42

nr 23­24 (435­436) 19.12.2023­15.01.2024

Z przedwojennej prasy

www.kuriergalicyjski.com

Święta bożonarodzeniowe sprzed stu lat

Zabójstwo pierwszego

prezydenta odrodzonej

Rzeczypospolitej Gabriela

Narutowicza 16 grudnia

w warszawskiej Zachęcie

okrylo żalobą caly kraj.

Stąd też organizowano

z tej okazji akademie

i wiece ku czci glowy

państwa. We Lwowie

miala miejsce podobna

demonstracja jedności

narodu.

,,ANIOLEK Z KOBZĄ", RYS. JAN

OPRACOWAL

MATEJKO

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

W ciżbie ludzkiej przypomina-

Hold pamięci Pierwszego

ją wolność samotności i rozkosz

ILUSTRACJA ZE STRONY TYTULOWEJ ŚWIĄTECZNEGO NUMERU GAZETY PORANNEJ

Prezydenta

skupionej medytacji. Poświę-

Przemówienie posla Anto-

umysl gawiedzi ulicznej, lecz

Świąteczny numer ,,Gazety

nią w duszę ludzkości. Zdala mi-

cone śmierci, ale umierające ra-

niego Anusza na akademji ku

falsz ten krzewil na lamach sta-

Porannej" ukazal się w bogatej

stycyzmu nie wszystkim do-

dośnie, wdzięczne te drzewka

czci ś. p. Gabrjela Narutowicza

rego, rozpowszechnionego orga-

szacie graficznej, a na pierwszej

stępnego, zdala od dogmatyki,

wśród wyziewów miasta pro-

na lwowskim ratuszu dnia 22.

nu prasy warszawskiej publicy-

stronie wiersz okolicznościo-

tego kunsztu bystrych umyslów,

mieniują balsamiczną woń swej

grudnia 1923 r.

sta o wytrawnem piórze. Nawet

wy Henryka Zbierzchowskiego

na tle najprostszych uczuć ogól-

żywicznej krwi, woń, upajająca

Rozważanie kolei życiowych

przed kilku tygodniami, niemal

wpisany w ilustrację:

noludzkich iskrzą się glęboko

jak narkotyk, odurzającą, przy-

s. p. Narutowicza i jego męczeń-

w przeddzień rocznicy męczeń-

w sercu slodkie radości, które

wodzącą na myśl ciche chwi-

I oto szóste Boże Narodzenie

skiego zgonu na stanowisku

skiego zgonu ś. p. Narutowicza

noc wiglijną witają rozkwitnięte

le wieczorne spędzone zdala od

Prezydenta  Rzeczypospolitej

zmanierowany i nieprzytom-

uroki. Obraz malego Dzieciątka

ludzi w czerwonym zmierzchu,

Polskiej nasuwa dwa obrazy.

ny osobnik, w mundurze oficera

przybywającego, by świat zba-

wśród gęstwy smuklych pni,

I oto szóste Boże Narodzenie

Z jednej strony zarysowuje

polskiego śmial powtórzyć ten

wić, ukazuje symbole, najbar-

świecących niby zlote kolumny.

Od tej dziejowej, wielkiej dla nas chwili

się nam czlowiek pelen dosto-

krzywdzący i niesprawiedliwy

dziej nawet maluczkim na duchu

Ale oto na niebie blysnęla

Gdy przed narodem pierzchly nocy cienie

jeństwa, prostoty, wiary w ludzi,

zarzut obcości zamordowanego

zrozumiale. Dziecię zstępuje ku

gwiazdka ­ pamiętacie? ­ raz

I przyszla wolność, którąśmy marzyli

czlowiek wielkiego charakteru,

Prezydenta.

nam, do calego świata milośnie

niedaleko zorzy zlotej, która

wielkich zaslug i wszechświa-

Mordując Pierwszego Pre-

wyciągając ramiona. Dla tego

jeszcze nie zgasla, kiedy indziej

A choć lat tyle, dlugich nieskończenie

towej slawy; z drugiej strony

zydenta Rzeczypospolitej Pol-

Dziecięcia ludzkość to jedna ro-

nad szafranowym pasem, lśnią-

Wrogowie z serca krew nam cieplą pili,

ukazuje nam się obraz naszego

skiej, zamordowano jednocze-

dzina i ono pragnie ową rodzinę

cym na zachodzie na ciemnem

W zagladę pędząc nas i zatracenie ­

uwstecznienia politycznego, ob-

śnie te niepospolite wartości

uszczęśliwić. Jakże latwem by-

czole nieba, znowu na sklepie-

Myśmy niczego się nie nauczyli!

