską, które po pod-

w użyciu ­ krótka oraz groźnie

nie uzupelnić miejscowym ma-

nej prowokacji, wymagalo poli-

cji miano aresztować 1180, bia-

pisaniu w lipcu 1932 r. traktatu

brzmiąca .

terialem. Na ofiary wybrano

tycznej akceptacji najwyższych

lej kontrrewolucji 247, polskiej

o nieagresji przeżywaly krótko-

Za podstawę do fabrykacji

tym razem partyjnych i oświa-

czynników partyjnych.

kontrrewolucji 341, narodowej

trwale odmrożenie. Obserwując

nowej sprawy przeciwko pol-

towych aktywistów ,,koreni-

Podobne rekomendacje dla

kontrrewolucji 540, kontrrewo-

przemiany polityczne wewnątrz

skiej mniejszości narodowej

zacji" ­ budowniczych polskiej

GPU USRR, choć nie odwolujące

lucji wiejskiej 812, 420 po linii

ZSRR, a także stosunki z II RP,

poslużyly materialy zebrane

kultury proletariackiej.

Bylem, widzialem, zrozumialem ­

Palac Skrzyńskich-Czartoryskich

w Żurawnie zostanie odnowiony

я був, я бачив, я зрозумів

Studentom z Bialorusi,

polskiego czasu przeszlego przez miesz-

teraźniejszym. W okresie praslowiańskim

jesmъ, jeste, sǫtъ oraz trzy formy w licz-

Rosji i Ukrainy wiele

kańców krajów postsowieckich. Kiedy

odmiana ta miala postać: jesmь, jesi, jestъ,

już moi uczniowie opanują formy czasu

problemów sprawiają

przeszlego, a więc wiedzą, że np. od sie-

bie podwójnej ( jesvě, jesta, jeste), który-

formy czasu przeszlego

dzieć czas przeszly ma postać siedzialem

mi ­ dla jasności obrazu ­ nie będziemy

w języku polskim.

/ siedzialam, siedzialeś, siedzialaś etc.,

się tu zajmować. Spośród tych form we

Zamiast bylem, czytalem,

dalej mówią ja siedzialem / siedzialam;

wspólczesnych językach wschodnioslo-

zrobilem mówią ja byl,

ja czytalem / czytalam etc., np. Wczoraj

wiańskich zachowalo się jedynie jest dla

ja czytal, ja zrobil. Blędy

wieczorem ja oglądalem książkę. Dziś ja

trzeciej osoby liczy pojedynczej, choć za-

wstalam bardzo późno. Czy ty wczoraj

kres jego użycia jest mocno ograniczony

tego typu zdarzają się

bylaś w sklepie? Z czysto formalnego

(por. ros. у меня есть ,,ja mam"). W polsz-

nawet osobom polskiego

PALAC SKRZYŃSKICH-CZARTORYSKICH W ŻURAWNIE, STAN OBECNY

punktu widzenia te polskie zdania są

czyźnie po wyrównaniach analogicznych

pochodzenia i z dobrym

W Żurawnie, 80 kilometrów

i wewnętrzny palacu. Najpierw konieczne

bez zarzutu. Nas interesuje podmiot (wy-

formy te kontynuowane są w postaci od-

ogólnym poziomem

od Lwowa, zostanie

będzie przeprowadzenie generalnego re-

konawca czynności), a ściślej ­ sposób

miany jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jeste-

znajomości polszczyzny.

odrestaurowany palac

montu, a dopiero potem samej renowacji.

wyrażania podmiotu. W przytoczonych

ście, są.

Nie dziwi mnie to, gdyż

Skrzyńskich-Czartoryskich.

Środki zostaną pozyskane dzięki wsparciu

wyżej zdaniach jest zaimek ja (dwa razy)

Wracamy teraz do czasu przeszlego

Będzie tam dzialać Centrum

jest to naturalny przejaw

dobroczyńców oraz programowi granto-

i zaimek ty. Rzecz w tym, że w natural-

zlożonego. Jak już wiemy, tworzono ten

Rehabilitacji Spolecznej

wemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych

nych polskich wypowiedziach w 1. i 2.

czas przez polączenie opisanego wyżej

językowej interferencji ­

Dzieci i pierwszy na

Ukrainy. Rozpoczęcie prac planowane jest

osoby liczby pojedynczej i mnogiej nie ma

imieslowu z czasownikiem być w formie

gdy na jednym obszarze

Ukrainie Ośrodek Pomocy

na wiosnę 2024 roku.

potrzeby wyrażania podmiotu, bowiem

osobowej czasu teraźniejszego, a więc np.

mieszkają przedstawiciele

Psychologicznej dla Dzieci

Palac w Żurawnie wybudowano na

końcówki form czasu przeszlego kono-

azъ jesmъ neslъ / nesla, tj. wspólczesne

różnych wspólnot

Wojny ,,Hope for Kids".

przelomie XVIII ­ XIX wieku. W 1904 roku

tują informację o wykonawcy czynności.

