31

nr 23­24 (435­436) 19.12.2023­15.01.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Życie w Galicji w czasie Wielkiej Wojny

Dziś omówimy, jak

Historyk Iwan Homeniuk

Wielka Wojna wplynęla

zaznacza: ,,Pękal w szwach sys-

tem finansowy imperium Habs-

na życie zwyklych

burgów, bo mial slaby zapas

mieszkańców Galicji,

i zerowe szanse na kredyty ze-

wówczas poddanych

wnętrzne z państw neutralnych.

imperium Austro-Węgier.

Korona dewaluowala. Zapasy

Galicja byla krajem

zlota zmniejszaly się. Nieco po-

zamieszkalym przez

prawily sytuację wewnętrzne

pożyczki wojskowe u ludności:

różne narodowości,

bylo ich 8 w Cysletanii i 3 na

ale wojna polączyla je

Węgrzech. Niemoc gospodarcza

wszystkie pod wspólnym

Wiednia coraz bardziej wiązala

mianownikiem.

go z Berlinem".

Życie  polityczne  stanęlo,

a Parlament nie zwolywal po-

PETRO HAWRYLYSZYN

ŻOLNIERZE AUSTROWĘGIERSCY

I

siedzeń. Stopniowo nabierala

Z KARABINEM MASZYNOWYM

wojna światowa (28 lipca

obrotów szpiegomania, zaś pra-

W AKCJI ZIMOWEJ W KARPATACH

1914­11 listopada 1918 r.),

wa obywatelskie ograniczano.

zwana wówczas Wielką Woj-

Szczególnie nieufnie odnoszono

KOLUMNA WOJSK AUSTROWĘGIERSKICH W JEDNYM

ną, byla pierwszym globalnym

się do Slowian, a przede wszyst-

Z MIASTECZEK W OKOLICACH STANISLAWOWA

konfliktem w dziejach ludzko-

kim do Czechów, Slowaków

ści. Dzialania wojenne toczy-

byly Niemcy, jako lepiej przygo-

października 1917 r. do chwili

i Serbów, których podejrzewa-

ly się przeważnie w Europie

towane, z lepiej wyszkoloną ar-

zakończenia dzialań 11 listopa-

no w nielojalność i odpowiednio

i wzięlo w nich udzial 38 państw

mią, posiadające dobrą logistykę

da 1918 r.

starano się nie zatrudniać na eta-

z liczbą ludności blisko 1,5 mld.

i dopracowany system mobili-

Wyniszczający

przebieg

tach państwowych (kolei, poczcie

Wielka Wojna (ang. ,,The Great

zacyjny. Natomiast Austro-Wę-

wojny pozycyjnej udowodnil,

i lączności). Częściowo te podej-

War", fran. ,,La Grande Guerre"),

gry w pierwszych latach wojny

że prawie wszyscy jej uczestni-

rzenia byly sprawiedliwe, bo za-

nazywana byla również ,,Woj-

mogly zapewnić lepsze wyży-

cy (z wyjątkiem USA) nie bra-

trzymani faktycznie uprawiali

ną, kończącą wszystkie wojny",

wienie wojska, a pod warun-

ly pod uwagę w swych planach

wrogą antyrządową propagandę.

spowodowala śmierć ­ wedlug

kiem utrzymania okręgu Dro-

wojskowych szeregu ważnych

Wojna poglębila sprzeczno-

ocen historyków ­ 8,5 mln żol-

hobyckiego ­ dostawy paliwa.

aspektów: nie przygotowa-

ści pomiędzy obiema częściami

nierzy i 1,3 mln cywilów.

Jednak wkrótce okazalo się,

li wielkich zapasów amunicji

imperium dunajskiego. Węgry

Do wszystkich armii zmobi-

że bezgraniczne rezerwy ludz-

artyleryjskiej, nie doceniono

mialy lepsze rolnictwo i stąd ­

lizowano 70 mln ludzi, w tym ­

kie Rosji istotnie zmniejszają

wplywu lotnictwa, nieprzemy-

więcej żywności, jednak niezbyt

ODZNAKA PAMIĄTKOWA

60 mln europejczyków, co sta-

swe strategiczne możliwości

ślana byla sprawa uchodźców,

chętnie dzielily się nią z Cysle-

WYZWOLENIA LWOWA

wia ją na pierwszym miejscu

przez brak wyszkolonych kadr

braklo leków i personelu me-

tanią. Brak żywności odczuwal-

wszystkich dotychczasowych

podoficerskich i oficerskich.

