17

nr 22 (434) 30.11.­18.12.2023

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

wlaściciela Targowisk k. Krosna

w 1846 r. Niewiele jest znanych jego

litografia przedstawiająca nary-

Frysztaku za żonę pannę Eleonorę

Karola hr. Zaluskiego, sama zarzą-

sowany przez niego portret Amalii

Czernecką, rodem z Hoszowa, zająl się

dzala stworzonym przez nich uzdro-

i Zboisk k. Dukli, musialo to być nie-

obrazów i rysunków. Wspomina-

ny jest obecnie przede wszystkim

z Ogińskich Zaluskiej, zaś w Tarno-

gospodarowaniem najpierw w Jasiel-

wiskiem, zatrudnila go jako nauczy-

wątpliwie przed tym rokiem.

ciela rysunków dla swoich córek,

jako autor obrazu ,,Rzeź galicyjska"

wie portret Wladyslawa Sanguszki.

skiem, a potem w Tarnowskiem. Jan

Ta opowieść to rzeczywiście

(inny tytul: ,,Rabacja chlopska")

Jak wiadomo, mimo talentu ­ zwlasz-

zmarl w Luczycach nieopodal Prze-

Marii i Emmy. Lorenowicz namalowal

taki maly i zaskakujący pre-

i rysunków ilustrujących rewolucję

cza jako rysownika i portrecisty;

myśla, u swojej córki i zięcia, Heleny

wówczas m.in. portret Amalii oraz

zent  świąteczny,  zapewne

portret panienek, a także rysowal

krakowską roku 1848. A przecież

mimo iż jego obrazy przyjmowano

i Eugeniusza Pelczyńskich, do nie-

zwlaszcza dla potomków Jana

w Muzeum Historycznym m. Lwowa

przychylnie, z czasem Jan Loreno-

dawna jeszcze mieszkających w ma-

widoczki z Iwonicza Zdroju ­ znany

Lorenowicza. Masz może wię-

wicz zarzucil malarstwo i ­ jak to

jątku w Malnowie w pow. mościskim.

jest jeden z nich, zachowany w lito-

znajduje się do tej pory jego pędzla

cej takich niespodzianek?

znakomity portret gen. Józefa Chlo-

ująl po jego śmierci jeden z dzienni-

grafii R. Theera, przedstawiający za-

Gdzie Jan Lorenowicz mial być

pickiego, namalowany w 1848 r.,

karzy ­ ,,zamienil pędzel na lemiesz".

klad kąpielowy. A jako że w kwietniu

Tak, ale o tym opowiem chętnie ko-

może okazję spotkać się z Chlę-

1849 r. 18-letnia Emma Zaluska wy-

lejnym razem. Dziś zaś chcialabym

pochodzący ze zbiorów Muzeum im.

W piśmiennictwie jednak bywa nie-

dowskimi? Wspominalaś, że

szla za mąż za Teofila Ostaszewskie-

Czytelnikom życzyć spokojnych,

Lubomirskich, podarowany przez

kiedy mylony ze swoim mlodszym

byl w Iwoniczu Zdroju.

go, wlaściciela Wzdowa i Turzegopola

cieplych Świąt Bożego Narodzenia,

Adama hr. Potockiego z Krzeszowic.

bratem, Franciszkiem, który po od-

W zbiorach Muzeum Narodowego

byciu obowiązkowej slużby wojsko-

Amalia z Ogińskich hr. Zaluska, któ-

w Sanockiem, zaś 20-letnia Maria za

a rodzinnym genealogom radosnych

niespodzianek podczas poszukiwań!

w Krakowie przechowywana jest

wej ­ w żandarmerii, i pojąwszy we

ra po przedwczesnej śmierci męża

Wladyslawa Golaszewskiego, syna

Kwestia reparacji od Niemiec dla Polski za II wojnę światową pozostaje otwarta

Dyplomacja niemiecka

W zamian za reparacje mieli-

do Rady Europy podjęly w marcu tego

W interesie Niemiec nie leżalo jednak,

zrobila bardzo wiele,

śmy dostarczać ZSRR węgiel

roku deklarację, która przewiduje-

by wiązać kwestie zjednoczenia z ure-

po zaniżonych cenach. W za-

odpowiedzialność materialną Rosji

gulowaniem kwestii powojennych.

