25

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Odpowiedź jest prosta, a zarazem zlo-

w Przemyślu w Muzeum Narodowym

godność. Bo skonsolidowala wokól

droga przecież ta sama

żona. Przy czym chcialbym zazna-

Ziemi Przemyskiej i to z nim jako ów-

obrony niepodleglości liczący czter-

tylko z czolgów wrakami

czyć, że w zasadzie pierwsza prezen-

czesny dyrektor tej instytucji zor-

dzieści milionów obywateli naród. Bo

tacja, chociaż jeszcze przed drukiem

ganizowalem wielką wystawę prze-

zyskala międzynarodowy, wielki au-

Węszy i szuka

książki, odbyla się w Krzemieńcu

nosząc cale, bezcenne wszak zbiory

torytet, ogromne uznanie i sympatię,

czasem poszczekuje

we wrześniu ubieglego roku w Mu-

Muzeum Henryka Sienkiewicza

podziw, a także pomoc w wielu dzie-

biegnie i szuka

zeum Juliusza Slowackiego w ramach

w Oblęgorku, którego budynek w tym

dzinach, która trwa i będzie ­ przy-

bo wciąż jeszcze czuje

Dialogu Dwóch Kultur. Mimo woj-

czasie byl remontowany, do Przemyśla

puszczalnie coraz skuteczniejsza. Bo

ny miala tam miejsce krótsza niż

aż na rok. Ekspozycje obejrzalo wtedy

stala się już teraz częścią wolnej i de-

cień swej malej pani

zwykle, ale za to bardzo ciekawa se-

cale Podkarpacie i nie tylko. Wokól tej

mokratycznej Europy i świata.

sja naukowa i literacka, polączona

wspanialej wystawy organizowali-

3.IV.2022

Gratuluję wydania tej bardzo

***

wlaśnie z artystycznymi prezen-

śmy sesje sienkiewiczowskie i setki

ważnej książki. Dziękuję za

tacjami. Pojechaliśmy tam z Polski

lekcji muzealnych. Wreszcie kilka lat

Poezja jak śpiew w domu, który plonie.

rozmowę.

z oczywistych względów w malym,

temu w Muzeum Czechowicza prezen-

Nawet jeśli nie potrafimy zatrzymać ognia ­

dużo mniejszym niż zwykle, ale re-

towalem razem z prof. Lechem Wojcie-

Ja również.

ogień też nie potrafi zatrzymać nas.

***

prezentatywnym gronie. Z Lublina

chem Szajdakiem z Poznania wystawę

Integralną częścią dwuję-

wyruszyla do miasta Slowackiego

o Grupie Poetyckiej Wolyń ,,Portret

dyskusji wspominal o mnie jako pi-

Serhij Żadan, Potem, kiedyś, przypominać

zycznej edycji tomu wierszy

prof. Beata Osulewicz-Niewińska,

z wierszy i pamięci". Prof. Lech Woj-

sarzu kontynuującym twórczość

sobie...

Mariusza Olbromskiego ,,Prze-

znakomita znawczyni literatury pol-

ciech Szajdak z Poznania jest synem

Grupy Poetyckiej Wolyń. Ma pewno

(18.03.2023, przeklad Bohdan Zadura)

miną dymy, rozkwitną róże.

skiej okresu pozytywizmu oraz prof.

Stanislawa Szajdaka, wspóltwórcy

tak prawo sądzić, choć ja idę oczy-

Groza i ocalenie

Wiersze o walczącej Ukrainie"

Henryk Duda, językoznawca, obo-

Grupy Poetyckiej Wolyń, laureatem

wiście swoją oddzielną drogą arty-

jest poslowie Wiery Meniok

je z Katolickiego Uniwersytetu Jana

ubieglorocznej Międzynarodowej Na-

styczną. W tym kontekście wspomnę,

zatytulowane metaforycznie,

Pawla II. Nad ranem w Krzemieńcu

grody Literackiej Józefa Lobodowskie-

że wspóltwórca wspomnianej grupy

Świat naiwnie myślal, że nigdy więcej,

w nawiązaniu do dwóch wier-

budzily nas wyjące na alarm syreny.

