19

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Odkruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

,,Weiglowcy": historia zawsze na czasie

W XX wieku wynalezienie

na uczelni zarówno o świcie, jak

innych spraw związanych z za-

i późną nocą.

opatrzeniem zakladu.

szczepionki przeciwko

Michal  Martynowicz  ­

W razie potrzeby ten, kto

tyfusowi epidemicznemu

mial mniej pracy, bez zbędnych

mistrz rozleglej wiedzy i tech-

stalo się jedynym

slów i wypowiedzi pracowal dla

niki laboratoryjnej. Najdlużej, bo

ratunkiem w pokonaniu

kolegi, aby zlecone mu zadanie

od I wojny światowej, wspólpra-

epidemii. Wynalezienie

zostalo wykonane na czas.

cowal z profesorem wraz z żoną

szczepionki i szczepień

Przy calej obsesji na punk-

Rozalią Martynovicz. Byl spe-

oznaczalo postęp

cie pracy naukowej, dyscypli-

cjalistą od wszystkiego. Asy-

ny i calkowitego poświęcenia

stent laboratoryjny, mechanik,

w historii ludzkości.

pracownicy laboratorium mieli

osoba zaufana do spraw urzędo-

czas na wypoczynek i święto-

wych i poufnych. Byl czlowie-

BORYS KUZMINOW

wanie. Żarty, piosenki, wiersze

kiem o wielkich zdolnościach

WALENTYNA SMOLNYĆKA

P

i humor wypelnialy każdą wol-

Rudolfa Weigla. Studiowal me-

potrafil stanowczo bronić. Nie

technicznych, uwielbial pracę

rofesor Rudolf Weigl byl

ną chwilę pracowników labo-

dycynę, ale ukończyl Wydzial

mogąc pogodzić się z niektórymi

laboratoryjną i naukową.

Henryk Mosing dolączyl do

twórcą niezwyklej meto-

ratorium. Panujące wśród nich

Biologii Uniwersytetu Jana Ka-

sprawami w fabryce i będąc bez-

dy wytwarzania szcze-

poczucie bezpieczeństwa bylo

zimierza we Lwowie. Profe-

kompromisowym odważnie zre-

zespolu profesora Weigla w 1930

pionki przeciwko tyfusowi. To

efektem mlodości i niepohamo-

sor Weigl cenil go za jego stosu-

zygnowal z pracy.

roku jako wolontariusz. Byl wów-

Karolina  Reiss,  profesor

byl trudny okres historyczny

wanego optymizmu, mimo, iż

nek do nauki, zasad moralnych

czas studentem drugiego roku

­ lata 20­30. ubieglego wieku.

wszyscy byli narażeni na duże

i życiowych.

nadzwyczajny, żona slynnego

wydzialu lekarskiego Uniwer-

Na ten czas przypada powsta-

stężenie zarazków, tysiące wszy

Skonstruowal male urządze-

profesora okulistyki Wiktora

sytetu Jana Kazimierza we Lwo-

nie i rozwój jego laboratorium.

wie i jak większość jego kolegów

zakażonych tyfusem byly za-

nie do seryjnego zakażania wszy.

Reissa. Znala tajniki sporządza-

interesowal się mikrobiologią.

Na historię laboratorium pod

grożeniem zakażenia się nie-

Byl to szereg drutów polączonych

nia preparatów histologicznych

kierownictwem profesora Ru-

Henryk Mosing to osobna kar-

bezpieczną chorobą, która mogla

ze sobą i zagiętych do metalowej

pod mikroskopem i poslugiwa-

dolfa Weigla skladają się historie

ta w historii zakladu. Czlowiek,

doprowadzić do śmierci.

podstawy, które można bylo pod-

nia się mikrotomem. K. Reiss

poszczególnych osób ­ jego pra-

którego nikt nie mógl zrozumieć.

Do zespolu profesora Rudolfa

nosić i opuszczać naciskiem palca.

zajmowala się przeszczepianiem

cowników. Jednostka glówna,

Utalentowany naukowiec, o sze-

Weigla należeli:

Pod każdym klawiszem umiesz-

i czasami wykonywala skrawki

Jan Starzyk, student Wydzia-

stanowiąca trzon laboratorium,

rokich, niezależnych poglądach,

czano w polowie ciala po jednej

histologiczne jelit wszy zakażo-

zostala zmontowana w latach

humanista ­ prowadzil ascetycz-

lu Matematyczno-Przyrodni-

wszy. Później podczas masowej

nych tyfusem plamistym.

