23

nr 21 (433) 17­29. 11. 2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Hersch Lauterpacht ­ czlowiek, który poświęcil

swoje życie walce o prawa czlowieka  (cz. 2)

W tych dniach walk

w Niemczech hitlerowskich.

listopadowych o miasto

Pod koniec 1937 roku ,,żydow-

21-letni student prawa

ski chlopiec z Żólkwi" zostal

Hersch Lauterpacht bral

wybrany na prestiżową kate-

aktywny udzial w obronie

drę prawa międzynarodowe-

ludności żydowskiej, wpisal

go uniwersytetu w Cambridge.

się do ochotniczej milicji

Byl to kolejny sukces, niestety

żydowskiej, patrolowal

absolutnie nie zauważony we

dzielnicę żydowską. Na

Lwowie wśród spoleczności

uniwersytecie Lauterpachta

prawników, również na Uni-

RAFAL LEMKIN

wybrano prezesem

wersytecie Jana Kazimierza. Zaś

Organizacji Sionistycznej

ze Lwowem Hersch Laterpacht

okresie czasu Hersch Lauter-

Mlodzieży Akademickiej,

byl nadal ściśle związany ­ tu

pacht ostatecznie wybral ka-

która zajmowala się m.in.

(również w Żólkwi) mieszkali

rierę naukową, przed dzialal-

organizacją gimnazjum

jego rodzice, brat, siostry i licz-

nością praktyczną, adwokacką.

żydowskiego i bojkotem szkól

ni dalsi krewni. W listach często

Byl zauważony w środowisku

polskich. Doświadczenia

alarmowali o narastaniu eksce-

profesorskim i szybko awanso-

wyniesione ze Lwowa

sów antyżydowskich, konflik-

wal w LSE. Rosla jego reputacja

zdecydowaly o dalszym

tów międzynarodowościowych

naukowa. W 1933 roku zosta-

rozwoju świadomości

i etnicznych. Hersch Lauter-

la opublikowana jego kolejna

Lauterpachta, jego

pacht kilka razy namawial ro-

praca, mianowicie ,,The Func-

uczuleniu na wzrost różnych

dziców osiedlić się w Anglii, lecz

tion of Law in the International

nacjonalizmów w Europie

Community".

oni za każdym razem odmawiali

w latach 20­30.

wyjazdu ze Lwowa. Już niedlugo

Autor uważal tę rozprawę na-

wszystko skończylo się dla nich

ukową za najważniejszą w swo-

tragicznie, mianowicie pelną

im dorobku naukowym. Wedlug

JURIJ SMIRNOW

O

zagladą lwowskiej rodziny Lau-

wspomnień syna, Hersch Lau-

d tego czasu jego zaintere-

terpacht codziennie pracowal

terpachtów podczas okupacji

sowania naukowe skupi-

niemieckiej, jak również zagla-

bardzo intensywnie na uni-

ly się dookola problemów

dą prawie calej spoleczności ży-

wersytecie, również w domu, do

ochrony praw jednostki i praw

dowskiej w Galicji. Zginęlo po-

późnego popoludnia. Już w la-

HERSCH LAUTERPACHT, PROFESOR UNIWERSYTETU W CAMBRIDGE

mniejszości narodowych, na

nad 70 osób jego krewnych.

tach 30. zaowocowalo to kolej-

opracowaniu zasad odpowied-

zawodowych, wśród naukow-

Z wybuchem II wojny świa-

pracą Stalego Trybunalu Spra-

nymi sukcesami.

niego prawa międzynarodo-

ców prawa międzynarodowego

towej Hersch Lauterpacht nie

Hersch Lauterpacht szyb-

wiedliwości Międzynarodowej

wego. Do tego konkretnie dążyl

na uniwersytecie wiedeńskim.

tylko wykladal na uniwersyte-

ko stal się znanym i cenionym

w Hadze, powstalego wedlug

przez cale swoje życie już jako

Od tego czasu mlody naukowiec

cie w Cambridge, ale też zaanga-

prawnikiem w kolach nie tylko

postanowień traktatu wersal-

profesor prawa międzynaro-

skupil się na studiach prawa

żowal się w praktyczną dzialal-

angielskich, lecz międzynaro-

skiego. Lauterpacht najważ-

dowego i jako sędzia Między-

międzynarodowego.

ność potępienia faszystowskich

dowych. Na przyklad, w 1933

niejszym zadaniem prawa, ,,ży-

narodowego Trybunalu ONZ

Wladal językami francu-

przestępstw przeciwko ludz-

roku cesarz Etiopii Haile Se-

wotną koniecznością", uważal

w Hadze. Osobiście dla Her-

skim, niemieckim, wloskim,

kości, prześladowania i ekster-

ochronę praw czlowieka, ochro-

lassie powierzyl wlaśnie jemu

scha Lauterpachta niezwykle

polskim, ukraińskim oraz na co

minacji Żydów w krajach oku-

ekspertyzę prawną na temat

nę praw konkretnej jednost-

ważnym byl udzial w pracach

dzień poslugiwal się hebrajskim

powanych przez hitlerowców.

aneksji Etiopii przez Wlochy.