pol. ja nioslem / nioslam (lub archaiczne

komunikacyjnych, to

Calkowity koszt renowacji to 3

budynek splonąl. Po pożarze, w latach

Wystarczy więc powiedzieć: Wczoraj

dziś jam niósl / nioslam), ty jesi neslъ (ty

miliony dolarów.

zaczyna się przenikanie

1904­1908 dla Antoniego Skrzyńskiego

wrócilem bardzo późno, bo -em w formie

niosleś lub rzadsze tyś niósl), on jestъ

zbudowano nowy palac w stylu neore-

wrócilem informuje jednoznacznie, że

neslъ, ona jestъ nesla, ono jestъ neslo (on

elementów z jednego

Przedstawiciele wladz obwodu lwow-

nesansowych rezydencji francuskich.

ja jestem wykonawcą czynności, oraz

niósl, ona niosla, ono nioslo) itd. W języ-

języka do drugiego.

skiego i Fundacja Charytatywna ,,HopeUA"

W okresie międzywojennym palac byl

Wczoraj wrócileś bardzo późno, bo -eś

kach wschodnioslowiańskich konstruk-

wlasnością  rodziny  Czartoryskich.

podpisaly memorandum o wspólpracy, któ-

wskazuje, że wykonawcą jest osoba, do

cja ta rozwinęla się w inny sposób niż

HENRYK DUDA

re przewiduje prace restauratorskie i na-

W czasach sowieckich w dawnym palacu

której się zwracam. Gdy w polskich zda-

w języku polskim. Pod dawnym slowie

prawcze zabytku.

urządzono sanatorium przeciwgruźlicze.

niach tego typu używa się podmiotu, to

posilkowym ( jesmъ, jesi itd.) nie ma śladu,

Czas przeszly w polszczyźnie oraz we

Fundacja ,,HopeUA" zajmuje się reha-

W 2004 roku gmach doznal znaczących

jedynie w celu wzmocnienia sily wypo-

pozostal jedynie imieslów l-owy, por. np.

wspólczesnych językach wschodnioslo-

bilitacją dzieci, które podczas wojny staly

zniszczeń w wyniku pożaru. Obecnie po-

wiedzi. Inaczej w języku ukraińskim i in-

ukraińskie: я ніс, ти ніс, він ніс w rodza-

wiańskich kontynuuje praslowiański czas

pada w ruinę.

się ofiarami lub świadkami przemocy oraz

nych językach wschodnioslowiańskich.

ju męskim, czy я несла, ти несла, вона

przeszly zlożony. Skladal się on z dwu

ucierpialy na skutek stresu pourazowego.

W tych językach zaimek osobowy jest

несла w rodzaju żeńskim.

elementów. Pierwszym z nich byl jeden

Odnowiony zostanie wystrój zewnętrzny

konieczny, bo forma czasownika (bezpo-

Po tych, z konieczność uproszczonych

z imieslowów czasu przeszlego (w grama-

ŹRÓDLO: TVOEMISTO.TV

średni kontynuant dawnego imieslowu)

i nieobejmujących wszystkich form oso-

tykach zwany drugim albo l-owym). We

nie wskazuje na osobę ­ dlatego po pol-

bowych i rodzajowych odmiany w czasie

wspólczesnym języku polskim formy tego

sku w 1. os. l. poj. napisalem / napisalam

przeszlym, widać już wyraźnie dlacze-

imieslowu widać w trzeciej osobie czasu

przeszlego (byl-ø, byl-a, byl-o; czytal-ø,

list, po ukraińsku я написав / написала

go Bialorusini, Rosjanie i Ukraińcy, za-

czytal-a, czytal-o etc., gdzie ø jest znakiem

лист, w 2. os. l. poj. napisaleś / napisalaś

miast powiedzieć Wczoraj oglądalem film

­ po ukr. ти написав / написала лист.

w telewizji, mówią Wczoraj ja oglądal (lub

końcówki zerowej). Tworzono ten imieslów

Bez zaimka osobowego wypowiedzi w ję-

oglądala) film w telewizji. To dość typowy

w ten sposób, że do tematu bezokolicznika

zykach wschodnioslowiańskich bylyby

przyklad interferencji językowej ­ prze-

dodawano praslowiańską cząstkę (morfem)

l oraz końcówki rodzajowe, np. psl. nes-l-ъ,

niezrozumiale. Nie trzeba jednak tego za-

noszenie (kalkowanie) struktur języka

imka przenosić do wypowiedzi w języku

źródlowego (pierwszego, ojczystego) do

nes-l-a, nes-l-o> polskie niós-l-ø, nios-l-a, nio-

polskim. Do użycia form czasu przyszle-

języka docelowego.

s-l-o, por. ukr. ніс-ø (z dawniejszego ніс-л-ø),

go zlożonego powrócimy w następnym

Jako nauczyciel języka polskiego jako

нес-л-а, нес-л-о.

odcinku cyklu.

obcego zauważylem jeszcze inny, nie tak

Drugim elementem czasu przeszlego

oczywisty, typ blędów w użyciu form

zlożonego byl czasownik być w czasie

PALAC W ŻURAWNIE, WIDOK OD STRONY PARKU, 1938 R.