18

nr 22 (434) 30.11.­18.12.2023

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Hersch Lauterpacht ­ czlowiek, który poświęcil

swoje życie walce o prawa czlowieka  (cz. 3)

austriackiego) w Żólkwi od-

JURIJ SMIRNOW

T

slonięto tablicę pamiątkową

ymczasem na Herscha

poświęconą jego pamięci. We

Lauterpachta

czeka-

Lwowie w dniach 9­12 listopa-

lo jeszcze jedno, możli-

da tegoż roku odbyly się uro-

wie najważniejsze wydarze-

czystości poświęcone pamięci

nie w jego życiu. Druga wojna

trzech wybitnych uczonych ­

światowa skończyla się i wśród

prawników związanych z Uni-

innych palących kwestii po-

wersytetem Lwowskim, mia-

litycznych byla sprawa przy-

nowicie Herscha Lauterpachta,

gotowania i przeprowadzenia

Rafala Lemkina i Louisa B. Soh-

sądu nad glównymi przestęp-

na. Do Lwowa przyjechaly takie

cami nazistowskimi, który

znane osobistości świata nauki,

wszedl do historii jako Mię-

jak prof. Norman Davies, Phi-

dzynarodowy Trybunal Woj-

lippe Sands, Adam Redzik. Wy-

HERSCH LAUTERPACHT

skowy w Norymberdze. Los

gloszone referaty podsumowaly

chcial, żeby ,,żydowski chlopiec

czas nie mógl nic się dowie-

szlak życiowy i osiągnięcia na-

TABLICA PAMIĄTKOWA HERSCHA LAUTERPACHTA WE LWOWIE

z Żólkwi" wziąl udzial w jego

dzieć i którzy wszyscy, jak póź-

ukowe tych szlachetnych ludzi,

przygotowaniu i dzialalności.

niej dowiedzial się Lauterpacht,

którzy przez cale życie walczyli

Otóż w lipcu 1945 roku do

zginęli we lwowskim lub żól-

o prawa czlowieka i o poszano-

Cambridge do profesora Her-

kiewskim getcie. Razem ponad

wanie mniejszości narodowych.

scha Lauterpachta zawital byly

70 jego bliższych lub dalszych

Ku ich pamięci zostaly odslonię-

generalny prokurator USA Ro-

krewnych! O tych tragicznych

te tablice pamiątkowe i infor-

bert Jackson, którego prezy-

wydarzeniach Hersch Lauter-

macyjne na murach lwowskich

dent Harry Truman mianowal

pacht dowiedzial się dopiero

budynków, w których niegdyś

szefem amerykańskiego ze-

w 1946 roku.

mieszkali. W filharmonii lwow-

spolu prokuratorskiego w pro-

Dzialalność Herscha Lau-

skiej odbyl się teatralny arty-

cesie norymberskim. Chodzilo

terpachta w zespole prokurato-

styczny performance pt. ,,East

o konsultację w opracowaniu

rów brytyjskich w Norymber-

West Street. A Song of Good and

Statutu Trybunalu i o przygo-

dze zyskala szeroki rozglos dla

Evil", w którym między innymi

towywanie  amerykańskie-

niego jako wybitnego prawni-

wziąl udzial wybitny, światowej

go wariantu aktu oskarżenia

ka. Jego kolejna praca naukowa

slawy amerykański pianista

przestępców nazistowskich. Na

wydana w pierwszych latach

pochodzenia  polsko-żydow-

tym spotkaniu wlaśnie Lauter-

powojennych jedynie potwier-

skiego Emanuel Ax, urodzony

pacht zaproponowal wprowa-

dzila tę opinię. Byla to ,,An In-

we Lwowie,. Zostal też wyświe-

dzić do aktu oskarżenia nowy

ternational Bill of the Rights

tlony film dokumentalny pt.