żeby przekonać

mian, jako reparacje dostawa-

za straty powstale w wyniku agresji

Dlatego, że wydlużyloby to znacznie

świat, iż kwestia

liśmy  publikacje  klasyków

na Ukrainę. Zostal powolany rejestr

proces zjednoczenia, a ponadto wiąza-

reparacji dla Polski za

marksizmu-leninizmu.  Czy

lo się z olbrzymimi kosztami reparacji.

szkód, które ponosi państwo ukraiń-

zniszczenia wojenne

dostawy węgla bilansowaly się

skie oraz jego obywatele.

Stąd zawarto coś bardzo dziwnego

jest już nieaktualna.

z tym, co nam przyslano?

od strony prawnej, tzw. Traktat dwa

Czy w czasie II wojny światowej ktoś

Unikanie finansowej

plus cztery(dwa państwa niemieckie

myślal w tych kategoriach? Trzeba

Jest kilka takich opracowań na ten

doprowadzić do odpowiedzialności

plus Związek Radziecki, Stany Zjed-

temat. Nieocenione­ pod redakcją dr.

odpowiedzialności za

noczone, Anglia i Francja). Dokument

materialnej Rosji za wszczętą woj-

Slawomira Dębskiego z 2004 r. Tam

śmierć milionów Polaków

nę, ale nie można tego robić pomi-

ograniczal się do kwestii związa-

pada stwierdzenie, że to się absolut-

i doprowadzenie Polski

nych ze zjednoczeniem Niemiec, na-

jając niezalatwione sprawy, które

nie nie bilansowalo, mam na myśli

do ruiny powinno zostać

tomiast nie poruszal zasadniczo żad-

istnieją od 1945 r. Tutaj wspólnota

sumę uzyskanych reparacji z koszta-

ukrócone, zwlaszcza,

nych istotnych kwestii związanych

międzynarodowa powinna dzialać

mi poniesionymiprzez Polskę w ra-

że prawo jest po naszej

konsekwentnie­ dwutorowo.

z II wojną światową, w tym reparacji

mach umowy węglowej.

stronie ­ uważa prof.

i odszkodowań. Dzięki intensyw-

oni dalej będą rozgrywali sprawę Ziem

Po co w ogóle o niemieckich re-

W 1953 r. Moskwa uznala, że

nej pracy niemieckiej dyplomacji

Zachodnich i Pólnocnych.

Magdalena Bainczyk,

paracjach dzisiaj dyskutujemy?

z uwagi na sytuację gospodar-

udalo się uniknąć zawarcia traktatu

glówny analityk Instytutu

Kwestia granic ponownie poja-

czą należy zaprzestać pobiera-

pokojowego.

Okupacja, grabież majątku polskie-

Zachodniego w zakresie

wila się w przestrzeni publicz-

nia reparacji z NRD. Ponadto

go i jego zniszczenie doprowadzily

niemieckiego prawa

Dyplomacja niemiecka w tym

nej w momencie opublikowania

państwa zachodnie sygnowaly

do olbrzymiego zubożenia państwa

publicznego oraz prawa

okresie dzialala wyjątkowo

w 2022 r. raportu o zniszcze-

tzw. umowę londyńską, w któ-

jako takiego, a także jego spoleczeń-

UE.

sprawnie. Z zachowanych do-

niach wojennych, jakich Pol-

rej zgodzily się odlożyć zwią-

stwa. Konsekwencje tego zubożenia,

kumentów wynika, że pod-

ska doznala za sprawą Niemiec

zane z wojną roszczenia wobec

a z drugiej strony­wzbogacenia Re-

Czy od strony prawnej kwestia

czas rozmów kanclerza Hel-

podczas II wojny światowej.

RFN do czasu podpisania trak-

publiki Federalnej Niemiec, odczu-

reparacji za II wojnę świato-

muta Kohla z prezydentem

Czy rzeczywiście nie powin-

tatu pokojowego. Jakie są kon-

wamy do dziś.Jak podkreślają w swo-

wą jest zamknięta, jak próbują

Stanów Zjednoczonych Geo-

niśmy domagać się reparacji,

sekwencje tych dokumentów?

jej książce Karl Heinz Roth i Hartmut

przekonywać Niemcy?

rgem Bushem w Camp David

bo za zniszczenia dostaliśmy

Rübner, te transfery finansowe mają

Polska przyjęla do wiadomości jed-

Prof. Magdalena Bainczyk:

(24­25 lutego 1990 r.), Kohl po-

od nich spory kawalek naszego

znaczenie nawet teraz, jeśli chodzi

nostronną decyzję ZSRR, w zamian za

wiedzial, że RFN wyplacila już

kraju?

