36

nr 23­24 (435­436) 19.12.2023­15.01.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Wystawa ,,Jozafat Kuncewicz. Fenomen pamięci"

Wystawa ,,Jozafat Kuncewicz.

do greckokatolickiej cerkwi św. Barbary

Fenomen pamięci" zostala

w Wiedniu. Jednak w Wiedniu po II wojnie

otwarta na sali wystawowej

światowej w realiach okupacji radzieckiej

lwowskiego Muzeum

relikwie świętego okazaly się w niebezpie-

Historii Religii. Inicjatorem

czeństwie, stąd też postanowiono w tajem-

i kuratorem tej wystawy

nicy przenieść je do Watykanu, do bazyliki

jest naukowiec Natalia

św. Piotra. Z woli papieża Jana XXIII dnia 25

Matlaszenko, kierownik

listopada 1963 roku szczątki św. Jozafata

dzialu historii Ukraińskiego

Kuncewicza zostaly pochowane pod olta-

Kościola greckokatolickiego.

rzem św. Bazylego Wielkiego w bazylice

Wystawę we lwowskim

watykańskiej. Wszystkie relikwie święte-

muzeum poświęcono 400-leciu

go, które obecnie znajdują się we lwowskich

męczeńskiej śmierci świętego

świątyniach, pochodzą wlaśnie z Wiednia

Jozafata Kuncewicza,

lub z Watykanu.

arcybiskupa polockiego,

Natalia Matlaszenko zwraca uwagę

RELIKWIARZE Z RELIKWIAMI

wybitnego dzialacza

na dokumenty poświęcone 300-leciu mę-

ŚW. JOZAFATA KUNCEWICZA

Ukraińskiego Kościola

czeńskiej śmierci św. Jozafata Kuncewi-

Unickiego, który tragicznie

cza. W 1923 roku jubileusz byl szeroko

zginąl 12 listopada 1623

obchodzony we Lwowie i na calej Ukrainie

roku w mieście Witebsku na

Zachodniej. W tym roku papież Pius XI

Bialorusi z rąk prawoslawnych

wydal ku czci świętego encyklikę ,,Eccele-

fanatyków. Trzeba podkreślić,

siam Dei admirabili", w której zawarl m.in.

że po dzień dzisiejszy jest on

następujące slowa: ,,Wielka godność przy-

pierwszym i jedynym świętym

padla w udziale św. Jozafatowi, arcybisku-

ukraińskim w powszechnym

powi polockiemu obrządku wschodnioslo-

Kościele katolickim.

wiańskiego, którego slusznie należy uznać

za chwalę i podporę Slowian wschodnich".

We Lwowie z inicjatywy metropolity An-

TEKST I ZDJĘCIA

drzeja Szeptyckiego uroczystości kościel-

JURIJ SMIRNOW

ne trwaly przez caly rok jubileuszowy.

Na lwowskiej wystawie zostaly przed-

Wtedy to w wielu świątyniach greckoka-

stawione liczne dokumenty, starodruki,

tolickich specjalnie czczono jego relikwie,

ikony, rzadkie zdjęcia ze zbiorów lwow-

zaś kult świętego Jozafata Kuncewicza

skiego Muzeum Historii Religii i Central-

stal się ważnym wyznacznikiem tożsamo-

nego Państwowego Historycznego Ar-

ści Ukraińców grekokatolików. W czasach

chiwum Ukrainy we Lwowie. W Ukrainie

okupacji sowieckiej w ukraińskim pod-

IKONA PRZEDSTAWIAJĄCA ŚW. JOZAFATA KUNCEWICZA

2023 rok zostal ogloszony rokiem po-

ziemnym Kościele greckokatolickim św.

IKONA ,,MATKA BOSKA

święconym pamięci męczeńskiej śmierci

jezuitów w Akademii Wileńskiej. Już w 1614

byla dla niego sprawą świętą. W październi-

Jozafat Kuncewicz zostal świętym narodo-

ORĘDOWNICZKA MIASTA LWOWA"

świętego. Również na Litwie szeroko od-

roku zostal archimandrytą klasztoru oo. ba-

ku 1623 roku arcybiskup Jozafat Kuncewicz

wym. W pierwszej kolejności jego kult sze-

znaczono pamięć o dzialalności świętego

zylianów w Wilnie, zaś w 1618 roku wyświę-

udal się do Witebska, zaś 12 listopada tegoż

go świętym w calym Kościele katolickim.

rzyli i szerzą ojcowie bazylianie. Z okresu

w Wilnie, między innymi w klasztorze oo.