go. Wspomniana wystawa, której obaj

poetyckiej Józef Lobodowski byl nie

aż nagle slowa ­ groza i ocalenie ­ znowu

szy poety, a zarazem w od-

Pani w recepcji hotelu, gdzie noco-

byliśmy wspóltwórcami, byla pierw-

tylko świetnym poetą i prozaikiem

przestaly być tylko pojęciami. Po 24 lute-

niesieniu do najważniejszego

waliśmy, tuż przed naszym wyjściem

szą tego typu w dziejach kultury pol-

wywodzącym się ze środowiska lu-

go 2022 roku groza, makabra, okropień-

przeslania książki ­ świadec-

do Muzeum Juliusza Slowackiego na

skiej. Przed Lublinem, wcześniej byla

belskiego, a także jakiś czas byl re-

stwo to nie abstrakcja ­ to nasz wspólny

twa zwycięskiej sily światla

sesje powiedziala mi, że widziala jak

prezentowana i technicznie przygo-

daktorem naczelnym pisma ,,Wolyń"

dom, który plonie, a my nie potrafimy

w obliczu ciemności: ,,Blękity

nad jej domem na wysokości zaled-

towana w calości przez Muzeum Anny

wydawanego w Lucku przed 1939

zatrzymać ognia. Nie potrafi zatrzymać

ze zlocistą wstęgą i cień ma-

wie kilkunastu metrów przeleciala

i Jaroslawa Iwaszkiewiczów, którego

rokiem, orędownikiem pojednania

ognia także poeta, ale wciąż może pisać

lej pani. Wiersze Mariusza Ol-

rosyjska rakieta w kierunku Kijowa.

bylem wówczas dyrektorem. Później

i porozumienia polsko-ukraińskiego.

wiersze, by budować w nich nowy dom, co

bromskiego w obliczu grozy".

Czytalem jednak wiersze w saloni-

ze Stawiska powędrowala do Domu

Tę ideę kontynuowal już po II wojnie

na gruzach ognia powstanie. Pisać wier-

Poslowie mieści sześć rozdzia-

ku Salomei Slowackiej, a prof. Wiera

Miedziorytnika we Wroclawiu dzięki

światowej na emigracji, w Madrycie.

sze także po to, by siebie i innych ocalić.

lów i jest formą interpretacyj-

Meniok ich przeklady. Na sali bylo

zaangażowaniu Marka Stanielewicza,

Byl przez wiele lat bliskim wspól-

Ocalenie nieuchronnie przyjdzie po grozie,

no-refleksyjnego przewodnika

sporo osób. Bardzo niezwykle miej-

znanego grafika i dyrektora tej galerii,

pracownikiem Jerzego Giedroycia

nawet jeśli znowu będzie to apokalipsa

po książce: ,,Groza i ocalenie",

sce i czas do prezentacji wierszy.

a następnie wlaśnie do Muzeum Cze-

i Paryskiej Kultury, w której często

spelniona. Przyjdzie także w wierszach.

,,Wspólny dom", ,,Przestwo-

W czasie spotkania, na które przy-

chowicza. Nieprzypadkowo, bo wszak

publikowal swe utwory. W tym sen-

A może i przede wszystkim w wierszach.

rza sily ducha", ,,Świadectwa

byla duża grupa osób z terenu Krze-

autor ,,Poematu o mieście Lublinie"

sie oczywiście kontynuuję w innych

Groza II wojny światowej jawila swe

zbrodni", ,,Droga męczeństwa",

mieńca i Ukrainy odbylo się wiele in-

byl bardzo blisko związany z poeta-

czasach, w innej zupelnie sytuacji, na

różne twarze: podmiot liryczny Tadeusza

,,Powróci dzień".

nych bardzo ciekawych prezentacji,

mi tej grupy, sam przebywal kilka lat

miarę swych skromnych sil jego spo-

Różewicza ocalal prowadzony na rzeź,

między innymi Zbigniew Zbikowski,

we Wlodzimierzu Wolyńskim, na-

sób myślenia i dzialania.

czuje się mordercą, nie wierzy w ciala

Proponujemy

prezes warszawskiego Oddzialu Sto-

pisal wiele pięknych wierszy kre-

zmartwychwstanie, szuka nauczyciela

Czytelnikom dwa

Czy ta Pana książka poetyc-

warzyszenia Pisarzy Polskich, czy-

sowych, o czym bardzo interesująco

i mistrza, by na nowo stworzyl dla niego

ka jest w sensie przekazu

tal swe przeklady utworów poetek

pisze prof. Franciszek Fert w książce

caly świat i wszystkie rzeczy nazwal od

wiersze, do których

mroczna?

ukraińskich mieszkających obecnie

,,Lektury i inspiracje". Wspomniana

nowa ­ szuka ocalenia. Czeslaw Milosz

nawiązuje tytul

w Polsce. Ostatnio wlaśnie te prze-

wystawa już w zmodyfikowanej, bo

Tak jest mroczna, bo jest prawdziwa,

próbuje być tym nauczycielem i mistrzem,

poslowia ­ ,,Poranek"

klady ukazaly się w stolicy w wyda-

dwujęzycznej wersji pojechala z Lu-

bo odnosi się do tragicznych wyda-

próbuje ocalić okaleczonego przez wojnę

i ,,W labiryncie"

niu książkowym.

