16

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Chrystus Frasobliwy ­ 25 m niżej

W nr 1 ,,Nowego Kuriera

kamień. Dlatego oblewano go

Galicyjskiego" za rok 2024

bardziej trwalym olowiem, któ-

pisaliśmy o powrocie po

ry dobrze lączyl się z żelazem

prawie trzyletniej konserwacji

i wypelnial wybrane w kamie-

w Polsce figury Chrystusa

niu otwory. Na prawej dloni

Frasobliwego z Kaplicy

Chrystusa widzimy takie wy-

Boimów we Lwowie. Na

pelnienie polączenia.

wystawie ,,To czego nie widać",

Wspomnialem o odnalezio-

otwartej później w Muzeum

nym zdjęciu, ukazującym sploty

Jana Pinsla w dawnym kościele

korony cierniowej. O renowacji

klarysek, można bylo zapoznać

tego elementu opowiada na fil-

się dokladnie z ogromem

mie konserwator Pawel Jędrzej-

prac konserwatorskich,

czyk. Zdjęcie z lat 1920. wyko-

które w tym czasie zostaly

nane zostalo z poziomu ulicy.

wykonane. Postaram

I nie dawalo pelnego wrażenia

się przybliżyć je naszym

objętości korony. W tym celu

Czytelnikom, pomijając

komputerowo trzeba bylo je

naturalnie wiele detali

opracować, jakby ,,podnieść" do

technicznych, zrozumialych

poziomu glowy rzeźby i stwo-

jedynie specjalistom tej

rzyć wizerunek objętościowy.

dziedziny.

Byla to skomplikowana pra-

ca, która wiernie oddaje splo-

PRZYKLADY LĄCZENIA

ty wieńca, a ponadto wskazuje

TEKST I ZDJĘCIA

ELEMENTÓW KAMIENIA

miejsca umieszczenia poszcze-

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

STALOWYMI TRZPIENIAMI

J

gólnych metalowych cierni (po-

OBLANYMI OLOWIEM

ak stwierdzila w swoim

zostalo ich jedynie 4). Po obróbce

nagraniu do zwiedzających

ścian, poziom zawilgocenia i za-

zdjęcia korona cierniowa zbie-

wystawę dyrektor Insty-

brudzenia oraz zniszczenia po-

gla się calkowicie z odkrytymi

tutu Polonika Dorota Janiszew-

szczególnych elementów.

przy badaniach miejscami po-

ska-Jakubiak, zainteresowanie

Dokladne badania rozpoczęto

szczególnych cierni. Aby zre-

podleglej jej instytucji Kaplicą

od poszukiwań materialów źró-

konstruować koronę i poszcze-

Boimów istnialo od początków

dlowych w archiwach Lwowa,

gólne stracone elementy figury

zalożenia Instytutu. W 2018 r.

Warszawy, Krakowa i Katowic.

należalo dokladnie uzyskać taki

TWARZ CHRYSTUSA ZE ZREKONSTRUOWANĄ KORONĄ CIERNIOWĄ.

postanowiono zając się restau-

Okazalo się, że w swej historii

sam kamień, z którego zostala

FAKTURA KAMIENIA JEST JEDNAKOWA

racją i konserwacją tego uni-

Kaplica Boimów byla kilkakrot-

wyrzeźbiona postać Chrystusa

katowego na skalę europejską

po drodze. Wszystkie prace ba-

nie remontowana (trudno tu mó-

w taki sposób, by byla jak naj-

Frasobliwego. Opowiada o tym

obiektu naszego dziedzictwa

dawcze i konserwatorskie pro-

wić o restauracji czy konserwacji

lepiej unieruchomiona. W ta-

konserwator Paulina Zalewska.

kulturowego.

obiektu). Pierwsze tego rodza-

kiej skrzynce figurę opuszczo-

wadzone byly w pracowniach

Tu też pomogly badania che-

W 2021 r. Instytut Poloni-

ju prace mialy miejsce w 1838 r.

w Ożarowie Mazowieckim.

no i przewieziono do pracowni

miczne i inne. Określono rodzaj

ka wspólnie z wladzami miasta

Nie będę tu opisywal dzialań

Naprawiono wówczas gzymsy na

konserwatorskiej we Lwowie,

wapienia, jego gramaturę, wiel-

i Lwowską Galerią Sztuki pod-

konserwatorów, którzy dokona-

kaplicy i zamieniono stary krzyż

gdzie dopiero możliwe bylo jej

kość ziarna i zdolność pochla-

jęly się tego ambitnego zadania.

li dokladnego skanowania calej

na nowy, dębowy. Potem ,,dwóch

wlaściwe zabezpieczenie. Doko-

niania wilgoci. Ważne bylo to,

Część funduszy na renowa-

malarzy" coś tam malowalo

nano tego zawieszając pierwszą

kaplicy ­ od podziemi po czubek

aby przy ustawieniu figury na

cję przekazala Wyższa Szkola

i naprawiono ,,korpus Chrystusa".

skrzynkę na 28 sprężynach we-

krzyża i stworzyli 3D model ca-

otwartym powietrzu uzupel-

Bankowa we Lwowie. Dodat-

Wykonano też mutrę i dybel do

wnątrz zewnętrznej skrzyni. Po-

lego obiektu, co dalo możliwość

nione elementy byly analogicz-

kowym impulsem do natych-

krzyża i go wygladzono. Bardziej

dokonywania potrzebnych wi-

trzebne to bylo, by figura w takim

ne z calością i nie odpadaly.

