25

nr 2 (438) 30.01.­15.02. 2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Salomea Kruszelnicka

Jesienią 1893 r. Kruszelnic-

koncertowala we Lwowie, Tar-

ka wyjeżdża do Wloch, gdzie

nopolu, Stryju, Brzeżanach,

studiuje u takich slaw jak Fausta

Zbarażu, Stanislawowie, Czer-

Crespi (uważala Kruszelnicką za

niowcach i innych miastach.

Dziś pragnę

najzdolniejszą ze swych uczen-

Wśród jej partnerów na sce-

nic) i prof. Conti (gra dramatycz-

nie wystąpili Joan Dimitrescu,

przedstawić

na i mimika). Mloda Kruszel-

Cremolini, Rosselini, Castelia-

Czytelnikom postać

nicka zaczęla tu wykonywać na

no i inni. W 1929 r. w Rzymie

slynnej ukraińskiej

koncertach arie operowe. Pod-

mial miejsce ostatni koncert

śpiewaczki operowej

czas koncertu szkoly muzycz-

Salomei Kruszelnickiej. W 1938

no-dramatycznej ,,L'Armonia"

r. umiera jej mąż, który zawsze

i pedagoga Salomei

Salomea wykonala arie z oper

ją wspieral. W sierpniu Kru-

Kruszelnickiej (1872-

,,Faust" Gounoda, ,,Afrykanka"

szelnicka odwiedzila Galicję

1952), którą już za

Meyerbeera i ,,Żydówka" Galevi.

(odpoczywala w miejscowości

życia uznano za

Olga Bandrowska tak wspo-

Dubina w Karpatach w rodzin-

mina studia Kruszelnickiej we

nym gronie). Wybuch II woj-

najwybitniejszą

Wloszech: ,,Udając się do Wloch,

ny światowej uniemożliwil jej

śpiewaczkę operową

rozwinęla swój glos do lirycz-

wyjazd do Wloch. Po zajęciu

wszechczasów.

nego sopranu, wyrównanego

tych terenów wladze sowieckie

od najniższych do najwyższych

znacjonalizowaly dom Kruszel-

tonów... Jej glos zachwycal silą

nickiej we Lwowie i pozosta-

PETRO HAWRYLYSZYN

P

dźwięku, dźwięcznością, so-

wily jej jedynie czteropokojowe

,,SAS" ­ SZLACHECKI HERB

rzyszla na świat 23 wrze-

czystą i aksamitną barwą,

mieszkanie, gdzie mieszkala

KRUSZELNICKICH

śnia w Bilawińcach re-

giętkością, doskonalą dykcją

z siostrą Hanną. W czasie oku-

jonu  buczackiego  (ob.

polskich i ukraińskich śpie-

wokalną, wirtuozerią techniki,

pacji niemieckiej śpiewaczka

czortkowskiego) w rodzinie

waków. Jej pierwszy występ

szlachetnym brzmieniem, liry-

zarabiala na życie prywatnymi

grecko-katolickiego kaplana

solowy mial miejsce 13 kwiet-

zmem i dramatyzmem...".

lekcjami śpiewu.

o. Amwrosija Kruszelnickiego

nia 1892 r. Wystąpila wówczas

Lwowski historyk Igor Czor-

Po wojnie Salomea Kruszel-

i jego żony Teodory Marii, córki

w glównej partii oratorium Ha-

nowol pisze: ,,Gdy w 1895 r. Sa-

nicka rozpoczęla pracę w Lwow-

również kaplana grecko-kato-

endla ,,Mesjasz". A już 5 czerwca

lomea odwiedzila Galicję, byla

skim Konserwatorium pań-

lickiego o. Hryhorija Sawczyń-

tegoż roku w ,,Lwowskim Boja-

już slawna: w Krakowie pu-

stwowym. Jednak jej dzialalność

skiego. Dziadek Hryhorij byl

nie" wykonala pieśń Mykoly

bliczność,  wyprzęgla  konie

pedagogiczna o maly wlos nie

jednym z pierwszych w Galicji

Lysenki ,,Po co mi czarne brwi".

z jej powozu i sama go ciągnęla.

zakończyla się już na samym po-

pisarzy, ukladających wierszo-

Debiut operowy Salomei Kru-

W tymże roku Salomea Kruszel-

czątku. W czasie ,,oczyszczania

wane bajki. Ród Kruszelnickich

szelnickiej nastąpil 15 kwietnia

nicka wystąpila przed carem

kadrów od elementów nacjona-

wywodzil się ze starego rodu

1893 r. w partii Leonory w ope-

Mikolajem II w jego rezydencji

listycznych" obwiniono ją o brak

szlacheckiego,  pieczętujące-

rze Donizetti ,,Faworytka" na

w Skierniewicach. Na pytanie

dyplomu konserwatorium, który

go się herbem ,,Sas". Rodzina

później znaleziono w zbiorach

scenie lwowskiego teatru miej-

cara w jakim języku śpiewa-

SALOMEA KRUSZELNICKA

kilkakrotnie zmieniala miej-

Muzeum historycznego.

skiego, Teatru Skarbka. Towa-

la, odpowiedziala z dumą ­ ,,po

W ROLI CIO-CIO SAN

sce zamieszkania: mieszkali

Prowadząc wyklady w Kon-

rzyszyli jej wówczas Rudolf

ukraińsku".