blina do Krzemieńca i tam byla eks-

rzeń. Jest pelna przywolywanych

czlowieka, pisze z ewangeliczną prostotą,

oraz pierwszy

ponowana w Muzeum Slowackiego.

obrazów barbarzyństwa i zbrodni

że wiara jest w każdej kropli rosy i listku

rozdzial poslowia

Jednak wróćmy do Lublina

Tam pozostala. Wszystko to wspomi-

najeźdźców, dymu i ognia, śmierci

na wodzie, i w każdym kamieniu, a ,,kamie-

i do promocji wlaśnie tam Pana

nam, aby uzasadnić dlaczego wlaśnie

niewinnych mieszkańców Ukrainy,

będący swoistym

nie są po to, żeby nogi nam ranily".

książki...

Muzeum Józefa Czechowicza wydalo

obrazów zburzonych miast i wsi,

Poezja staje się niepokojem jak u Ró-

wprowadzeniem do

Tak. W Lublinie wybralem Muzeum

mi się najodpowiedniejsze na miejsce

zniszczonych instytucji i bezcen-

żewicza i staje się ocaleniem jak u Milo-

odczytania sensów

Józefa Czechowicza z kilku istotnych

prezentacji książki, choć oczywiście

nych dziel kultury, wielu obrazów

sza. Poezja potrafi odslonić grozę i potrafi

książki.

dla mnie powodów. Twórczość Cze-

w Lublinie, który jest wielkim ośrod-

cierpienia i trwogi. Ale nie tylko, bo

z niej ocalić, ale nigdy nie zamieni się w ję-

chowicza znam od lat szkolnych i bar-

kiem kultury, moglo to być inne, mię-

jest w tych wierszach wiele strun

zyk grozy, nawet jeśli groza zabije poetę ­

Poranek

dzo ją miluję. Muzeum mu dedykowa-

dzy innymi Muzeum Wincentego Pola,

światla. To wzajemna pomoc i soli-

jak w Powstaniu Warszawskim czy teraz,

ne jest mi bliskie, bo przez wiele lat mój

gdzie w ubieglych latach mialem kilka

darność między sobą cierpiących

podczas straszliwej wojny w Ukrainie.

Ojciec wspólpracowal z tą instytucją

spotkań autorskich. No, ale w Muzeum

mieszkańców Ukrainy, szczególnie

Jeszcze blady oplatek księżyca

Odslaniać grozę w poezji w czasach

organizując spolecznie jako prezes

Czechowicza czuję się po prostu men-

tych znajdujących się w tragicznych

na niebie, a już blasków strumienie

niepoetyckich, w czasach wojny. Odsla-

Towarzystwa Naukowego Plockiego,

talnie zadomowiony. Przy okazji war-

okolicznościach. To bohaterstwo

drżą w mglach nad Wisly doliną.

niać wtedy, gdy slowa skurczowym bólem

oddzialu w Wyszogrodzie, sesje na-

to zwrócić uwagę na to, że muzeum to

i niezlomność obrońców. Poświęce-

ugrzęzną w gardle, a potem wybuchną nie-

ukowe i wystawy o twórczości tego

mieści się na starówce w kamienicy

nie matek ochraniających swe dzie-

W dali ­ tam ­ nad Modlinem

znaną dotąd silą glosu, z której narodzi się

najwybitniejszego lubelskiego poety

podarowanej na ten cel przez rodzinę

ci. Pomoc charytatywna kaplanów,

slychać pomruki transporterów.

wiersz. Taki wiersz posiada moc ocalenia.

i w ogóle jednego z najświetniejszych

i prof. Sergiusza Rabinina, wybitne-

osób świeckich. To natychmiasto-

Lecą z pomocą znów dla Ukrainy:

Ocali z grozy, którą odsloni, by zlożyć świa-

naszych pisarzy w XX wieku. Nawet

go przyrodnika, ale też poetę, który

wa i spontaniczna, na niespotykaną

dzień krótki, a ludzie wciąż giną.

dectwo nawet najstraszniejszej prawdy.

rękopisy wypożyczone na wystawę

urodzil się w 1918 roku w Mariupolu,

w dziejach skalę pomoc setek tysię-

Nie przerwać śpiewu w plonącym

Czechowicza byly jakiś czas w na-

na trenie dzisiejszej Ukrainy. Maturę

cy rodzin polskich, ale też naszych

Ktoś uchylil okno, zbudzil Chopina:

domu. Nie lękać się bólu w glosie. Wslu-

szym domu. Bywali też u nas wielo-

zdal w Lublinie w liceum im. Stefa-

wladz rządowych i samorządowych

alabastrowe dlonie krysztalami plyną.

