12

nr 22 (434) 30.11.­18.12.2023

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Druga Jesień 2023

w Odessie przygotowal dzielo sceniczne

na podstawie wierszy i fragmentów prozy

Tadeusza Różewicza. Dwa utwory polskich

dramaturgów są grane na scenie Teatru

imienia Jurija Drohobycza w Drohobyczu ­

W dniach 19­20 listopada

,,Zwierciadlo. Podwójna nieobecność" Joli

w Drohobyczu po raz

Jareckiej i ,,Serenada" Slawomira Mrożka.

Ze sceny Teatru Muzyczno-Dramatycz-

dwudziesty drugi

nego im. Jurija Drohobycza w Drohobyczu

zostal zrealizowany

bohaterowie spektaklu ,,Serenada" Slawo-

projekt literacko-

mira Mrożka mówią po ukraińsku dzięki tlu-

artystyczny ,,Druga

maczeniu, którego dokonala Wiera Meniok,

Jesień". Wydarzenie

kierowniczka Polonistycznego Centrum

jest poświęcone postaci

Naukowo-Informacyjnego Uniwersytetu

w Drohobyczu.

Brunona Schulza,

­ Pomyslodawcą jest Aleksandr Korol,

polskiego pisarza

glówny reżyser naszego drohobyckiego

i malarza żydowskiego

teatru, a ja tylko wspieralam­ powiedziala

pochodzenia, jednego

Wiera Meniok. ­ Aleksander Korol pomyślal

z najoryginalniejszych

o Slawomirze Mrożku, gdy jeszcze byl stu-

twórców polskiej kultury

dentem. Grali ten spektakl w rosyjskim tlu-

XX wieku.