ki, glosil, że jednostki powinny

ekipy prokuratorskiej sędziów

i jidysz. Aktywnie udzielal się

W 1940 roku wyglosil serię wy-

Ze Szwajcarii zwracano się do

,,posiadać prawa międzynaro-

angielskich Trybunalu Norym-

w życiu politycznym i kultu-

kladów i odczytów w USA, sfi-

niego o opinię prawną na te-

dowe". Byla to innowacyjna i re-

berskiego w listopadzie 1945

ralnym studentów żydowskich

nansowanych przez Carnegie

mat prześladowania Żydów

wolucyjna teza. Wlaśnie w tym

roku, na którym przywódcy

w Wiedniu. W 1922 roku zostal

Foundation, nawiązal kontakty

Niemiec faszystowskich zostali

wybrany  przewodniczącym

z Felixem Frankfurtem, sędzią

postawieni przed międzynaro-

Światowej Unii Studentów Ży-

Sądu Najwyższego USA i Rober-

dowym sądem m.in. za zbrodnie

dowskich, której prezydentem

tem Jacksonem, prokuratorem

przeciwko ludności cywilnej

honorowym byl Albert Einstein.

generalnym USA w administra-

i ludobójstwo Żydów.

Jednak atmosfera powojenne-

cji prezydenta Roosevelta.

Wedlug  Philippe  Sandsa

go Wiednia byla przesycona an-

Wlaśnie Jackson ,,wykorzy-

wlaśnie tragiczne wydarzenia

tysemityzmem i nacjonalizmem

stal niektóre z pomyslów Lau-

listopada 1918 roku we Lwowie,

niemieckim. Lauterpacht odbie-

terpachta w akcie Lend-Lease,

walki polsko-ukraińskie i po-

ral to bardzo ostro i w 1923 roku

który prezydent Roosevelt prze-

grom żydowski w dniach 22­

z mlodą żoną Rachel Steinberg,

prowadzil w kongresie kilka ty-

24 listopada mialy decydujący

Żydówką z Palestyny, wyjechal

godni później" (Philippe Sands).

wplyw na postanowienie Her-

do Anglii, praktycznie w niezna-

Lauterpacht nawiązal też kon-

scha Lauterpachta pożegnać się

ne. Do tegoż nie wladal językiem

takt i aktywnie wspólpracowal

z Alma Mater ­ uniwersytetem

angielskim. W Londynie zapisal

z Komitetem do spraw zbrodni

lwowskim i w ogóle ze Lwowem

się na studia do cenionej London

wojennych, z Amerykańskim

i Galicją i wyjechać do Wiednia.

School of Economics and Political

Komitetem Żydowskim i Świato-

Jeszcze na uniwersytecie

Science(LSE) i za kilka miesię-

wym Kongresem Żydów w spra-

lwowskim w kwietniu 1917

cy już calkiem dobrze mówil po

wach śledztwa o popelnionych

roku Lauterpacht zdal z naj-

angielsku.

na Żydach przestępstwach przez

wyższą oceną pierwszy egza-

Atmosfera Anglii odpowia-

hitlerowców. W tym samym

min państwowy historycz-

dala mu jak najbardziej i już po

czasie, w listopadzie 1944 roku

no-prawny. Po tragicznych

uplywie kilku lat Hersch Lau-

w USA ukazala się książka in-

doświadczeniach lwowskich,

terpacht byl calkiem zadomo-

nego polskiego Żyda i absolwenta

w 1919 roku po zakończeniu

wiony w Wielkiej Brytanii.

uniwersytetu lwowskiego Ra-

roku akademickiego Hersch

W Londynie w 1927 roku napi-

fala Lemkina pt. ,,Axis Rule in

Lauterpacht postanowil poże-

sal kolejny swój doktorat na te-

Occupied Europe", w której autor

gnać się ze Lwowem i Galicją

mat ,,Źródla prawa prywatnego

zdefiniowal zbrodnie ludobój-

i wyjechal do Wiednia, do nie-

i analogie w prawie międzyna-

stwa (genocide) i zaproponowal

dawna jeszcze stolicy austro-

rodowym". Ta praca i dziś uwa-

wlaśnie ten termin prawny. Pod

węgierskiej monarchii. Tam

żana jest za dzielo o fundamen-

koniec tegoż 1944 roku Lauter-

na miejscowym uniwersyte-

talnym znaczeniu naukowym.

pacht oddal do druku wlasną

cie w latach 1919­1923 ukoń-

Od 1928 roku dr Lauterpacht

książkę traktującą zagadnienia

czyl studia prawnicze, zdal

pracowal już jako wykladowca

związane z prawami jednostki

dwa kolejne egzaminy pań-

na LSE. Jako naukowiec sku-

i jej obrony przez prawo między-

stwowe (sądowy i politycz-

pil się na relacjach jednostki ze

narodowe. W czerwcu 1945 roku

ny) i uzyskal stopień doktora.

spoleczeństwem i relacjach pra-

zostala opublikowana kolej-

Doktorat jego poświęcony byl

wa międzynarodowego i usta-

na praca Lauterpachta na temat

nowo powstalej Lidze Narodów

wodawstwa narodowego. Byl

międzynarodowej Karty Praw

KAMIENICA PRZY UL. TEATRALNEJ 6, W KTÓREJ MIESZKALA

i byl wysoko oceniony w kolach

zainteresowany  praktyczną

Czlowieka.

RODZINA LAUTERPACHTÓW