1926­1927 i skladala się ze stu-

ny tryb życia, który jedni podzi-

czego. Byl jednym z pierwszych

produkcji szczepionki okazalo się,

Jej pasją byla fotografia

dentów Wydzialu Lekarskiego

wiali, a inni nie rozumieli. Inte-

uczniów profesora Weigla. Od-

że po nabyciu praktyki szybkie

artystyczna.

oraz Wydzialu Matematyczno-

resowal się filozofią hinduską.

powiadal za produkcję szcze-

,,ladowanie" tych maszyn, jak się

Pracę na katedrze rozpoczęla

-Przyrodniczego. Byl to wyjąt-

Marzyl o wyjeździe do Indii. Mial

pionek, ich ilość i jakość. Pelnil

je nazywa, nie sprawialo żadnych

jako kreślarz, ale wkrótce dzię-

kowy zespól ludzi o podobnych

niezwykly dar nawiązywania

odpowiedzialną i trudną funk-

trudności. W czasie okupacji do

ki swojej pracowitości zaczęla

poglądach, ,,weiglowców", jak ich

kontaktów z ludźmi, zwlaszcza

cję. Oprócz spraw związanych

1944 roku kierowal wydzialem

uczestniczyć w pracach nauko-

nazywano w środowisku uni-

z mlodzieżą. Byl niezastąpiony

z produkcją musial utrzymywać

produkcji szczepionek przeciw

wych laboratorium. Ukończy-

wersyteckim i akademickim,

przy organizacji wypraw epide-

porządek w laboratorium. Odbi-

durowi brzusznemu Instytutu

la studia na Wydziale Biologii,

charakteryzujących się wyso-

miologicznych, dzięki niezwy-

jaly się na nim wszystkie niepo-

Rudolfa Weigla we Lwowie. Uzy-

uzyskala stopień doktora filo-

kimi standardami poświęcenia.

klej umiejętności nawiązywania

wodzenia związane z produkcją

skal stopień naukowy i byl orga-

zofii, następnie tytul profesora

Technologia produkcji szcze-

kontaktów z nieufnymi, zacofa-

szczepionek. Kiedy coś poszlo

nizatorem i wieloletnim kierow-

nadzwyczajnego.

Bronislaw Chrzanowski byl

pionek byla dość pracochlonna

nymi chlopami z odleglych wsi

nie tak, winę ponosil Starzyk.

nikiem Katedry Biologii Ogólnej

i wymagala dużo czasu. Kolonię

huculszczyzny. Mial wlasne kon-

Przyjmowal to jednak spokojnie,

Uniwersytetu Medycznego we

studentem medycyny, później

laboratoryjną wszy, na której

cepcje naukowe. W czasie woj-

bo wszystko, co od niego zależalo,

Wroclawiu.

dyrektorem Zakladu Higieny

Zofia Kulikowska - Zofia We-

przeprowadzano eksperymenty,

ny prowadzil szeroko zakrojoną

zostalo zrobione dobrze.

w Częstochowie.

Jan Starzyk ofiarowal We-

igl. Wspólpraca z Rudolfem We-

Tekla Zaluska, asystentka

dzialalność humanitarną na rzecz

zalożyl Weigl w 1918 roku. Pro-

ludności lwowskiej. Pozostal

cedura obejmowala:

iglowi swój model klawiatury

iglem rozpoczęla się w 1921 roku.

laboratoryjna, która hodowa-

we Lwowie, kierując produkcją

­ karmienie zdrowych wszy

do szybkiego zakażania wszy

Podobnie jak inni czlonkowie

la wszy, infekowala riketsje

szczepionek w Związku Radziec-

umieszczonych w specjalnych

oraz model konstrukcji mikro-

rodziny Weiglów, zostala jedną

oraz przygotowywala zawiesi-

kim, prowadząc badania epide-

klatkach przyczepianych do

pompy pompującej zakaźną za-

z pierwszych karmicielek wszy

ny do badań diagnostycznych,

miologiczne i zapewniając opiekę

skóry dawców;

wiesinę. Prof. Weigel zatwier-

poza pracą naukową. Zajmowala

przeprowadzila szereg dzialań

medyczną osobom starszym, któ-

­ infekcja wszy i rozmnażanie

dzil urządzenie klawiaturowe,

się sprawami administracyjnymi

technicznych.