cono go na arcybiskupa polockiego. Święce-

roku zostal napadnięty na ulicy i w okrutny

Jest też św. Jozafat Kuncewicz patronem

lat 20­30. XX wieku na wystawie przed-

bazylianów. W Watykanie na Papieskim

nia biskupie otrzymal 12 listopada 1618 roku

sposób zamordowany przez tlum prawo-

Rusi. Niestety, rosyjska prawoslawna cer-

stawiono szereg cennych eksponatów,

Uniwersytecie Gregoriańskim zorgani-

w Wilnie. Jego dzialalność kościelna i politycz-

slawnych mieszczan. Wedlug późniejszych

kiew patriarchatu moskiewskiego i wladze

również dokumentów i zdjęć. Wśród nich

zowano wystawę jemu poświęconą, zaś

na rozwijala się na tle walk polemistycznych

relacji świadków, pewien mężczyzna z tlumu

carskiej Rosji prześladowaly nawet szcząt-

Natalia Matlaszenko zwraca uwagę na

Papieski Instytut Wschodni zorganizowal

(i nie tylko) w sprawie wprowadzenia w życie

uderzyl go najpierw palką, a następnie roz-

ki świętego, starając się zniszczyć miejsce

pokrowiec na kielicha z relikwiami świę-

w polowie listopada 2023 roku konferen-

postanowień Soboru Brzeskiego z 1596 roku,

ciąl mu berdyszem glowę. Arcybiskup padl

jego pochowania. Dlatego, chcąc ratować

tego. Obok w gablotce znajdują się dwa

cję naukową zatytulowaną ,,Tożsamość

czyli Unii Brzeskiej między ukraińską Cer-

na ziemię, zaś ,,rozjuszony tlum rzucil się na

drogie relikwie, bazylianie byli niejedno-

krzyże-relikwiarze, w których niegdyś

i kult: Jozafat Kuncewicz w wymiarze teo-

kwią prawoslawną a Watykanem. Owa Unia

rannego i czym kto mógl bili, kluli, targali za

krotnie zmuszeni do ukrywania ich przed

znajdowaly się relikwie świętego, obecnie

logicznym, kultowym i historycznym". We

byla i jest wybitnym wydarzeniem nie tylko

wlosy i brodę, wlokąc po ulicy i krzycząc: ,,bij,

wrogami i przenoszenia co rusz do innego

przekazane do świątyń greckokatolickich.

wrześniu 2023 roku w Polsce w Colegium

w religijnym, lecz również politycznym życiu

zabij lacinnika, papieżnika". W końcu jeden

miejsca. W latach 1623­1653 grób jego znaj-

Wśród świętych obrazów przedstawio-

Suprasliense w Supraślu, 15 km od Biale-

Ukrainy i calego Kościola chrześcijańskiego.

z napastników mający pistolet przestrzelil

dowal się w Polocku, w katedrze Mądro-

nych na wystawie wyróżnia się obraz nie-

gostoku miala miejsce konferencja na-

Jeszcze w Wilnie Jozafat Kuncewicz zaslynąl

mu glowę". Zbezczeszczone cialo męczenni-

ści Bożej. Jednak w 1653 roku do Polocka

znanego (najpewniej cechowego) artysty

ukowa poświęcona dzialaczowi: ,,Kult św.

jako zdolny polemista i teoretyk jedności Ko-

ka bylo wrzucone do rzeki Dźwiny i dopiero

dotarly wojska moskiewskie z zamiarem

,,Matka Boska orędowniczka miasta Lwo-

Jozafata Kuncewicza w Rzeczypospolitej".

ściolów. W krótkim czasie napisal siedem

po sześciu dniach wylowione i przewiezione

zniszczenia relikwii. Wtedy ojcowie bazy-

wa" z pierwszej polowy XVII wieku. Na

W konferencji uczestniczyli znani naukow-

traktatów teologicznych. Również w Poloc-

do Polocka, gdzie zostal pochowany w kate-

lianie potajemnie przenieśli je do klasztoru

obrazie przedstawiono między innymi pa-

cy polscy i ukraińscy, m.in.: z Ukraińskiego

ku prowadzil ożywioną dzialalność na ko-

drze pw. Mądrości Bożej. Kult męczennika

pw. Zaśnięcia NMP w miejscowości Żyro-

noramę Lwowa z tego okresu, z Wysokim

Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie,

rzyść Unii; prowadzil tam także życie ascety,

zacząl się szerzyć już w pierwszych latach

wicze na Bialorusi, gdzie znajdowaly się do

Zamkiem, rzymskokatolicką katedrą i ra-

Centrum Kultury Religijnej im. Ihora Sko-

pelne pokory i ubóstwa. W sprawach wiary

po jego śmierci. W 1642 roku papież Urban

1667 roku. W tym roku relikwie uroczyście

tuszem. Po obu stronach obrazu znajdują

czylasa, programu badawczego ,,Kijowskie

nie uznawal żadnych kompromisów ­ Unia

VIII beatyfikowal Jozafata Kuncewicza,

wrócily do Polocka, niestety nie na dlugo.

się postacie opiekunów miasta, świętych

chrześcijaństwo", Zakonu Bazylianów św.