miastowego rozpoczęcia prac

zualnych przekrojów i wycięć,

kwalifikowane prace renowa-

,,stanie nieważkości" spokojnie

Konserwatorom udalo się od-

byl fakt znalezienia przez jed-

cyjne prowadzone byly w latach

koniecznych do dalszych prac.

mogla dojechać do konserwato-

tworzyć w calości koronę cier-

nego z polskich konserwatorów

1926-1927 pod okiem architek-

rów w Polsce i nie rozpaść się

Jednocześnie przebadano stan

niową ze wszystkimi meta-

kolo kaplicy elementu metalo-

ta prof. Tadeusza Obmińskiego.

lowymi cierniami i uzupelnić

wego. Po dokladnym przyjrze-

W czasie tych prac poszukiwaw-

utracone drobniejsze elemen-

niu się, okazalo się, że jest to

czych udalo się odnaleźć zdjęcia

ty. Wcześniej zdolali zlączyć

jeden z promieni z nimbu znad

figury, na których widoczna byla

wszystkie potrzaskane części,

glowy Chrystusa.

kompletna korona cierniowa.

takie jak fragment podstawy,

Po  obudowaniu  kaplicy

Po  przewiezieniu  figury

prawa stopa, prawa noga rzeźby

rusztowaniami i przyjrzeniu

konserwatorzy znaleźli ślady

poniżej kolana.

się dokladniej 400-letniej fi-

polichromii, czyli, że pierwotnie

Końcowym  etapem  prac

gurze Chrystusa Frasobliwego,

figura byla malowana, a nawet,

bylo zabezpieczenie antykoro-

okazalo się, że jest ona w sta-

że poszczególne warstwy farb

zyjne samej kamiennej figury,

nie awaryjnym. Grozila roz-

nakladane byly kilkakrotnie.

wszystkich elementów metalo-

padnięciem się na drobniejsze

Zaczęto badania skladników

wych ­ cierni i nimbu nad glową

fragmenty lub w ogóle mogla

farb wykorzystując najnowsze

Chrystusa, mocowania krzyża

spaść z kopuly. Na wysokości

zdobycze techniki, chemii i fi-

oraz samego dębowego krzyża.

prawie 30 m nie bylo możliwo-

zyki: skanowanie i oczyszcza-

O tych wszystkich etapach

ści przeprowadzenia doklad-

nie laserowe, chromatografię,

prac konserwatorskich i ba-

nej renowacji i zabezpiecze-

zdjęcia w ultrafiolecie, pekto-

dawczych bardziej precyzyjnie

nia rzeźby. Postanowiono więc

grafię, badanie rentgenograficz-

opowiadają poszczególne plan-

zdjąć ją z kopuly, przewieźć do

ne i inne metody nieinwazyjne.

sze wystawy ,,To czego nie wi-

pracowni  konserwatorskich

A przebadać trzeba bylo nie tyl-

dać", a zwiedzając wystawę, mo-

i tam ją dokladnie zbadać, od-

ko warstwy kolejnych farb, ale

gliśmy naocznie przekonać się

restaurować i zabezpieczyć na

i sam wapień, z którego zostala

o wysokim poziomie ich wyko-

tyle, by mogla bezpiecznie dla

wykonana rzeźba i określenie

nania. Dla przykladu ilustruję to

otoczenia stać na kopule kapli-

kamieniolomów, z których po-

przybliżonym zdjęciem korony

cy kolejne dziesięciolecia.

brany zostal kamień.

cierniowej i twarzy Chrystusa.

Już przy zdejmowaniu figury

W czasie badań okazalo się, że

Twarz zostala jedynie oczysz-

okazalo się, że jej podstawa roz-

figura sklada się z kilku części.

czona i zabezpieczona, a korona

padla się na dwie części. Stalowy

Mianowicie prawa ręka Chry-

jest zrekonstruowana ze zdjęcia

bolec mocowania rozsadzil ka-

stusa jest ,,doczepiana" do calości.

od nowa. Różnicy w fakturze ka-

mień. Z glowy Chrystusa wy-

Rentgenowskie badania rzeź-

mienia nie widać żadnej.

kruszyla się również kamienna

by wykazaly, że dokonano tego

Obecnie czekamy na odpo-

korona cierniowa i pozostalo je-

metalowymi trzpieniami obla-

wiednie okoliczności, by można

dynie cztery stalowe bolce cierni.

nymi olowiem. Często tę meto-

bylo zobaczyć odrestaurowaną

Początkowo, po podwieszeniu

dę wykorzystywano w tamtych

rzeźbę na jej pierwotnym miej-

figury na rusztowaniu, odcze-

czasach do lączenia elementów

scu ­ na szczycie kopuly Kapli-

piono ją od podloża i przesunięto

kamienia. Samo żelazo rdzewie-

cy Boimów i zastanowić się nad

na drewnianą podstawę, na któ-

jąc pod wplywem czynników

napisem: ,,Przechodniu, pomyśl

rej zostala obudowana i podparta

atmosferycznych  rozsadzalo

czy jest ból większy od mojego".

FIGURA CHRYSTUSA FRASOBLIWEGO WIDOCZNA Z BLISKA