W OPERZE PUCCINI ,,MADAME

w Osowcach, potem w Starych

serwatorium Lwowskim w ra-

Bernhardt i Julian Jeronim. Jesz-

Jej talent zacząl nabywać

BUTTERFLY"

Petrykowcach i w Tysowie k/

dzieckiej Ukrainie, Kruszelnic-

cze większy sukces przyniosla

rozglosu. W drugiej polowie lat

Bolechowa. W 1878r. rodzi-

ka  pomimo  wielokrotnych

gościnnie lwowski teatr towa-

jej rola Santucji w ,,Cavalerii ru-

1890. Kruszelnicka z triumfem

na osiadla na dlużej w miej-

próśb nie mogla przez dluższy

rzystwa ,,Ruska Besida", mający

sticana" (,,Rycerskość wieśnia-

występuje na scenach świato-

scowości Biala, przedmieściu

czas otrzymać radzieckiego

w repertuarze utwory Hulaka-

cza") P. Mascagni.

wych stolic: Wloch, Hiszpanii,

Tarnopola.

obywatelstwa. Wladze sowiec-

-Artemowskiego i Lysenki. Sa-

W 1893 r. mloda śpiewaczka

Francji, Portugalii, Rosji, Pol-

Greckokatolickie

ducho-

kie jednocześnie odmawialy jej

lomea miala możliwość obser-

ukończyla studia w lwowskim

ski, Austrii, Egiptu, Argentyny

wieństwo tradycyjnie uprawia-

prawa powrotu do Wloch, któ-

wować grę aktorską Filomeny

konserwatorium. W dyplomie

i Chile. Wykonuje partie w ope-

lo kulturę muzyczną, która dla

rych obywatelstwo posiadala.

Lopatyńskiej, Antoniny Osipo-

o ukończeniu nauki napisano:

rach ,,Aida" i ,,Trubadur" Verdie-

obrządku wschodniego byla ce-

Wreszcie, po przekazaniu swej

wiczowej, Stepana Janowycza,

,,Dyplom ten otrzymuje pan-

go, ,,Faust" Gounoda, ,,Straszny

chą charakterystyczną. Ojciec

willi we Wloszech państwu so-

Andrija Mużyk-Steczyńskiego,

na Salomea Kruszelnicka, jako

dwór" Moniuszki, ,,Afrykanka"

Salomei również interesowal się

wieckiemu, zostala obywatel-

Mychajla Olszańskiego czy Ka-

świadectwo

mistrzowskiej

Meyerbeera, ,,Magnon" i ,,Ma-

muzyką, a nawet zorganizowal

ką ZSRR. Willa zostala rozgra-

roliny Kliszewskiej.

oświaty, zdobytej wzorową sta-

dame Butterfly" Puccini, ,,Car-

w domu chór. Znajoma rodziny

biona jeszcze w czasie wojny

W 1891 r. Salomea Kruszel-

rannością i nadzwyczajnymi

men" Bizeta, ,,Elektra" Straussa

Kruszelnickich Maria Cybulska

i po sprzedaży niewielką część

nicka wstępuje do Lwowskiego

sukcesami, szczególnie w kon-

i inne.

pieniędzy przekazano bylej

wspomina dziecięce lata Salo-

Konserwatorium Galicyjskie-

kursie publicznym 24 czerwca

Swoją slawę Kruszelnicka

wlaścicielce.

mei: ,,Pamiętano u nas mlodą Sa-

go Towarzystwa Muzycznego.

1893 r., na którym zostala od-

zdobyla przede wszystkim na

W 1951 r. Kruszelnicka zo-

lomeę, jak wieczorami w grupie

Już wówczas zdolności mlo-

znaczona srebrnym medalem...".

scenach Warszawy i Krakowa

staje Zaslużoną dzialaczką sztu-

dziewcząt śpiewala w ogrodzie

dej śpiewaczki dyrekcja kon-

Jeszcze  podczas  studiów

występując przez kilka sezo-

ki URRS, a w październiku 1952

lub na majdanie. Już wówczas jej

serwatorium ocenila wysoko:

