28

nr 22 (434) 30.11.­18.12.2023

Kurier kulinarny

www.kuriergalicyjski.com

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie w 2023 r. (cz. 3)

W wywiadzie dla ,,Nowego

Onufrego Kickiego w kapli-

budowniczy, któremu Lwów

Kuriera Galicyjskiego"

cy Chrystusa Ukrzyżowane-

zawdzięcza caly szereg nowych

go. W 2023 roku pracujemy na

ladnych domów". Między inny-

Aleksy Loziński,

Ziemi Lwowskiej również przy

mi, wlaśnie on zbudowal więk-

koordynator projektów

konserwacji pomnika na grobie

szość budynków przy ulicy św.

Narodowego Instytutu

rodziców Aleksandra Fredry,

Mikolaja i ulicy Kurnickiej.

Polskiego Dziedzictwa

mianowicie Jacka hr. Fredry

Felix Dybuś byl wlaścicielem

Kulturowego za granicą

i jego malżonki Marii z hr. Dem-

kilku kamienic, również bu-

,,Polonika" we Lwowie,

bińskich. Pomnik, jak i inne

dynku przy ulicy Zimorowicza

pochówki Fredrów, znajduje się

7, w którym mieszkal z rodziną,

zauważyl, że wspólne

w kaplicy Fredrów przy koście-

oraz budynków przy ulicach

prace konserwatorskie

le parafialnym w Rudkach. Od-

Grottgera 3, 5, 7 i Ślusarskiej. Od

trwają nawet

nawiamy również marmurową,

1892 roku należal do ,,Towarzy-

w miesiącach jesiennych

ale bardzo zniszczoną tablicę ku

stwa dla rozwoju i upiększenia

i zimowych. Niektóre

pamięci Krzysztofa Koniecpol-

miasta Lwowa". Grygorij Lupij,

z nich rozpoczęto wlaśnie

skiego, która jest wmurowana

autor przewodnika po Cmenta-

w ścianę na zewnątrz kościola

rzu Lyczakowskim (Lviv, 1996

w listopadzie 2023 roku.

w Stryju".

r.) podaje, że autorem projektu

Aleksy Loziński powiedzial,

kaplicy Jaworskich byl lwow-

TEKST I ZDJĘCIA

że w 2023 roku polskie MKiDN,

ski architekt Wincenty Rawski

JURIJ SMIRNOW

P

Instytut ,,Polonika" i liczne pol-

(1867­1927), lecz inni badacze

arafianie katedry lwow-

skie stowarzyszenia i towa-

nie potwierdzają tej atrybu-

skiej zwrócili uwagę na

rzystwa tradycyjnie prowadzą

cji. Nie wykluczone, że kaplicę

nowe miejsce pracy kon-

intensywne prace konserwa-

mógl zaprojektować i zbudować

serwatorów w kaplicy Pana Je-

torskie na terenie Cmentarza

sam Felix Dybuś.

zusa Milosiernego. Przy wej-

Lyczakowskiego. Polscy kon-

Kierownik firmy ZKR Pa-

ściu do kaplicy umieszczono

serwatorzy pracują na terenie

wel Jędrzejczyk w rozmowie

PREZES ZKR PAWEL JĘDRZEJCZYK

dwa cenne siedemnastowiecz-

cmentarza już dwa dziesięcio-

z  dziennikarzem  ,,Nowego

ne epitafia marmurowe ku pa-

lecia i wyniki ich prac są na-

wykazala swoje umiejętności

kolumnami.  Nad  wejściem

Kuriera Galicyjskiego" okre-

mięci kanonika ks. Piotra Mi-

prawdę imponujące. Odnowio-

w pracach konserwatorskich

rzeźbione w piaskowcu meda-

ślil wspólczesny stan kapli-

lewskiego (zmarlego w 1634 r.)