maczeniu już wtedy, w dawnych latach. Nie

­ Przede wszystkim, w czasie wojny

bylo ukraińskiego tlumaczenia, więc podzie-

jest to coś fantastycznego, że na Ukrainie

lil się swoim znakomitym pomyslem i z wiel-

TEKST I ZDJĘCIA

nie zapomniano o literaturze ­ powiedziala

ką przyjemnością zrobilam dla nich to tlu-

KONSTANTY CZAWAGA

Anna Nasilowska, prezes Stowarzyszenia

maczenie. Dzisiaj to nie byla premiera, gdyż

,,Drugą Jesień" tradycyjnie rozpoczęto

Pisarzy Polskich. ­ Nie zapomniano o kultu-

premiera odbyla się już jakiś czas temu. Tak,

od spotkania ekumenicznego w miejscu tra-

żyli, wspólnie tworzyli historie i kulturę,

razem dzisiaj czytali fragment z ,,Drugiej

rze i nie zapomniano też o różnych wątkach

w czasie wojny, bo jest tutaj metafora woj-

gicznej śmierci Brunona Schulza na skrzyżo-

rozwijali to miasto. Zastępca Stowarzy-

Jesieni" czyli z opowiadania Schulza tak

kulturowych, tradycji, która się sklada na

ny też. W tej pierwszej części, jakby w tym

waniu ulic Mickiewicza i Czackiego (obecnie

szenia zaprosil dzisiaj, by przychodzić do

zatytulowanego. Stąd nazwa naszego pro-

Drohobycz, na różne miasta, w których się

pretekście do spektaklu, podczas spotkania

to fragment ul. Tarasa Szewczenki), na tere-

synagogi. Mamy tam wystawy, które opo-

jektu, ale stąd też wyprowadzane są inne

krzyżują kultura polska, żydowska, ukra-

z Anna Nasilowską, która jest autorką nowej

nie drohobyckiego getta. Obecnie znajduje

wiadają o historii żydostwa drohobyckiego,

znaczenia jak drugie życie, jak życie po

ińska. To jest wielki tygiel. Wobec Schulza

biografii Slawomira Mrożka bylo powiedzia-

się tam tablica z napisem ,,W tym miejscu

o sprawiedliwych wśród narodów świata,

śmierci, jak druga jesień dla Schulza w któ-

mamy obowiązki w Polsce i jak okazuje się

ne, że absurd ma swoją ciemną stronę. Ab-

19.XI.1942 r. zginąl zastrzelony przez ge-

którzy ratowali Żydów. Od czasu jak byla

rej on zmartwychwstaje. Nie boję się tego

na Ukrainie również. Jest takie poczucie, że

surd to nie tylko śmiech, to nie tylko humor

stapowca wielki artysta, drohobyczanin,

odnowiona i otwarta Wielka Chóralna Sy-

slowa. Po prostu do nas powraca i chcemy,

należy o tym twórcy przypominać. Pamię-

i to że reagujemy naturalną reakcją, że się

Bruno Schulz" w językach polskim i ukraiń-

nagoga, mamy rzeczywistą obecność Sto-

żeby ta druga jesień nadeszla dla Ukrainy

tam, że czytalam Schulza w pierwszej kla-

śmiejemy. Ale jest to też groza.

skim. Zanoszono też wspólne modlitwy za

warzyszenia Żydowskiego w mieście.

jak najszybciej, wlaściwie jako życie. Wśród

sie liceum i jak piętnastolatka bylam pod

Glówną rolę ­ Lisa zagral aktor Jurij

wybitnych Polaków, Ukraińców i Żydów,

Umówiliśmy się na spotkanie w syna-

naszych gości są Anna Nasilowska, prezes

wrażeniem. Później byl test i trzeba bylo

Fedczuk, który zachwycil publiczność

powiązanych z Drohobyczem, również za

godze pomiędzy punktami nasyconego pro-

Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Zbigniew

w ostatnim zadaniu powiedzieć co się czyta-

również swoją grą na wiolonczeli.

żolnierzy ukraińskich.

gramu ,,Drugiej Jesieni" i bylo to spotkanie

Zbigowski, prezes warszawskiego oddzialu

lo ostatnio. Napisalam, że czytalam wspa-

­ Glówny reżyser zobaczyl mnie w tej

Po raz pierwszy tego rodzaju wydarze-

udane. Po modlitwie ekumenicznej uczest-

Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, profesor

nialą książkę Brunona Schulza. Dostalam

roli ­ powiedzial Jurij Fedczuk. ­ Podszedl

nia odbyly się w 1992 roku ­ w 50. roczni-

nicy projektu udali się do domu Schulza przy

Pawel Pruchniak z Uniwersytetu im. Komi-

zero punktów, ponieważ pani od polskiego

do mnie i powiedzial: Jura, zagrasz w naszej

cę śmierci pisarza. Po jakiejś przerwie

dawnej ulicy Floriańskiej. Miejscowy ar-

sji Edukacji Narodowej w Krakowie ­ jeden

nie wiedziala, że coś takiego jest. Minęlo

sztuce, ale jest jedna rzecz: musisz nauczyć

dopiero w 2001 roku obchody wznowiono.

tysta Aleksander Maksymow przedstawil

z najważniejszych naszych wspólorganiza-

chyba trzy-cztery lata i chyba już nie ma po-

się grać na wiolonczeli. Ja natychmiast po-

Wszystkie wydarzenia upamiętniające

tam oryginalne kolaże oraz performance.

torów. Z Uniwersytetu Śląskiego przyjecha-

lonisty, który nie wie kim byl Bruno Schulz.

wiedzialam mu wiele epitetów i pieszczotli-

Brunona Schulza od samego początku ob-

Również konsul generalny Eliza Dzwonkie-

li profesor Józef Olejniczak, profesor Maciej

Wśród wydarzeń pierwszego dnia zna-

wych slów, jednak udalo nam się osiągnąć

jąl patronatem Konsulat Generalny RP we

wicz i konsul Bogumila Rybak-Ziólkowska

Tramer. Grzegorz Józefczuk jak zawsze, któ-

lazly się także spotkania z jednym z naj-

nasz cel. W trzy miesiące opanowalem te

Lwowie.