Prawo międzynarodowe powinno

o relacje gospodarcze między tymi

co polsko-radziecka umowa o dosta-

państwami. I to jest clue problemu ­

okolo 100 mld DM (marek nie-

podążać za faktami historyczny-

To bezpodstawne stwierdzenie.

wach z Polski węgla po zaniżonych

mieckich) tytulem odszkodo-

mi. Kiedy nie mamy uregulowanej

potrzeba wyrównania niekorzystne-

Tzw. Ziemie Pólnocne i Zachod-

cenach przestala obowiązywać. Na-

wań, z czego jakoby wielkie(,,-

na poziomie prawnym konsekwen-

go bilansu, który powstal po II wojnie

nie to tereny, które zyskaliśmy nie

sze oświadczenie brzmialo: ,,Rząd

grosse") sumy uzyskali Polacy.

cji pewnych faktów historycznych,

PRL pragnąc wnieść swój wklad

światowej.

w ramach reparacji, ale dlatego, że

Ale to nieprawda?

w dzielo ugruntowania problemu

należy dążyć do zalatwienia tego

Związek Radziecki zabral część

Jest szansa, żeby Niemcy wy-

na gruncie prawa. I tak bylo z kon-

niemieckiego w duchu pokojowym

Wzmianki o tej rozmowie pojawiają

naszego wschodniego terytorium.

placili nam reparacje?

sekwencjami II wojny światowej. Po

i demokratycznym zgodnie z intere-

się w dokumentach dostępnych w ar-

Byla to jedynie częściowa kompen-

jej zakończeniu nie podpisano trak-

sami narodu polskiego i wszystkich

chiwach niemieckich. Pisali o nich dr

Szansa jest zawsze.Czy będziemy jej

sacja, bo straciliśmy więcej niż zy-

tatu pokojowego, ani z III Rzeszą, ani

milujących pokój narodów, podjąl

Karl Heinz Roth i HartmutRübnerw

pomagać? Mam tu na myśli organy

skaliśmy. Podkreślam jeszcze raz:

z państwem, które bylo jej następcą

decyzję o zrzeczeniu się z dniem 1

książce ,,Wyparte, odroczone, od-

wladzy państwowej. Czy wspólnota

Ziemie Zachodnie i Pólnocne nie są

prawnym, czyli Republiką Federal-

stycznia 1954 r. splaty odszkodowań

rzucone". W Camp David padlo takie

międzynarodowa będzie nas wspie-

żadnymi reparacjami w relacjach

ną Niemiec. Gdyby taki akt powstal,

na rzecz Polski".

stwierdzenie: ,,Do tej pory Republika

rać na równi ze spoleczeństwem nie-

polsko-niemieckich.

automatycznie rozwiązalby kwestię

Oświadczenie zostalo powzięte, inna

mieckim? To pytania, które na razie

Federalna Niemiec wyplacila w ra-

Tereny, o których Pani mówi,

reparacji czy odszkodowań, bo w ra-

kwestia, czy zostalo powzięte w spo-

pozostają otwarte. Myślę, że rozma-

mach zadośćuczynienia 100 mld ma-

zostaly mam przyznane na mocy

mach traktatu pokojowego należa-

sób wlaściwy z punktu obowiązu-

rek. W latach 70. Polska otrzymala duże

wianie o tym, uświadamianie dlu-

Ukladu Poczdamskiego zawar-

loby taką sprawę uregulować. Do tej

jącego wówczas w Polsce prawa,

sumy pieniędzy, które zostaly zmarno-

gofalowych konsekwencji II wojny

tego w sierpniu 1945 r. Doku-

pory nie ma takiego aktu, należy

w określonym kontekście politycz-

wane przez skorumpowany reżim, a nie

światowej, konsekwencji, które do-

ment ten regulowal również

więc dążyć do tego, by zawrzeć umo-

no-historycznym. Czy my, jako pań-

przyniosly korzyści ludziom".

tykaly nie tylko Polski są tu niezwy-

kwestie reparacji, które Polska

wy międzynarodowe, które zamkną

stwo, które pobieralo reparacje za po-

kle istotne.