raz zdziczenia i upodlenia nie-

moralne, jakie On wnosil do na-

loby takie zadanie, gdybyśmy

niu ciemno-szafirowern, niby

wolą, gdy najwyższy dostojnik

szego życia politycznego. A któż

zawsze i wszędzie tak czuli, jak

w toni przeczystej wśród sklę-

Rodacy! Niechaj milości promienie

Rzeczypospolitej zostaje we wla-

dzisiaj odważy się zaprzeczyć,

w noc wigilijną i myśleli o tym,

bionych chmur czarnych, cicho

Oświecą serca nasze od tej chwili

snym kraju brutalnie znieważo-

iż nasze życie zbiorowe nie

co przy lamaniu się oplatkiem

toczących się w przestworzach,

Przecież to szóste Boże Narodzenie

ny, obrzucony blotem, a następnie

potrzebuje tej pojednawczości

przepelnia nam duszę! W cóż ob-

tam nad równią uniesioną zlek-

Tej wolnej Polski, którąśmy marzyli

skrytobójczo zamordowany. A już

i wyrozumialości, jaką uosabial

rócilyby się wtedy antagonizmy

ka na skraju horyzontu, to znów

najwyższym szczytem potwor-

calem swem postępowaniem

Dalej ,,Gazeta" zamieszcza

rasowe, narodowościowe, wy-

nad grzbietem góry, nad roz-

ności moralnej, bólem bólów byl

ś. p. Narutowicz? Któż zechce

kolejne artykuly o tematyce

znaniowe; w co walka klas i za-

kolysanemi falami morza nad

ten haniebny fakt, że morderca

twierdzić, że naród caly nie

świątecznej...

pamiętaly taniec dokola zlotego

zadumanemi dostojnie wieża-

Prezydenta znalazl w spoleczeń-

czerpal pożytku z gruntownej

cielca?

mi katedry ­ jawna gwiazdka,

W blaskach gwiazdy

stwie naszem gloryfikatorów.

wiedzy ś p. Narutowicza, z jego

Czekające  nas  podniosle

przecudna, drżąca ze wzrusze-

betlejemskiej

Ś. p. Narutowicz byl bowiem

znajomości stosunków mię-

chwile winniśmy budzić nie-

nia, zawsze pierwsza gwiazdka

jednymi z setek, a może tysięcy

dzynarodowych, z powagi jego

W szarzyznę, życia, bardzo

jedną zbawienną refleksją. Od

­ pamiętacie?

tych inżynierów Polaków, któ-

imienia w świecie naukowym?

frasobliwego obecnie, już wci-

nas samych zależy, by pamiątki

rzy poza granicami kraju, będą-

To też dzisiaj, oprócz wyra-

tajemnic religji, znajdujące tak

ska się na gwiazd promieniach

Michal Rolle, syn Józefa An-

cego podówczas domem niewoli,

zów wdzięczności i czci dla ś.p.