spotkali się z kierownictwem Państwowe-

ry jest prezesem Stowarzyszenia Festiwal

bardziej znanych poetów wspólczesnej

dwa czy cztery kwadraty. Tak naprawdę nie

­ Wspólautorem koncepcji tych uroczy-

go Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana

Brunona Schulza w Lublinie i wspólorgani-

Polski Jackiem Podsiadlem, które prowa-

wiem, ile ich jest. Dobrze, że chociaż trochę

stości byl konsulat, zaś szczególne zaslugi

Franki w Drohobyczu, gdzie mieści się Izba

zatorem wszystkich naszych inicjatyw po-

dzil Pawel Pruchniak, oraz tlumaczem,

umiem przebierać palcami. Bylo ciężko, ale

tutaj mial konsul Krzysztof Sawicki ­ po-

Pamięci Brunona Schulca oraz niedawno zo-

schulzowskich, w tym też Festiwalu.

historykiem i schulzologiem Andrijem

w końcu wszystko poszlo gladko. Jeśli się

wiedziala w wywiadzie dla Kuriera obec-

stala otwarta nowa przestrzeń Polonistycz-

Publiczność zgromadzona w Bibliotece

Pawlyszynym ze Lwowa, który opowiadal

podobalo, jestem bardzo szczęśliwy. Cieszę

na konsul generalny RP we Lwowie Eliza

ne Centrum Naukowo-Informacyjne im. Igo-

z wielkim zainteresowaniem wysluchala

o ukraińskim wydaniu Slownika Schulza.

się, że sztuka wywoluje reakcję publiczno-

Dzwonkiewicz. ­ Jemu należy się absolutnie

ra Menioka. To wlaśnie ta placówka jest

rozmowy Grzegorza Józefczuka z Andrze-

Pierwszy dzień ,,Drugiej Jesieni" zakoń-

ści. Po to tu jesteśmy. Czy ten spektakl jest

pochwala i cześć za to, że wspólnie w Wie-

jednym ze wspólorganizatorów wydarzeń

jem Jurkewyczem, dziennikarzem, pre-

czyl się prelekcją znanej polskiej reżyserki

aktualny? Chyba tak. W szczególności, gdy

rą Meniok i wieloma innymi osobami po-

ku czci Brunona Schulza w Drohobyczu.

zenterem Twojego Radia, przewodnikiem,

Malgorzaty Bużyńskiej-Keller o filmach

chodzi o tajnych wspólpracowników i inne

wolano taką instytucje i taką konferencję,

Dalej przemieszczamy się do miejskiej

dyrektorem Teatru ,,Alter" w Drohobyczu,

o Drohobyczu.

osoby, które dzialają, zdobywają zaufanie

która odbywa się tutaj co roku i gromadzi

biblioteki, gdzie do późnego wieczora trwa-

uczestnikiem wojny z rosyjskim agreso-

Na drugi dzień czytania i debaty po raz

i wykonują brudną robotę.

milośników twórczości Brunona Schulza

ly tradycyjne ,,Spotkania listopadowe" po-

rem... Rozmowa dotyczyla jego prozy i opo-

pierwszy przebiegaly w nowym pomiesz-

,,Serenada" Mrożka adresowana jest do

i wszystkich tych, którzy chcieliby jesz-

etów, pisarzy, literaturoznawców, tluma-

wiadań, które od dawna znane są czytelni-

czeniu Centrum Naukowo-Informacyjne

widzów wszystkich pokoleń. Zauważylem

Marię Galas, prezes Polskiego Stowarzy-

cze lepiej zrozumieć fenomen tej postaci.

czy i wydawców. Wstęp byl wolny jak i na

kom nie tylko w rodzinnym mieście pisarza.

im. Igora Menioka. Prelegenci i dyskutanci

szenia Kulturalno-Oświatowego ,,Odrodze-

Dzisiaj jesteśmy tu w 81. rocznicę jego

wszystkie wydarzenia ,,Drugiej Jesieni".