To jest mówiąc delikatnie ,,duże prze-

­ jako jedyny kraj poszkodowa-

tematy finansowe.

średnictwem Związku Radzieckiego,

inaczenie", dlatego, że w latach 70. pod

ny w trakcie wojny ­ mial otrzy-

Tekst powstal w ramach

mogliśmy w okresie stalinizmu pod-

naciskiem opinii międzynarodowej

Dlaczego taki traktat nie zostal

mywać za pośrednictwem inne-

kampanii informacyjnej skie-

jąć inną decyzję? Oczywiście, że nie.

Niemcy wyplacily świadczenia wy-

podpisany?

go ­ czyli ZSRR. Jak w praktyce

rowanej do Polonii i Polaków

Trzeba pamiętać o kontekście polskie-

lącznie ludziom poddawanym tzw.

wyglądala ta kwestia?

za granicą nt. odszkodowań za

Rozgorzala zimna wojna. Podzial

go oświadczenia ­ zostalo zlożone pod

eksperymentom pseudomedycznym

straty poniesione przez Polskę

przymusem polityki radzieckiej.

Niemiec na zachodnie, czyli Re-

(torturom). Byly to jedyne pieniądze,

To, że Polska miala pobierać repa-

podczas II wojny światowej ­

Chcialabym tu zwrócić uwagę na inną

publikę Federalną Niemiec (RFN)

które rząd niemiecki przekazal oso-

racje za pośrednictwem Związku

realizowanej przez Fundację

sprawę. Mówimy o kwestiach pol-

i wschodnie, czyli Niemiecką Repu-

bom indywidualnym w Polsce od 1949

Radzieckiego od razu sytuowalo

,,Pomoc Polakom na Wschodzie"

sko-niemieckich, bardzo istotnych

blikę Demokratyczną (NRD) okazal

r., kiedy powstala Republika Federal-

nas w roli klienta. Klienta, który­

im. Jana Olszewskiego.

w kontekście istnienia państwa pol-

się trwaly.Zawarcie traktatu pokojo-

na Niemiec, do lat 90. XX w.

co jest już kompletnym paradok-

Publikacja wyraża jedynie

skiego i przyszlości obywateli. Nato-

wego nie bylo możliwe, ponieważ ist-

Przy okazji zjednoczenia nasi zachod-

sem­ placil za reparacje. Bo zaraz

poglądy autora/ów i nie może

miast za naszymi wschodnimi grani-

nial konflikt Związku Radzieckiego

ni sąsiedzi prowadzili wielką dy-

po zawarciu Ukladu Poczdamskiego,

być utożsamiana z oficjalnym

cami toczy się wojna. Za chwilę pojawi

(ZSRR)z Zachodem.

plomatyczną grę, która się powiodla.

jeszcze w sierpniu 1945 r. Związek

stanowiskiem Kancelarii Pre-

się kwestia uregulowania odpowie-

Szansa na to, by taki traktat zawrzeć

Chcialabym tu powiedzieć o innym

Radziecki wymusil na Polsce podpi-

zesa Rady Ministrów.

dzialność materialnej Rosji wobec

pojawila się dopiero po 1989 r., kiedy

instrumencie nacisku, którym ma-

sanie bardzo niekorzystnej umowy

Projekt  finansowany  ze

Ukrainy i jej obywateli. Tutaj nastą-

Europa Środkowa zrzucila jarzmo ko-

nipulowal Kohl, czyli kwestii granic.

o sprzedaży węgla. Od strony praw-

środków Kancelarii Preze-

pila znacząca zmiana ­ obecnie wśród

munizmu.Niemcy dążyly do zjedno-

Niemcy twierdzili, że sprawa granic

nej byla ona bezprzedmiotowa, bo co

sa Rady Ministrów w ramach

wspólnoty międzynarodowej panuje

czenia, ale by tak się stalo, należalo się

na Odrze i Nysie Lużyckiej nie jest

ma wspólnego pobieranie reparacji

konkursu Polonia i Polacy za

powszechna świadomość, że za woj-

zwrócić o zgodę do czterech mocarstw

uregulowana. I, że jeżeli nie będziemy

od pokonanych Niemiec z dostawą

Granicą 2023.

nę należy zaplacić. Państwa należące

zwycięskich po II wojnie światowej.

sklonni zamknąć kwestii reparacji,

węgla do Związku Radzieckiego?