no setki cennych pomników

przy dzwonnicy, murach opo-

liony Jezusa Chrystusa i Mat-

cy i zasięg prac konserwator-

i jego krewnego również Piotra

i grobów znanych, wybitnych

rowych i balustradach kościola

ki Boskiej. Artystyczne me-

skich. Zaznaczyl, że ,,plany

Milewskiego (zmarlego w 1641

dzialaczy kultury, pisarzy, po-

św. Antoniego na Lyczakowie,

talowe, kute drzwi znajdują

konserwatorskie rozpisano na

r.), uczestnika walk z Turka-

etów  malarzy,  naukowców,

studni św. Jana z Dukli obok

się w stanie krytycznego za-

dwa lata. Prace finansuje war-

mi na Węgrzech, dobrodzieja

profesorów wyższych uczelni

dawnego kościola oo. bernar-

niedbania.  Wnętrze  kapli-

szawski Instytut ,,Polonika",

szpitala św. Lazarza we Lwowie

lwowskich, dyrektorów slyn-

dynów, figur świętych z fasa-

cy zdewastowane i poważnie

który również nadzoruje pra-

i dominikanów w Jaworowie. To

nego  Ossolineum,  również

dy kościola oo. dominikanów,

zniszczone przez dlugoletnie

ce polsko-ukraińskiej grupy

wlaśnie on ufundowal w 1628

groby zaslużonych wojsko-

również przy innych pracach

zaciekanie wód opadowych.

konserwatorów. Na razie bra-

roku budowę kaplicy rodzin-

wych, powstańców listopado-

na terenie Lwowa. Prace kon-

Zachowala się nastawa olta-

kuje materialów archiwalnych,

nej, która otrzymala nazwę ka-

wych i styczniowych. Wśród

serwatorskie finansuje Insty-

rzowa i tablica inskrypcyjna,

potrzebna jest dalsza szeroka

plicy Milewskich i byla przy-

tych prac wyróżnia się ambit-

tut ,,Polonika", zaś na obiekcie

również w stanie bardzo zanie-

kwerenda. Ikonografia tej ma-

lej kaplicy jest znacznie uboż-

budowana do muru katedry.

ny projekt Instytutu ,,Poloni-

pracuje polsko-ukraińska gru-

dbanym. W kryptach kaplicy

sza niż wielkich kaplic, na

W 1904 roku kaplica zostala

ka" odnowienia i zespolowej

pa wykonawców. Kaplica zo-

pochowano pięć osób, między

przyklad Krzyżanowskich czy

przebudowana wedlug projektu

renowacji wszystkich kaplic

stala zbudowana w 1891 roku

nimi fundatora kaplicy Felik-

Barczewskich, które byly od-

profesora Wladyslawa Sadlow-

cmentarnych.

przez Feliksa Dybusia, kon-

sa Dybusia (1836­1893) i jego

nowione w poprzednich latach.

skiego. Wlaśnie wtedy mar-

Realizując swe plany, pol-

cesjonowanego budowniczego

malżonkę Marię z Kwieciń-

W 2023 roku postawiliśmy

murowe epitafia umieszczono

scy konserwatorzy wzorco-

,,energicznego przedsiębiorcy

skich (1856­1889), również ich

rusztowania,  zadaszyliśmy

przy wejściu do kaplicy. Wy-

wo i przy znacznym wysil-

budowlanego". Usytuowana na

syna doktora medycyny Augu-

kaplicę, bo na dachu prawie nie

konane z ciemno-czerwonego

ku finansowym odnowili już

polu (kwaterze) nr 71, w presti-

sta Jaworskiego (1874­1932),

bylo dachówki i obiekt bardzo

(podobno nie miejscowego, ale

trzy kaplice, mianowicie ka-

żowej części cmentarza, między

cenionego we Lwowie okulistę.

namakal. Prace konserwator-

węgierskiego) marmuru, w glę-

plicę Krzyżanowskich, kapli-

monumentalnymi grobowcami

Jest pewna tajemnica w nazwi-

skie są na etapie wstępnym,

bokim reliefie przedstawiają

cę hrabiów Dunin-Borkow-

baronów Brunickich i baronów

skach wyżej wymienionych

dopiero w to wchodzimy. Kiedy

pólpostacie zmarlych w stroju

skich i kaplicę Barczewskich.

Heydlów (projekt Leonarda

osób. Okazalo się, że dr August

kaplica wewnątrz wyschnie,

chórowym i z inskrypcjami la-

W 2023 roku postanowiono

Markoniego). Nie zważając na

Dybuś z nieznanych bliżej po-

zaczniemy robić odkrywki,

cińskimi w części dolnej.

