16

nr 22 (434) 30.11.­18.12.2023

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

O malarzu Janie Lorenowiczu fakty nieznane,

czyli niespodzianki z galicyjskich ksiąg metrykalnych

Rozmowa ANNY

GORDIJEWSKIEJ

z ANNĄ KOZLOWSKĄ-

RYŚ, autorką publikacji

o temacie lwowskiej

i kresowej, m.in. książek

,,Lwów na slodko i...

pólwytrawnie", ,,Sekrety

kresowych kuferków",

,,Rodzinny dagerotyp".

Czas przedświąteczny i Świę-

ta Bożego Narodzenia to czas,

w którym zdarzają się rzeczy

IWONICZ-ZDRÓJ, RYSUNEK JANA LORENOWICZA

nieoczekiwane... Czy i Tobie

przytrafialy się w trakcie prze-

KASZYCE. WPIS W KSIĘDZE METRYKALNEJ, CHRZEST JANA

szukiwania archiwaliów jakieś

LORENOWICZA

historyczne ,,niespodzianki"?

Nie jeden raz jakiś zdawaloby się nie-

,,pod samemi górami stanowiącymi

W Bialym Kamieniu rodzina Lo-

istotny fragment listu lub strzęp do-

dzial wód między morzem Czarnem

renowiczów spędzila kilka lat, do-

kumentu prowadzil mnie do nieocze-

i Baltyckim", jak czytamy w ,,Slow-

świadczając smutków i radości. Dwie

kiwanych znalezisk archiwalnych.

niku geograficznym Królestwa Pol-

mlodsze córki Lorenowiczów w nie-

Bywalo, że akurat w okresie świą-

skiego". Do miasteczka, w którym

dlugim czasie od przybycia zmarly ­

tecznym. To czas bardzo rodzinny,

w 1640 r. urodzil się Michal Korybut

4-letnią Kunegundę i 15-letnią Teklę

czas spotkań niekiedy z dawno nie

Wiśniowiecki, przyszly król Pol-

zabral krztusiec, choroba w tamtych

widzianą rodziną, z którą podczas

ski; i gdzie mieszkala i zmarla Tere-

czasach często będąca przyczyną

rozmów dokonuje się malych i więk-

sa z Rzewuskich, żona księcia Ka-

śmierci dzieci. Najstarszą, 19-letnią

szych odkryć, i wtedy takie dotąd

rola Radziwilla ,,Panie Kochanku"...

Katarzynę wydali za mąż za miej-

JAN LORENOWICZ I PAULINA DRDA-GADZIŃSKA, ŚLUB. RUDKA,

nic nie mówiące papiery zaczynają

My zaś przeniesiemy się w czasie

scowego ­ Grzegorza Konasiewicza

1871 R.

nabierać innego sensu. Czasem takie

do roku 1825. To wtedy lub może rok

i niebawem cieszyli się z narodzin

male odkrycia prowadzą nas do za-

czy dwa wcześniej, zjechal do Bialego

wnuczki. Z początkiem zaś grudnia

metrykalnych, pozwala mi na stwier-

­ późniejszy ślusarz w Strzyżowie;

skakujących wniosków. Zdarza się,

Kamienia pan Wawrzyniec Loreno-

1830 r. przyszedl na świat ich drugi

dzenie, że jest to ewidentna pomylka,

Ignacy Rozmuski, który potem zostal

że nagle stwierdzamy zdumiewają-

wicz z malżonką i dziećmi. Dość dlu-

syn ­ Franciszek, a w dwa lata później

popelniona przed laty.

księdzem w Samborskiem; Jan Roz-

ce pomylki w biogramach osób ongiś

gą mieli za sobą drogę ­ z Kaszyc pod

przed oltarzem stanęla ich córka Ro-

muski, urzędnik magistratu w Kro-

Rzeczywiście, jestem zasko-

znanych i z czasem nieco zapomnia-

Przemyślem. Zapewne nie wiedzial

zalia u boku Onufrego Witkowskiego.