TABLICA PAMIĄTKOWA RAFALA LEMKINA WE LWOWIE

termin prawny, mianowicie

of Men", która zainspirowala

,,What our Fathers Did. A Nazi

,,zbrodnia przeciwko ludzkości",

przyjęcie Powszechnej Dekla-

Lemkina byl Philippe Sands,

związanej ze Lwowem oraz ro-

Legacy" (,,To zrobili nasi ojcowie.

który by określal przestępstwa

racji Praw Czlowieka, zatwier-

angielski prawnik, profesor

dzin twórców fundamentów

Nazistowskie dziedzictwo") na-

wobec ludzkości cywilnej. We-

dzonej przez Zgromadzenie

University College w Londy-

wspólczesnego międzynarodo-

kręcony z inicjatywy P. Sand-

dlug profesora Adama Redzika,

Ogólne ONZ 10 grudnia 1948

nie. W 2010 roku otrzymal on ze

wego prawa karnego: Herscha

sa, przy udziale Niklasa Franka

Lauterpacht ,,mial też ogromny

roku, również Europejskiej

Lwowa, z Ukraińskiego Uniwer-

Lauterpachta i Rafala Lemkina,

i Horsta von Wachtera. Niezwy-

wplyw na samą konstrukcję

Konwencji Praw Czlowieka,

sytetu Katolickiego zaproszenie

a także nad rodziną generalnego

kle ważnym wydarzeniem byla

zasad odpowiedzialności na-

podpisanej w 1950 roku. Ko-

do wygloszenia wykladu z za-

gubernatora części okupowanej

lwowska prezentacja książki

zistów za dokonane zbrodnie.

lejny osobisty sukces i uzna-

kresu prawa międzynarodowe-

Polski Hansa Franka i nad Mię-

Philippe Sandsa w językach an-

Chodzilo o przestępstwa popel-

nie czekaly na niego w 1955

go. Profesor Uniwersytetu War-

dzynarodowym  Trybunalem

gielskim i ukraińskim.

nione... tak przed wojną, jak i po

roku, kiedy Lauterpacht zostal

szawskiego Adam Redzik tak

Wojskowym w Norymberdze".

W epilogu swojej książki

jej rozpoczęciu", tak w Niem-

wybrany na brytyjskiego sę-

opisuje wydarzenie: ,,W tym-

Wlaśnie wtedy, po wykladach

profesor P. Sands między in-

czech, jak i poza granicami tego

dziego w Międzynarodowym

że roku Philippe Sands ...za-

angielskiego profesora, wrócila

nym napisal: ,,Lemberg ­ slowo

państwa, w krajach okupowa-

Trybunale  Sprawiedliwości

proszenie przyjąl i wkrótce na

do Lwowa pamięć o tych wybit-

to zawiera w sobie szlachet-

nych. Philippe Sands podkre-

w Hadze. Hersch Lauterpacht

Ukraińskim  Uniwersytecie

nych, szlachetnych ludziach.

ne poczucie historii... Pierw-

ślil, że ,,odtąd już żadne państwo

zmarl w 1960 roku piastując

Katolickim oraz na Lwowskim

Wynikiem twórczych badań

szy raz zawitalem do Lwowa

nie mogloby czuć się wolne do

to wysokie stanowisko i zostal

Narodowym Uniwersytecie im.

Philippe Sandsa byla też sensa-

w 2010 roku i powracam tam

traktowania swych obywate-

pochowany w Cambridge, gdzie

Iwana Franki wyglosil wykla-

cyjna książka ,,East West Street.

co roku. Sto lat po swych lep-

li zgodnie wylącznie z wlasną

zawsze pamiętali i cenili jego

dy o zaskakującym i nieocze-

On the Origins of ,,Genocide" and

szych czasach Lwów pozosta-

je cudownym miastem, cho-

wolą".

osiągnięcia naukowe w walce

kiwanym znaczeniu Lwowa,

,,Crimes Against Humanity",

ciaż z mroczną i pelną tajemnic

Ze swojej strony brytyjski

o prawa czlowieka.