przystąpić do odnowienia ko-

niewielkie wymiary, kaplica

wodów, już po studiach wyż-

szukać. Jest jakieś pomalowa-

Profesor Tadeusz Mańkow-

lejnej, czwartej kaplicy, miano-

robi wrażenie bardzo malow-

szych w Krakowie, postanowil

nie tynków, trzeba sprawdzić

ski uważal, że epitafia Milew-

wicie kaplicy rodziny Jawor-

nicze, zbudowana z ciosowe-

zmienić nazwisko. Ciekawe, że

czy byly jakieś malowidla. Po

skich byly dzielem znanego

skich. Przetarg na wykonanie

go kamienia (piaskowca) i nie

zmiana ta miala miejsce przed

osuszeniu ścian i kopuly prze-

lwowskiego rzeźbiarza i mura-

prac wygrala warszawska fir-

otynkowanej cegly, z wyso-

jego ślubem z Adelą Pilatówną,

prowadzimy  oczyszczenie,

tora Aleksandra Prochenkowi-

ma ZKR (,,Zabytki, konserwa-

kim dachem pokrytym kiedyś

córką znanego polityka gali-

dezynfekcję, przemurowanie

cza. Na razie prace konserwa-

cja, remonty") pod kierownic-

kolorową dachówką. Wejście

cyjskiego Tadeusza Pilata, vi-

kopuly. Nie zostalo ram okien-

torskie rozpoczęto przy jednej

twem prezesa zarządu Pawla

ozdobiono bialo-kamiennym

cemarszalka Sejmu Galicyj-

nych, na razie trudno ustalić

z tablic epitafijnych, druga zaś

Jędrzejczyka. Wlaśnie ta firma

portalem i flankowano dwoma

skiego. Ślubu parze mlodej we

czy byly w nich witraże. Za-

czeka na swoją kolej. Prace pro-

lwowskim kościele św. Miko-

chowana nastawa oltarzowa

wadzi polsko-ukraiński zespól

laja udzielil osobiście ks. arcy-

będzie zakonserwowana, rów-

konserwatorów,  mianowicie

biskup Józef Bilczewski. August

nież odnowimy zachowaną

Natalia Tomsia, Szymon Tomsia

Jaworski, razem z siostrą Julią

posadzkę ceramiczną i tablicę

i Andrij Sadowy.

ufundowal w kaplicy rodowej

inskrypcyjną. Przewidujemy

Jako inicjator renowacji ta-

tablice ku pamięci rodziców,

konserwację cegly, z której ka-

blic  epitafijnych  wystąpi-

na której czytamy: ,,W podzie-

plica jest zbudowana. Na szczy-

lo warszawskie Towarzystwo

miach tej kaplicy spoczywają

cie dachu udalo się odnaleźć

Tradycji Akademickiej, które

śp. Rodzice dr. Augusta Jawor-

resztki ceramicznej dachówki,

również wspólfinansuje te pra-

skiego i Julii Niewiadomskiej,

jest ona w trzech lub czterech

ce razem z polskim Minister-

Felix ur. 1836­1893 i Maria

kolorach. Rozpoznano dachów-

stwem Kultury i Dziedzictwa

z Kwiecińskich ur. 1856­1889.

ki żólte, zielone, niebieskie. Ale

Narodowego (Mki DN).

Cześć ich pamięci".

na razie nie ma żadnych zdjęć

Natalia Tomsia między in-

Fundator kaplicy Felix Dy-

jak wyglądal ich uklad, nie od-

nym powiedziala:

buś byl znanym we Lwowie

naleziono żadnej informacji.

­ Mamy w planach również

budowniczym i przedsiębior-

Bez tego będzie bardzo trudno

odnowienie drugiego epita-

cą budowlanym, przez pewien

odtworzyć rysunek i konkret-

fium, ale najpierw skupiliśmy

czas pelnil nawet funkcję bu-

ny uklad dachówek, ale bardzo

na jednym. W katedrze lwow-

downiczego miejskiego. W ne-

chcemy to zrobić. Pracujemy na

skiej pracujemy już nie pierw-

krologu w ,,Gazecie Lwowskiej"

tym obiekcie w 2023 roku tak

szy rok. Kilka lat temu nasza

z dnia 9 maja 1893 roku napisa-

dlugo, jak pozwoli pogoda, czyli

ekipa odnowila marmurowe

no: ,,Zmarly (Felix Dybuś) znany

dopóki nie będzie mrozów".

pomniki arcybiskupów lwow-

byl w szerokich kolach naszego

skich  Waclawa  Hieronima

miasta jako nadzwyczaj ruchli-

Sierakowskiego i Ferdynanda

wy i energiczny przedsiębiorca

ODNOWIONY MUR OPOROWY