śnie; August Marcinkiewicz, potem

czona. Jak na to wpadlaś?

nych. Rodzinne wspomnienia i opo-

pan Wawrzyniec, czy osiądzie tu na

urzędnik akcyzowy we Lwowie. Nie

Lorenowicz? Czy byla to ro-

wieści przekazywane z pokolenia na

dlużej. W Kaszycach zatrudniony

Początkiem mojego ,,śledztwa" byl

jest jednak wykluczone, że oddano

dzina tego malarza i obywatela

pokolenie to za malo. Niejednokrot-

byl przy tamtejszym dość skromnym

akt ślubu Jana Lorenowicza z Pau-

Jana pod czyjąś opiekę, myśląc o tym,

ziemskiego Jana Lorenowicza,

nie dopiero dość żmudna analiza za-

dworze jako kucharz. Co sklonilo go

liną z Gadzińskich, wdową po by-

by się potem w dużym mieście, np.

pochowanego na przemyskim

pisów w księgach metrykalnych oraz

do opuszczenia Kaszyc, nie wiado-

lym burmistrzu Wieliczki, Józefie

we Lwowie, dalej ksztalcil. Wawrzy-

cmentarzu?

porównywanie różnych dokumen-

mo. Zamieszkali być może na tzw.

Karolu Drdzie; notabene po kądzieli

niec i Katarzyna Lorenowiczowie

tów pozwala na wydobycie na jaw

Wendyczówce, należącej do rodzi-

Tak, Jan Lorenowicz byl pierwszym

pochodzącej ze Lwowa. Ku mojemu

mieszkali w Bialym Kamieniu z pew-

prawdy, odtworzenie powiązań ro-

ny Wendyczów: Macieja Wendycza,

synem Wawrzyńca i Katarzyny. I tu

zdziwieniu, w akcie tym z 1871 r. za-

nością do 1832 r., tak wynika z do-

dzinnych i kolei losów. Proponuję Ci

wlaściciela części miasta oraz Józefa

wlaśnie kryje się świąteczna nie-

pisano innych rodziców Jana. Pomy-

kumentów. Wawrzyńcowi udalo się

krótką wycieczkę po Galicji, ślada-

Wendycza, plenipotenta zwierzch-

spodzianka. Do tej pory w piśmien-

ślalam: Bląd proboszcza. Jednak nie

zapewne odlożyć nieco grosza, gdyż

mi takich wlaśnie odkryć, a naszym

ności dworskiej. Po śmierci księcia

nictwie, począwszy od ,,Slownika

byl to bląd. Kolejne zapisy metrykal-

w latach późniejszych, porzuciwszy

wirtualnym wehikulem niech będzie

Dominika Radziwilla Bialy Kamień

artystów polskich i obcych w Polsce

ne i dokumenty to potwierdzaly. Nie

zawód kucharza, opuścil Bialy Ka-

,,flakotrzęśnia".

z przyleglościami poszedl w 1819 r.

dzialających", powtarzana jest in-

tylko przypisano mu innych rodzi-

mień i dzierżawil w innych rejonach

w dzierżawę. Wiadomo, że ok. 1840

formacja, iż jego rodzicami byli Ka-

ców i tym samym zaklamując dalsze

Galicji niewielkie folwarki. Gdy do

Flakotrzęśnia? Gdzieś chyba

r. nabyl je adwokat lwowski Józef

jetan i Ludwika z domu Drabik i że

rodzinne powiązania, ale i wskazano

Bialego Kamienia dotarl w swoich pe-

slyszalam ten zabawny termin.

Malisz, a po jego śmierci ­ Pantaleon

urodzil się w Kaszycach w 1821 r.,

blędny rok urodzenia, bowiem Jan

regrynacjach po Galicji krajoznawca,

Zapewne znasz go z pamiętników

Schneider. Kto dzierżawil dobra za

otrzymując na chrzcie imię Jan Kan-

Lorenowicz urodzil się wcześniej ­

poeta i rysownik Maciej Bogusz Stę-

Kazimierza Chlędowskiego. Tak na-

czasów Lorenowiczów, nie wiem.