Szczególne wrażenie zrobily utwory napi-

poruszyli tematy mityzacji i rzeczywistości.

nie" w Drohobyczu.

śmierci. Przed chwilą odbyla się modlitwa

­ Pomimo wojny byl Festiwal w lipcu

sane podczas pobytu Andrzeja na froncie

Kolejne wydarzenia tegorocznej ,,Dru-

­ Pięknie, jestem zachwycona wystę-

ekumeniczna i jest to dla mnie szczególnie

ubieglego roku, byla ,,Druga Jesień" ubie-

oraz te napisane po powrocie, opisujące to,

giej Jesieni" odbyly się w sali im. Jurija Dro-

pem ­ nie ukrywala swych emocji. ­ Aktor

wzruszające, gdyż tak sobie wyobrażam

gloroczna w listopadzie i znowu mamy

co widzial i przeżyl na ogarniętym wojną

hobycza. Zwrócono tam uwagę na twór-

pierwszorzędny, wysokiej pólki. Gra pięk-

i wiem, że tak bylo we wszystkich mia-

,,Drugą Jesień" w 81. rocznicę zamordowa-

wschodzie kraju. Autor prezentowal swoją

czość Slawomira Mrożka.

nie. Mrożek ­ kto go nie zna. Jego trzeba

steczkach tutaj, na dawnych Kresach, ale

nia Schulza ­ wyjaśnila nam Wiera Meniok,

książkę pt. ,,Transklimat".

W repertuarze teatrów ukraińskich

znać i rozumieć. Mam zadowolenie z tego,

przede wszystkim w tym miejscu, które

kierowniczka Centrum Naukowo-Informa-

Mimo wojennych ograniczeń, do Dro-

zwiększyly się przedstawienia oparte na

co tu bylo. Pięknie. Daj Boże, żeby tego bylo

Andrzej Chciuk nazywal Atlantydą. Tu byly

cyjne im. Igora Menioka. ­ Echa wydarzenia

hobycza przyjechalo wielu milośników

twórczości polskich autorów. Komedię

jak najwięcej i najczęściej.

tworzone te wszystkie kultury, wszystkie

oczywiście odbijają się w sposób szczególny

twórczości Brunona Schulza z Ukrainy

,,Damy i husarzy" Aleksandra Fredry po-

Na sali bylo najwięcej ludzi mlodych,

konfesje, wyznania i ludzie, którzy potrafili

wlaśnie teraz, bo Schulz zostal zamordowa-

i z Polski, którzy uczestniczyli w konferen-

nownie wystawily teatr imienia Iwana

studentów.

żyć ze sobą przez dlugi czas w pokoju. Świat

ny tylko i wylącznie z tego powodu, że byl

cjach, dyskusjach, prezentacjach książek,

Franki w Kijowie i teatr imienia Marii Zań-

­ Urodzilem się w Winnicy, a teraz na

ten niestety zginąl, rozpadl się, bo przyszly

Żydem. Ukraińcy teraz są zabijani tylko

różnych imprezach artystycznych.

kowieckiej we Lwowie. ,,Teatr na Czajnoj"

Uniwersytecie Pedagogicznym w Drohoby-

czasy, kiedy totalitaryzmy wygraly i spo-

i wylącznie z tego powodu, że są Ukraiń-

czu studiuję polonistykę ­ powiedziala Ka-

wodowaly, że to co bylo piękne i tak ważne

cami. Więc, niestety historia po raz kolejny

Bruno Schulz

tarzyna Kutowa. ­ Zostalam zaproszona na

przestalo istnieć.

odwraca się do czlowieka tą gorszą twarzą,

ten występ przez profesora Wierę Meniok.