Kruszelnicka otrzymala zapro-

nów w operach Stanislawa Mo-

­ profesorem. Po raz ostatni za-

glos byl silny, piękny i wyróżnial

,,Ma wszystkie dane, by stać się

szenie do polskiego teatru Ope-

niuszki. Interesujące jest to, że

śpiewala w Filharmonii Lwow-

się spośród innych".

ozdobą pierwszorzędnej sceny.

ry Lwowskiej, pragnęla jednak

gdy śpiewala na krakowskiej

skiej w 1949 r. Niewielu wie-

Salomea od dziecka znala

Bardzo mily, dźwięczny, ob-

śpiewać po ukraińsku, nie mając

scenie, to ­ jak zaznacza Igor

dzialo, że w tym czasie miala już

wiele piosenek ludowych, któ-

szernej skali dźwięk jej mezzo-

takiej możliwości. Śpiewacz-

Szarow ­studiowal tam w tym

raka gardla. Salomea Kruszel-

rych nauczyla się od chlopów.

sopranu, muzyczne wyksztal-

ka wyjeżdża do Wloch, by kon-

czasie Wasyl Stefanyk. W liście

nicka zmarla 16 listopada 1952

Jej siostry Hanna i Emilia też

cenie i uroda, zapowiadają jej

tynuować naukę. Na tę decy-

do Waclawa Moraczewskiego

r. pochowano ją na Cmentarzu

lubily śpiewać i z czasem zosta-

w świecie artystycznym naj-

zję wielki wplyw miala wloska

pisal: ,,...Jestem teraz w świeżym

Lyczakowskim niedaleko grobu

ly zawodowymi śpiewaczkami.

lepszą przyszlość".

śpiewaczka Gemma Bellincioni,

świecie ­ za kulisami. Śpiewa

Iwana Franki.

Pierwsze lekcje śpiewu Salomea

W konserwatorium Salomea

która byla na gościnnych wy-

w tutejszej operze Kruszelnic-

pobierala w tarnopolskiej szkole

uczyla się w klasie prof. Wa-

stępach we Lwowie i namówila

ka, nasza rodaczka... ma prze-

Na podstawie:

towarzystwa ,,Przyjaciól Muzy-

lerego Wysockiego, który wy-

Salomeę na studia w Mediolanie

piękny glos i mądrą twarz".

1. Балабко O. Кімоно для

ki". Podstawy muzyki otrzymala

chowal calą plejadę znanych

u wybitnych mistrzów belcanto.

W 1910 r. Kruszelnicka wy-

również w Tarnopolskim gim-

szla za mąż za znanego wloskie-

Баттерфляй. Із життя Соломії

nazjum klasycznym, równocze-

go adwokata, mera miasteczka

Крушельницької. Роман. Чер-

śnie ksztalcila się w klasie prof.

Via Reggio, arystokratę Ceza-

нівці: Букрек, 2022. 320 с.

Wladyslawa Wszelaczyńskiego.

re Riccioni, który byl znawca

2. Дем'янова I. Крушель-

Tu poznala kolo gimnazjalistów,

muzyki. Ślub odbyl się w jed-

ницький Амвросій Васильо-

wśród nich Denisa Siczyńskie-

nym z kościolów Buenos Aires.

вич. w: Тернопільський ен-

go, później znanego kompozyto-

Rodzina osiadla w Via Reggio,

циклопедичний

словник.

ra i pierwszego w Galicji profe-

gdzie Kruszelnicka kupila willę

редкол.: Г. Яворський та ін..

sora muzyki.

i nazwala ją ,,Salomea". W 1920

T. 2: К-О. Тернопіль : Видав-

W 1883 r. na koncercie

r., będąc u szczytu slawy Kru-

ничо-поліграфічний комбінат

w Tarnopolu poświęconym Ta-

szelnicka porzuca operę, po raz

«ЗбручČ, 2005, s. 254.

rasowi Szewczence mial miej-

ostatni występując w Neapolu

3. Кобилянський А., Ко-

sce pierwszy publiczny występ

w operach ,,Lolerai" i ,,Lohen-

марницький С. Саси в україн-

Salomei Kruszelnickiej, któ-

grin". Poświęcila się występom

ській культурі: З історії укра-

ra śpiewala wówczas w chórze

kameralnym, wykonując arie

їнської шляхти. ,,Універсум".

towarzystwa ,,Ruska Besida".

w językach oryginalów. Wy-

5/8, s. 64-66, 2006.

W Tarnopolu, po raz pierwszy

stępowala w Europie, Ameryce

4. Чорновол І. 100 видат-

Kruszelnicka zetknęla się z te-

i, naturalnie, w Galicji. W la-

них львів'ян. 2-ге вид. Львів:

atrem. Występowal tu czasem

tach 1894-1923 prawie co roku

Левада, 2020. 443 c.

MUZEUM MUZYCZNE SALOMEI KRUSZELNICKIEJ, 2012 R.