Kościolów, jedność wszystkich chrześcijan

zaś 225 lat później papież Pius IX oglosil

W 1706 roku podczas wojny Pólnocnej,

i osób świeckich, a wśród nich ­ Jozafat

Jozafata Kuncewicza, Uniwersytetu Ja-

w Polocku przez pewien czas przebywaly

Kuncewicz. Warto zauważyć, że w tam-

giellońskiego, Katolickiego Uniwersytetu

wojska moskiewskie, a nawet car Piotr I.

tym czasie proces beatyfikacyjny byl do-

w Lublinie. Referaty naukowe wyglosili

Pewnego razu, osobiście stojąc na czele od-

piero w toku. Na świętym obrazie widnieją

m. in. ks. dr Bohdan Prach, wiceprezydent

dzialu żolnierzy, wtargnąl do katedry, szu-

także postacie króla Zygmunta III, królewi-

Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickie-

kając grobu świętego celem jego profanacji

cza Wladyslawa, św. Jacka Odrowąża, św.

go (Lwów), biskup prof. Michal Janocha

i zniszczenia. Lecz zakonnicy-bazylianie

Antoniego z Padwy i innych. Zwraca uwa-

(Warszawa), prof. Andrzej Gil (Lublin). Na

wcześniej wywieźli relikwię Jozafata Kun-

gę kilka ikon św. Jozafata Kuncewicza o po-

lwowskiej wystawie życie i kult świętego

cewicza do Bialej Podlaskiej, gdzie zlożyli je

dobnej ikonografii. Takie kopie znanej iko-

przedstawiono na tle wydarzeń z jego epo-

w kaplicy zamkowej. Rozjuszony car Piotr

ny pędzla Modesta Sosenka, byly i są teraz

ki, również znaczenie kultu św. Jozafata

I kazal zabić proboszcza katedry i trzech

bardzo rozpowszechnione w ukraińskich

Kuncewicza dla wiernych Ukraińskiego

zakonników-bazylianów. W 1765 roku reli-

świątyniach greckokatolickich. W latach

Kościola greckokatolickiego. Znacze-

kwie świętego uroczyście zlożono w bazy-

20­30. lwowska ukraińska kooperatywa

nie kultu świętego jest znacznie szersze

liańskiej cerkwi pw. św. Barbary w Bialej

,,Dostawa" posiadala ekskluzywne prawo

i niezwykle ważne dla calego Kościola

Podlaskiej. Tam byly one otoczone czcią

malowania tych ikon wedlug ikonografii

powszechnego, dlatego święty papież Jan

do roku 1873, kiedy wladze carskie zlikwi-

M. Sosenka. Obok znajdują się też graficz-

Pawel II nazwal św. Jozafata Kuncewicza

dowaly na tych terenach Cerkiew unicką,

ne utwory Oleny Kulczyckiej poświęcone

,,Apostolem pojednania".

jak również zakon bazylianów, a świątynie

świętemu, dziela znanego malarza Antona

Jan Kuncewicz (powszechnie znany

przekazaly prawoslawnym moskiewskiego

Manastyrskiego, malarza Wasyla Konasz-

pod imieniem zakonnym Jozafat) urodzil się

patriarchatu. Popi wrzucili szczątki świę-

-Konaszewicza i innych. Niemale wrażenie

w 1580 roku we Wlodzimierzu Wolyńskim,

tego do podziemi cerkwi, następnie zasy-

robią szkice fresków artysty Lubomyra

w ubogiej rodzinie kupieckiej. W 1604 roku

pali je ziemią i odpadami. Dopiero w czasie

Medwidia, poświęcone świętemu. Zain-

wstąpil do klasztoru bazyliańskiego pw. Św.

I wojny światowej, kiedy Biala Podlaska

teresowanie budzą także ikony świętego

Trójcy w Wilnie, zaś w 1609 roku zostal wy-

zostala zajęta przez wojska austriackie,

Jozafata Kuncewicza wykonane w stylu

święcony na kaplana unickiego, przyjmując

sprawą Jozafata zainteresowal się pewien

ludowym.

imię zakonne Jozafat. Wyróżnial się pokorą,

Ukrainiec z Galicji. Mężczyzna odnalazl

Wystawa w Muzeum Religii będzie

ubóstwem, pobożnością, a także gorliwo-

grób świętego i doprowadzil, przy poparciu

dostępna przez caly grudzień, a także

ścią prawdziwego wojownika za wiarę i jed-

galicyjskiego kleru greckokatolickiego, do

w styczniu. Muzeum serdecznie zaprasza

KURATOR WYSTAWY NATALIA MATLASZENKO

ność kościolów. Studiowal teologię u ojców

przeniesienia w 1916 roku relikwii świętego

wszystkich chętnych.