ty. Analiza dokumentów, zwlaszcza

19 listopada 1819 r. i ochrzczono go

czyński, i utrwalil widok miejsco-

zywano w rodzinie Chlędowskich

imieniem ,,Jan Boży" (Jan de Deo),

wości, opublikowany w ,,Okolicach

ulubioną ponoć przez ojca pamiętni-

a nie ,,Jan Kanty". Zresztą sam Jan

Galicyi", wydanych w 1848 r. we Lwo-

karza bryczkę ­ wehikul bez resorów,

Lorenowicz poniekąd wprowadzil

wie, Lorenowiczów już tam nie bylo.

dudniący i trzeszczący, w którym

w bląd przyszlych badaczy, mylnie

W Bialym Kamieniu zostala Katarzy-

pod siedzenie wpychalo się skórza-

podając swój wiek, np. zapisując się

na Konasiewiczowa, zmarla podczas

ny wielki tlumok z pościelą i odzieżą,

w 1843 r. do Akademie der Bildenden

epidemii cholery w 1848 r., i Rozalia

a boki utykalo slomą, na wierzch kla-

Künste w Monachium ­ 22 lata, czy

Witkowska. Wawrzyniec i Katarzyna

dąc materacyk tworzący siedzenie.

przy wspomnianym ślubie ­ 49 lat.

Lorenowiczowie zmarli przed 1863 r.,

W podróży, w miarę uplywu czasu

gdzie ­ nie wiadomo.

Jan Lorenowicz wychowywal

siedzenie to opadalo coraz niżej, co

się więc w Bialym Kamieniu?

Czytalam, że Jan Lorenowicz

nie najlepiej wplywalo na stan odzie-

ukończyl gimnazjum pijarów

ży i... kondycję podróżujących. A po-

Tego jeszcze z calą pewnością powie-

w Podolińcu na Spiszu.

dróż trwala niejednokrotnie dlugo...

dzieć nie mogę. Gdy Lorenowiczowie

Nie bez przyczyny przyszla mi na

sprowadzili się do Bialego Kamienia,

I tu jeszcze jedna zagadka. Podczas

myśl owa ,,flakotrzęśnia" i Chlędow-

chlopiec mial ok. 6 lat. Być może byl

najnowszych poszukiwań w archi-

scy, bowiem osoba, o której chcę opo-

przy rodzicach i poslano go do miej-

wum na Slowacji, przechowującym

wiedzieć, w pewnym stopniu zwią-

scowej szkoly ludowej, jeszcze jedno-

dokumenty tegoż gimnazjum, na li-

zana byla z Iwoniczem Zdrojem, gdzie

czy dwuklasowej ­ dopiero bowiem

stach uczniów i absolwentów nie

po śmierci zalożycieli uzdrowiska

w 1845 r. zostala 3-klasową ,,szko-

znaleziono Jana Lorenowicza. Albo

Karola hr. Zaluskiego a później Ama-

lą etatową". A może zacząl się uczyć

więc egzamin dojrzalości zdawal

lii z Ogińskich hr. Zaluskiej, zostal

prywatnie w domu, choć nie znając

jako ekstern, czego nie odnotowano

zatrudniony przez ich spadkobier-

dokladnie ówczesnego statusu ma-

­ ale byloby to dziwne; albo uczęsz-

ców, jako administrator dóbr ojciec

jątkowego Lorenowiczów, trudno

czal do innego gimnazjum. Tak czy

pamiętnikarza, Otto Chlędowski.

jest postawić taką hipotezę. Znane

siak, zamarzylo się utalentowanemu

są jednak przypadki, gdy początko-

plastycznie Janowi zostać artystą

Dokąd więc się udajemy?

wym nauczaniem nie zajmowal się

­ w 1840 r. wstąpil do wiedeńskiej

Do Bialego Kamienia w powiecie

guwerner po ,,wyższych szkolach",

Akademii Sztuk Pięknych, a w trzy

zloczowskim, ,,o 1 i pól mili na pól-

lecz światly sąsiad. Ot, pierwszymi

lata później zostal studentem ma-

nocny zachód od Zloczowa, a o milę

nauczycielami Jędrzeja Rogoyskiego

larstwa w Akademii Sztuk Pięk-

na poludnie od Oleska", miasteczka

z Żarnowca byl najpierw Śmialowski

nych w Monachium, którą ukończyl

GRÓB JANA LORENOWICZA W PRZEMYŚLU, 1895 R.