dycznego. Znaczną rolę zaczęly

epidemiologicznych, szczegól-

ny byl w zachodnich miastach

wojen europejskich. Pandemia

Z czasem również zmniejszy-

odgrywać nowoczesne środki

nie na wiosnę 1919 r.

już w pierwszym roku wojny.

hiszpanki w roku 1918 dodat-

ly się możliwości dostarczania

lączności.

Wojsko zabralo znaczną ilość

Przez brak mięsa od maja 1915 r.

kowo doprowadzila do milio-

wyżywienia z państw naddu-

W wyniku tej dlugotrwalej

mężczyzn w wieku poboro-

większość restauracji i kawiarni

nów śmierci na calym świecie.

najskich dla armii Austro-Wę-

wojny ludność cywilna zarówno

wym, a wielu z nich nie wróci-

w Pradze wprowadzily dwa po-

Bezsprzecznie konflikt mial

gier i Niemiec. Ekonomiczna

Austro-Węgier, jak i Rosji od-

lo z wojny lub wrócili jako in-

stne dania w tygodniu. Wprowa-

wplyw na dalszą historię ludz-

blokada przez państwa Enten-

czula narastającą inflację i defi-

walidzi wojenni. Zamiana ich

dzając kartki na najbardziej po-

kości w I polowie XX w.

ty tych państw dala swe pozy-

cyt najpotrzebniejszych towa-

przez kobiety czy jeńców nie

trzebne towary, rząd zaprowadzil

Często fachowcy określają

tywne wyniki.

rów. W imperium Dunajskim

ratowala sytuacji. Poziom pro-

regulację cen na znaczną część

I wojnę światową ,,wojną tech-

Dolączenie się do wojny Turcji

bylo to wynikiem ograniczenia

dukcji rolniczej i przemyslowej

produktów żywnościowych.

nologii". Faktycznie, caly sze-

(2 listopada 1914 r.) i Bulgarii (14

zasobów i blokady handlu ze-

spadal coraz bardziej. Wzra-

Ukraina wkrótce zakończy

reg innowacji technicznych

października 1915 r.) po stronie

wnętrznego. Artykuly spożyw-

stala jedynie produkcja woj-

drugi rok wojny z Rosją. Odczu-

wypróbowany zostal podczas

państw Centralnych, a Wloch (23

cze zaczęto wydawać na kart-

skowa. Urodzaj 1915 r. zbieraly

wamy inflację, jakość żywności

dzialań wojennych. Zaczęto re-

maja 1915 r.) i Rumunii (27 sierp-

ki. Stopniowo obniżano porcje,

już przeważnie same kobiety,

obniżyla się i coraz bardziej bra-

gularnie używać samolotów,

nia 1916 r.) po stronie Ententy

nawet dla pracowników przed-

bo wszyscy mężczyźni byli

kuje męskich rąk. Ale Ukraina

uważanych wcześniej za drogą

kardynalnie zmienilo sytuację,

siębiorstw obronnych i rodzin

zmobilizowani do wojska. Pra-

nie jest w izolacji, wspiera ją Za-

rozrywkę. Oprócz dzialań wy-

ale znacznie poszerzylo teatr

żolnierzy.

cowaly również w szpitalach,

chód i dlatego w dlugotrwalym

wiadowczych lotnictwo zaczę-

dzialań wojennych.