żywy oddźwięk w uczuciach

nastrój świąteczny. Dobrze, iż

toniego Rollego, polskiego le-

szukali zastosowania dla swej

Narutowicza, winniśmy po-

narodowych, nie zastawaly nas

obwarowala go tradycja przeciw

karza, dzialacza spolecznego,

pracy i swych zdolności. Wie-

wziąć postanowienie, że z ży-

zanikowi. Z roku na rok jawi się

tak przygnębionymi, jak obec-

historyka, autora wielu histo-

lu z nich zyskalo na obczyźnie

cia naszego będziemy niezmor-

nie. Weźmy rozbrat z blędami

misterjum narodzin Pańskich

rycznych opracowań o Podolu,

slawne imię, rozlegle wplywy,

dowanie usuwać te pierwiastki

i grzechami, w jakie popadli-

w nieuszczuplonej wspanialo-

mieszkając we Lwowie, wspo-

bogactwa. Zarówno wschód jak

nienawiści i nietolerancji, z któ-

śmy zaraz u wstępu do nowej

ści. Zmieniają się czasy, stosun-

mina swe Wigilie w rodzinnym

zachód dobrze zna pracę, po-

rych się rodzą czyny tak po-

epoki, niepodleglości. Wzbudź-

ki, cala fizjognomja życia ulega

Kamieńcu Podolskim, pozosta-

myslowość i genjusz polskiego

tworne jak mord polityczny

my w sobie jasne zrozumienie

przeobrażeniom nieustannym,

jącym poza granicami Ojczyzny.

inżyniera. Zdarzylo mi się spo-

najszlachetniejszego czlowieka,

a czar Bożego Narodzenia po-

obowiązków, które ta niepodle-

Wigilia kresowa

tykać na obszarach Rosji caly le-

powolanego wolą Zgromadzenia

glość naklada na nas i moc po-

zostale jedną i tą samą zawsze

W dniu Wigilijnym rzew-

gjon inżynierów Polaków, którzy

Narodowego na naczelne stano-

trzebną dla dopelnienia owych

wartością niezmienną, żadnym

ne wspomnienia owladają mną,

organizowali i tworzyli przemysl

wisko w państwie.

obowiązków. Uczyńmy Polskę

fluktuacjom ni dewaluacjom

wyrzucając za nawias szarą

rosyjski, przerzucali mosty przez

Artykul ukazal się w ,,Ku-

tak dostojną, jasną i piękną,

niepodleglą.

i smutną teraźniejszość. Prze-

wielkie rzeki, Europy wschod-

rierze Lwowskim" dopiero 25

jak dostojne, jasne i piękne jest

Taka jest moc wiary, moc re-

noszę się myślą het tam za dzi-

niej i Azji którzy budowali ol-

grudnia, by nie psuć Czytelni-

ligji, moc najszlachetniejszych

światlo gwiazdy betlejemskiej.

siejsze kopce graniczne nad

brzymie linje kolejowe, lączące

kom świątecznego nastroju

Uczyńmy Polskę w myśl marzeń

instynktów, wetchniętych przez

Zbruczcm, ku zakątkowi krwią

krańce Europy z krańcami Azji.

wieszczów narodowych taką

i lzami splywającemu, gdzie

Jakąż to niesprawiedliwością,

wlaśnie gwiazdą, zapaloną na

ongi uplywala wśród bliskich

jakiem okrucieństwem moral-

niebie dziejów po to, by popro-

i drogich mlodość moja beztro-

nem w stosunku do tych ludzi

wadzila ludy ku Chrystusowi!

ska. Mimo więzi krępujących

bylby zarzut, że są oni obcymi dla

systemu rosyjskiego, każdy

kraju i dla dążeń narodu?!

A jakżeż bez świątecznych

dom polski na Kresach w takie

A jednak takiego niesprawie-

akcentów lwowskich...

chwile, jak Wigilja i Świętą Bo-

dliwego, takiego okrutnego za-

Choinka

żego Narodzenia, zasklepial się

rzutu nie oszczędzono ś. p. Na-

w sobie, żyl wlasnem życiem,

rutowiczowi, jednemu z takich

Na placu Fredry ustawiono

tworząc oazę wzajemnej milo-

wlaśnie inżynierów twórców i to

smukle, ciemnozielone choinki.

ści i hamonji, zapominając o tem

wówczas, gdy zostal przez Zgro-

Przedziwną poezją owiane są te

wszystkiem, co gnębi i smuci.

madzenie Narodowe wynie-

ścięte, na śmierć skazane drze-

Dopiero w tego rodzaju wa-

siony na najwyższe stanowisko

winy. W zgielk życia miejskiego

runkach występowal w calej

w państwie. I tym falszem obco-

wnoszą echo potężnej pieśni lasu,

pelni czar tych świąt polskich,

ści dla kraju Prezydenta Naruto-

majestatycznym rytmem, sply-

z tradycyjnemi zwyczajami,

wicza nie tylko zachwaszczono

wającej w doliny po zboczach gór.

ŻOLNIERZE NA KRESACH