W wydarzeniach projektu ,,Druga Je-

jak ciemna strona księżyca. Ale literatura,

Jesień

Szczerze powiem, że nie slyszalam wcze-

sień" tradycyjnie uczestniczą też przedsta-

teatr, muzyka, sztuki wizualne to jest wla-

śniej o Mrożku, ale spektakl bardzo mi się

[..] Jesień to tęsknota duszy ludzkiej do materialności, do istotności, do granic. Gdy

wiciele miejscowej wspólnoty żydowskiej.

ściwie ten front kulturalny i jak to poeta

podobal. Jest czarujący, mam bardzo dobre

z niezbadanych przyczyn metafory, projekty, marzenia ludzkie zaczynają tęsknić do

­ Wlaśnie Marian Hemar kiedyś po-

Ostap Slywyński ze Lwowa przed chwilą

realizacji, przychodzi czas jesieni. Te fantomy, które dotychczas rozprószone w najdal-

wrażenia, aktorzy byli świetni. Szczerze po-

wiedzial, że Drohobycz to póltora miasta

mówil podczas prezentacji ,,Slowniku woj-

lecam obejrzenie tej sztuki.

szych sferach ludzkiego kosmosu zabarwialy jego wysokie sklepienia swymi widma-

­ wyjaśnial gościom Leonid Golberg, prezes

ny", że jest to slownik wojny bez slowa woj-

Na zakończenie projektu ,,Druga Je-

mi ­ ściągają teraz do czlowieka, szukają ciepla jego oddechu, ciasnego przytulnego

Stowarzyszenia Żydowskiego w Drohoby-

na. To zapisywanie historii, które najbar-

sień" na scenie kameralnej Teatru odbyla

schronienia jego domu, niszy, w której stoi jego lóżko. Dom czlowieka staje się, jak sta-

czu. ­ Pól polskie, pól ukraińskie, pól ży-

dziej związane są z największymi traumami

się wspaniala prezentacja dwóch poetek

jenka betlejemska, jądrem, dookola którego zagęszczają przestwór wszystkie demony,

dowskie, i na odwrót ­ pól żydowskie, pól

ludzkimi. Mamy sporo zacnych gości. Caly

ukraińskich ­ Julii Bereżko-Kamińskiej i Olgi

wszystkie duchy górnych i dolnych sfer. Skończyl się czas pięknych klasycznych ge-

ukraińskie, pól polskie. Niestety teraz sy-

program jest bardzo nasycony. Przyjechala

Olchowej. Nieco wcześniej, kiedy przed

stów, lacińskiej frazeologii, poludniowych teatralnych zaokrągleń. Jesień szuka sobie

tuacja się zmienila. Stowarzyszenie Żydow-

do nas Bogumila Berdychowska z Narodo-

spektaklem Anna Nasilowska opowiadala

jędrności, prostackiej sily Dürerów i Breughelów. Pęka ta forma od nadmiaru materii,

skie w Drohobyczu liczy okolo 50 osób, ale

wego Centrum Kultury w Warszawie, która

o poezji i o Mrożku oraz czytala swoje wier-

twardnieje w węzly i sęki, chwyta ona materię w swe szczęki i kleszcze, gnębi ją, gwal-

ta żydowska obecność w mieście jest. Jest

przed spotkaniem ekumenicznym, przed

ci, ugniata i wypuszcza z swych rąk z śladami tej walki, klody na wpól obrobione z pięt-

sze, Olga Olchowa prezentowala je po ukra-

pamięć, jakieś zabytki, i dzisiejszy dzień

modlitwą wspólnie z Danylem Ilnyckim,

nem niesamowitego życia w grymasach, które im wycisnęla na drewnianych twarzach.

ińsku we wlasnym tlumaczeniu.

przypomina o tym, że ludzie tu wspólnie

znakomitym literaturoznawcą ukraińskim,