W Galicji mialy miejsce jed-

a potem ­ nawet w przemyśle.

sprzeciwianiu się agresji, jedy-

to używać do bombardowania

Nazwyczaj ważną, jeżeli nie

ne z największych i najbardziej

W  gospodarce  nastąpila

nym, czego nam brakuje ­ to lu-

dzie. Przed nami stoi wyzwanie

i ostrzeliwania pozycji wro-

decydującą, byla kwestia przy-

krwawych zmagań na froncie

gruntowna przewaga produkcji

demograficzne, które, z Bożą po-

ga oraz do walk powietrznych,

stąpienia do wojny USA. Przez

wschodnim. Trwająca wojna

wojskowej nad cywilną. Sys-

mocą, musimy przezwyciężyć.

które staly się regularne nawet

szereg okoliczności i czynni-

doprowadzila do gwaltownego

tem transportowy nie zapew-

na froncie wschodnim.

ków, które zmienily stosunek

pogorszenia warunków życia

nial dostatecznych przewozów

Na podstawie:

W taktyce zjawila się dlu-

amerykańskiego rządu i wspól-

ludności Galicji. Stale dzialania

wojskowych. Miasta na zaple-

Велика війна 1914­1918:

gotrwala  wojna  pozycyjna.

noty od polityki izolacjoni-

wojskowe zniszczyly prawie

czu zapelnili uchodźcy ze stre-

витоки, характер, наслід-

W tym celu budowano umoc-

zmu do aktywnego sojusznika

calkowicie rolnictwo i dopro-

fy frontowej w Galicji, Wolyniu

ки: монографія / наук. ред.

nienia i linie obronne. Zdoby-

państw czlonkowskich Enten-

wadzily do braków żywności.

i Bukowinie. Na tereny Austrii

С. С. Трояна. Київ: Кондор,

wane byly specjalnymi oddzia-

ty, USA 6 kwietnia 1917 r. ofi-

Znacznie obniżyl się poziom

starali się uciec ci, dla kogo ry-

2018. 536 с.

lami szturmowymi. Nagminnie

cjalnie przystąpily do I wojny

życia, zarówno codzienne-

zykownym byl pobyt pod oku-

Гаврилишин П., Чорнень-

stosowano zmasowany ogień

światowej. Armia USA ­ wzra-

go, jak i gospodarki w calości

pacją rosyjską.

кий Р. Табори для інтерно-

artyleryjski. W odróżnieniu od

stającej wówczas potęgi ekono-

i warunków sanitarno-higie-

Dla rządów w Wiedniu i Pe-

ваних і військовополонених

frontu zachodniego, na wschod-

micznej ­ wzięla udzial w wal-

nicznych. Wszystko to dopro-

tersburgu ewakuacja i rozlo-

на території Західноукраїн-

nim, przebiegającym przez Gali-

kach na froncie zachodnim od

wadzilo do szerzenia się chorób

kowania uchodźców staly się

ської Народної Республіки

cję, nie używano czolgów i pra-

realnym problemem, bo ludzie

­ Західної області Україн-

wie nie bylo ataków gazowych.

potrzebowali mieszkań, wy-

ської Народної Республіки

Na początku wojny natomiast

żywienia, opieki medycznej

(1918­1919):

монографія.

stosowano tu zmasowane ataki

i pracy. Daleko nie wszyscy

Пер. на польську Юлія Кша-

kawalerii, które z czasem zosta-

opuszczali swe domy dobro-

новська. Брустури: Дискур-

ly zminimalizowane przez od-

wolnie. Rosyjskie wladze oku-

сус, 2023. 488 с.

powiednie użycie artylerii i ka-

pacyjne odsylaly w gląb Rosji,

Гоменюк І. Нотатки на

rabinów maszynowych.

jako zakladników, najbardziej

манжетах історії Галичи-

Dlugotrwala wojna byla ko-

znanych lokalnych dzialaczy.

ни, Буковини та Закар-

rzystna dla Ententy, która, ma-

Natomiast wladze austriackie

паття. Київ: Віхола, 2023.

jąc większe zasoby finansowe,

stworzyly w Tallerhofie (Styria)

336 с.

materialne i ludzkie, mogla wy-

i w Terezinie (Bohemia) obozy

Шарий А., Шимов Я. Ко-

trzymać większe napięcie sil.

internowania dla moskalofilów.

ріння та корона. Нари-

Dlatego wlaśnie państwa Cen-

Podczas panowania nowego ce-

си про Австро-Угорщину:

tralne staraly się jak najprędzej

sarza Karola I te obozy z powo-

доля імперії. Київ:ДІПА,

zakończyć wyniszczające je

du ciężkich warunków utrzy-

2018. 419 с.

dzialania wojenne. Silną stroną

mania zostaly zamknięte.

ZNISZCZONY MOST W STRYJU