chiwać się w slowo, które ocali. Odslaniać

krotnie w domu pomyslodawcy utwo-

na Batorego, ale studia rozpocząl we

dla kilku milionów uchodźców

grozę i z niej ocalać. Tak odczytuję przesla-

rzenia tego muzeum: prof. Marian

Lwowie w 1936 roku na Wydziale Ma-

z Ukrainy. Jest tych strun światla

Gdyby żyl dziś, zapewne w każdy dźwięk

nie tomu wierszy Mariusza Olbromskiego

Maciejewski z Katolickiego Uniwer-

tematyczno-Przyrodniczym Uniwer-

w ciemnościach wojny bardzo wiele,

by wplatal blękity najczystsze

,,Przeminą dymy, rozkwitną róże. Wiersze

sytetu Lubelskiego, świetny znaw-

sytetu Jana Kazimierza. Dziwnie się to

trudno je wszystkie wymienić. Tom

ze zlocistą wstęgą,

o walczącej Ukrainie" ­ w duchu niepokoju

ca literatury polskiego romantyzmu,

wszystko przeplata...

kończy tytulowy wiersz ,,Przemi-

różewiczowskiego i ocalenia miloszow-

a później uczestnik pierwszych ­ jesz-

ną dymy, rozkwitną róże", w którym

gral na dworcach dla tlumów,

skiego. Są to wiersze, które nie tracą glo-

Jak przebiegala prezentacja tej

cze w latach 90- tych spotkań Dialogu

przedstawiam wizję zwycięskiej

a najpiękniej dla dzieci.

su w najmroczniejszych czasach, kiedy

książki?

Dwóch Kultur w Krzemieńcu, które

Ukrainy, wolnej i szczęśliwej, żyją-

Chronil serca lotnym bandażem:

poeta ­ patrząc na spelnioną apokalipsę

z kolei organizowalem wraz z żoną.

Oczywiście w bardzo niezwyklej

cej w pokoju. Naszą rozmowę toczy-

dźwięków kruchą świątynią.

w Mariupolu, Buczy i innych ukraińskich

Drugim pomyslodawcą i wspól-

aurze, bo za plecami Wiery Meniok,

my akurat w drugą rocznicę barba-

miastach ­ twierdzi, że ,,slowa zbyt male

twórcą tego muzeum byl prof. Lech

prezesa Norbertinum Piotra Sane-

rzyńskiego ataku wojsk rosyjskich

6.V.2022

na tragedię". Nie tracą glosu, bo chroni je

Ludorowski z Uniwersytetu Marii

try i moimi widnialo popiersie Józefa

na Ukrainę i wiemy dobrze jak ten

niezmiennie pamięć serca, duch wspólne-

W labiryncie

Curie-Sklodowskiej, chyba najwybit-

Czechowicza, a obok w gablotach jego

kraj nadal bardzo cierpi, a Pani zna

go miejsca, sila wspólnego domu. Nie tracą

niejszy znawca, badacz i popularyza-

rękopisy, jakże mi znane, pierwsze

to na co dzień z autopsji. Wiemy jak

glosu, bo plyną z wiary poety, że ,,domy na

tor twórczości Henryka Sienkiewi-

wydania książek, na ścianach jego

wielkie ponosi każdego dnia straty,

Biegnie i biegnie

gruzach wzniesie milość".

cza w czasach wspólczesnych. Także

zdjęcia rodzinne.

ilu żolnierzy stracilo życie, że rosną

tam i z powrotem

bywal często u nas w domu, przyjeż-

Na sali znalazlo się sporo osób glów-

cmentarze, giną niewinni. Wiemy

tam i z powrotem

Wiera Meniok, Blękity ze zlocistą

dżając na sesje naukowe o twórczości

nie z kręgów artystycznych, nauko-

w jakim cierpieniu giną tysiące oby-

po ulicy mu znanej

wstęgą i cień malej pani. Wiersze Mariu-

Henryka Sienkiewicza organizowane

wych, literackich, między innymi

wateli Ukrainy. Ale uważam, że jed-

sza Olbromskiego w obliczu grozy [w:]

przez Ojca na calym Mazowszu. Póź-

świetny poeta Waldemar Michalski

nak Ukraina już odniosla ­ choć jesz-

choć znikly domy

Mariusz Olbromski, Przeminą dymy, roz-

niej z kolei prof. Ludorowski zapra-

wraz z żoną, chyba najbardziej znany

cze niepelne ­ wielkie zwycięstwo.

choć znikly ploty

kwitną róże. Wiersze o walczącej Ukrainie,

szany przeze mnie bywal wielokrotnie

obecnie poeta Lublina, który w czasie

Bo obronila swą niepodleglość, swą

samochody spalone

Lublin: Norbertinum 2023, s. 123­124.