a wlaściwie prawników wy-

która zobaczyla świat w 2016

przeszlością... Sześć lat pra-

prokurator generalny sir Har-

Już wtedy Hersch Lauter-

ksztalconych na Uniwersytecie

roku. W tymże i następnych

cowalem nad książką. Miasto

tley Shawcross zaproponowal

pacht byl absolutnie zapo-

Lwowskim (mianowicie chodzi

latach zostala wydana w kil-

Lwów jest piątym glównym bo-

Herschowi  Lauterpachtowi

mniany w swojej ,,malej ojczyź-

o Herscha Lauterpachta i Rafa-

kudziesięciu krajach w kilku-

haterem tej książki, a może na-

wziąć udzial w posiedzeniach

nie", w Żólkwi i we Lwowie. Od

la Lemkina), w rozwoju wspól-

dziesięciu językach. Cieka-

wet pierwszym... W 2014 roku

Trybunalu Wojskowego w No-

czasu jego wyjazdu w wielki

czesnego międzynarodowego

we, że pierwszy przeklad byl

pojechaliśmy z Niklasem Fran-

rymberdze i po jego zgodzie wlą-

świat minęly lata, zmienily

prawa karnego... Przez kilka lat

wlaśnie w języku ukraińskim

kiem i Horstem von Wachte-

czyl profesora do oficjalnej listy

się pokolenia. Lecz nie tylko to

Philippe Sands prowadzil bada-

i pierwsze wydanie zagraniczne

rem do Lwowa kręcić film ,,To

brytyjskiej ekipy prokurator-

bylo powodem zapomnienia.

nia nad historią swojej rodziny

w 2017 roku również ukazalo się

zrobili nasi ojcowie. Nazistow-

skiej. Sensacyjne, lecz wla-

Lwów znajdowal się już w in-

w Ukrainie, we Lwowie.

skie dziedzictwo"... Lauterpacht

śnie ten ,,żydowski chlopiec

nym państwie, w innym syste-

Polskie  wydanie  książki

i Lemkin wnieśli ogromny

z Żólkwi" od tego czasu zasiadal

mie politycznym, dookola byli

Philippe Sandsa pt. ,,Powrót do

wklad w ochronę praw czlo-

wśród sędziów powolanych do

inni ludzie, inny byl uniwer-

Lwowa. O genezie ,,Ludobójstwa"

wieka na forum międzyna-

osądzenia glównych przestęp-

sytet lwowski, przerwala się

i ,,Zbrodni przeciwko ludzkości"

rodowym, czyniąc jednostkę

ców nazistowskich. Nie mniej

ciąglość pokoleń i tradycji. Nie

ukazalo się w 2018 roku w War-

podmiotem międzynarodowe-

sensacyjnym byl też fakt, że

pozostalo środowiska, w któ-

szawie. Od tego czasu w Ukra-

go prawa karnego... Przynieśli

we Lwowie w Alma Mater Lau-

rym dorastal ,,żydowski chlo-

inie i w Polsce odbylo się kilka

dobro światu, a chlubę swoim

terpachta nikt nawet nie ko-

piec z Żólkwi".

ważnych wydarzeń, konferencji

rodzinom, narodom, państwom,

jarzyl sobie tego brytyjskiego

Minęly lata i staraniem na-

międzynarodowych, prezenta-

miastom". Jak napisal profe-

sędziego z absolwentem uczel-

ukowej  spoleczności  mię-

cji książki Philippe Sandsa, od-

sor Adam Redzik w artykule

ni lwowskiej, nawet stary jego

dzynarodowych  prawników

slonięcie tablic pamiątkowych.

,,Lwowscy prawnicy w walce

mistrz profesor Juliusz Maka-

i historyków z Anglii i Polski

Tak w 2017 roku organizowa-

o prawa czlowieka": ,,W świecie

rewicz, który po wojnie pozo-

Hersch Lauterpacht wrócil do

no w Żólkwi razem z lwowski-

pelnym zagrożeń warto pamię-

stal w sowieckim Lwowie i nie

Lwowa. Lecz do innego już mia-

mi kolegami międzynarodową

tać o tych ludziach, w tym tak-

wyjechal do Polski. Tym bar-

sta, w którym nikt o nim nie

konferencję naukową na temat

że o tym, że miejscem dla nich

dziej nie mogli wiedzieć o jego

pamiętal, a nawet nie kojarzyl

koncepcji prawnych Herscha

wspólnym jest Lwów i polski

sukcesach liczni krewni, jego

jego nazwiska. Owym entuzja-

Lauterpachta w związku ze 120.

Wydzial Prawa Uniwersytetu

rodzice, bracia, siostry, o losach

stą, badaczem rodzinnej historii

rocznicą urodzin uczonego. Na

KSIĄŻKA ,,POWRÓT DO

Jana Kazimierza".

których Hersch przez dluższy

Herscha Lauterpachta i Rafala

gmachu dawnego sądu (jeszcze

LWOWA" PHILIPPE SANDS