Wladyslaw  Wolf  pracę

re pozostaly we Lwowie.

się R. rowazekii w jelicie wszy;

zmienil konstrukcję mikropom-

laboratorium. Uzyskala stopień

23 września 1938 roku pre-

­ przygotowanie wszy i usu-

py i wyposażyl ją w napęd elek-

doktora nauk biologicznych oraz

w laboratorium podjąl jeszcze

zydent RP Ignacy Mościcki,

nięcie jelit;

tryczny zamiast opracowanego

tytul profesora nadzwyczajnego.

jako student Wydzialu Ma-

Wladyslaw Kuzia przyszedl

odznaczyl H. Mosinga Zlotym

­  końcowe  przygotowanie

mechanicznego.

tematyczno-Przyrodniczego,

Krzyżem Zaslugi. Byla to na-

szczepionki fenolizowanej.

Starzyk uzyskal później dok-

do laboratorium jeszcze jako

a następnieWydzialu Lekar-

groda za wysokie osiągnięcia

Dawców w laboratorium We-

torat z filozofii na Wydziale Bio-

student medycyny. Byl glów-

skiego. Uzyskal stopień nauko-

w nauce i medycynie.

igla ze względu na charakter ich

logii Uniwersytetu Jagielloń-

nym mechanikiem i kierowcą,

wy profesora nadzwyczajnego

Petro Radlo, epidemiolog,

pracy nazywano ,,karmnikami"

skiego. Byl ministrem Zdrowia

a przede wszystkim lubil fotogra-

Akademii Medycznej w Zabrzu-

który nie pracowal bezpośred-

(hodowca wszy), a pracowników

i Ochrony Socjalnej Ludności,

fię, prowadzil calą dokumentację

-Rokitnicy. Pracowal jako dy-

nio w Instytucie Weigla, ale byl

zarażających wszy ­ ,,strzy-

kierownikiem nowoutworzonej

laboratoryjną i fotograficzną,

rektor stacji sanitarno-epide-

ściśle związany z jego pracą.

kawkami" (strzykaczami).

Katedry Mikrobiologii Wydzia-

znal wiele dowcipów ­ w towa-

miologicznej w Kaliszu.

Przeprowadzal szczepienia i bral

Sekcję wszy i usunięcie je-

lu Farmaceutycznego Akademii

rzystwie byl bardzo dowcipny

Napisal pamiętnik o profe-

udzial w badaniach terenowych.

lit przeprowadzano za pomocą

Medycznej w Krakowie, którą

i zabawny. Byl niezastąpiony

sorze Weiglu i ,,weiglowcach".

Grzegorz Karlic ­ kierownik

Tak wyglądal glówny trzon

,,preparatora" pod mikroskopem

zorganizowal.

w myślistwie i rybolówstwie.

Zbigniew Stuchly, student

zespolu w momencie narodzin

obuocznym.

Z czasem zostal dyrektorem

wiwarium i pelniący obowiązki

i wprowadzenia do produkcji

Aparatura i urządzenia do

Wydzialu Matematyczno-Przy-

stacji sanitarno-epidemiolo-

woźnego. Opiekowal się zwie-

na skalę pólprzemyslową szcze-

produkcji szczepionek oraz

rodniczego. Od 1927 roku praco-

gicznej w Olsztynie.

rzętami, kupowal nowe, dostar-

Edward Zubik mial swoje idee,

pionki przeciw tyfusowi plami-

prace bakteriologiczne byly

wal jako wolontariusz w Insty-

czal im żywność i wodę. Oprócz

stemu. To wlaśnie szczepionka

ucieleśnieniem idei profesora

tucie Badań nad Tyfusem prof.

swoje przemyślenia, których

tego zajmowal się szeregiem

R. Weigla. Prototypy byly przez

byla dzielem, scalającym zespól

laboratorium, które później na-

niego wykonywane wielokrot-

zwano ,,Instytutem Weigla".

nie. Niektóre z tych urządzeń

Do walki z jedną z najnie-

weszly do praktyki laboratoryj-

bezpieczniejszych chorób, na

nej badań bakteriologicznych.

jaką ludzkość cierpi od wieków,

W laboratorium panowala

profesor Rudolf Weigl stworzyl

niepowtarzalna atmosfera wza-

jemnego koleżeństwa i szacunku,

grupę podobnie myślących lu-

dzi, zlączonych wyjątkową dla

przyjaźni i zaufania, wolności

instytucji naukowych, bezinte-

i powagi, która przyczynila się do

resowną milością do nauki, ab-

rozpoczęcia karier naukowych

solutną uczciwością w pracy, po-

lub zawodowych pracowników.

wszechną i szczerą przyjaźnią.

Większość obowiązków byla

Mimo podjętego śmiertelnego

dlugoterminowa i pracochlon-

ryzyka osiągnęli swój cel i choć

na, wymagala dlugich godzin

nie należą już do tego świata, po-

w laboratorium, dlatego ,,we-

zostali w naszej pamięci.

iglowców" można bylo spotkać