37

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Krystynopol

zajęly wojska sowieckie. Po

ustaleniu granic Krystynopol

znalazl się po polskiej stronie.

Wiosną 1945 r. zaczęlo się przy-

musowe przesiedlenie miejsco-

wych Ukraińców na Ukrainę.

W następnym roku Krystyno-

pol zamieszkiwali już wylącz-

nie Polacy, ale niebawem i oni

zmuszeni zostali do opuszczenia

swoich domów. W 1951 r. rządy

Polski i ZSRR podpisaly umo-

wę o wymianie terytoriów. 15

listopada część terenów Ziemi

Sokalskiej, w tym i Krystyno-

pol zostaly przekazane Ukra-

FELIKS KAZIMIERZ POTOCKI,

inie. Miasto zmienilo nazwę na

ZALOŻYCIEL KRYSTYNOPOLA

Czerwonograd i sprowadzono

Kijów, a stamtąd przez Żyto-

do niego nowych mieszkańców

mierz, Dubno, Sokal do Lwowa.

­ górników z Donbasu w celu

Miasto wokól nowego zamku

budowy kopalni węgla. Nowe

nazwane zostalo na cześć mal-

miasto wchlonęlo takie okolicz-

żonki hetmana Krystyny z Lu-

ne osiedla jak Dwór i Klusów.

bomirskich ­ Krystynopolem.

Pod koniec 1951 r. Krystynopol/

Szczyt rozwoju miasto osią-

Czerwonograd byl już robotni-

gnęlo w czasach Franciszka Sa-

czym osiedlem, zamieszkalym

lezego Potockiego, którego dla

przez 1750 mieszkańców.

jego majątku slusznie uważano

Wkrótce powstala kopal-

za ,,króla". Ozdobą miasta byl

nia Nr 1 ,,Wielkomostowska"

PALAC POTOCKICH W KRYSTYNOPOLU

wybudowany przez niego pa-

i miasto zdobylo wątpliwą sla-

Są miasta o nietypowym

lac. Dziś mieści się tu muzeum,

Jak podkreślają historycy

utrwalila polskie panowanie nad

wę miasta górniczego. Z czasem

losie. Do takich należy

będące filią lwowskiego Mu-

G. Grynnyk i O. Jarosz-Zamoj-

wybudowano bloki mieszkalne,

tymi terenami.

Krystynopol ­ dzisiejszy

zeum Historii Religii. Organi-

ska: ,,Miasto powstalo na zie-

fabryki i inne przedsiębiorstwa.

W 1685 r. ówczesny woje-

zowane są tu różne konferencje,

miach osiedla Nowy Dwór. Ta

Interesujące jest to, że to

woda krakowski Feliks Ka-

Czerwonograd,

wystawy, dziala też centrum

nazwa pierwotna wspomniana

zimierz Potocki (1603­1702)

wlaśnie górnicy z Czerwono-

leżący na pólnocy

konserwatorskie.

jest w kronikach kościelnych oo.

przejąl w spadku ten szmat

gradu, jako pierwsi zainicjo-

obw. lwowskiego.

W XVIII w. z funduszy Potoc-

bernardynów z Sokala w 1613 r.:

wali ,,leninopad" ­ jako pierwsi

ziemi galicyjskiej. Potoccy na-

Dziś przedstawię

kich zostal wzniesiony kościól

wlaściciel miejscowości Krzysz-

w obw. lwowskim zdemonto-

leżeli do najstarszych rodów

Czytelnikom

pw. Św. Ducha. Początkowo ­

tof Tymiński, pochowal tu swego

wali tu pomnik wodza.

magnackich Rzeczypospolitej,

nadzwyczaj interesującą

w 1695 r. ­ powstala drewniana

syna Wojciecha. Wlaściwie nie

Obecnie Czerwonograd jest

wywodząc swój ród od ryce-

świątynia, ą po jej pożarze w 1701

bylo to nawet osiedle, lecz po pro-

jednym z centrów rejonowych

rza Żyroslawa z Potoku (praw-

historię tego miasta.

r. wybudowano murowany ko-

stu pański dwór ufortyfikowany

na pólnocy obw. lwowskiego. Po

dopodobnie mowa tu o miej-

ściól. Jego podziemia staly się

jakimiś umocnieniami, wokól

Lwowie i Drohobyczu zajmu-

scowości na szlaku z Węgier

PETRO HAWRYLYSZYN

T

rodową kaplicą hetmana i jego

którego rozlożyly się chaty wie-

je trzecie miejsce pod względem

do Polski). Wedlug przekazów

potomków. Zostaly też wybu-

śniaków z obslugi dworu. Na po-

liczby mieszkańców (68 tys.

Żyroslaw bral udzial w wojnie

ereny, na których leży

dowane klasztor bernardynów,

czątku XVII w. w Nowym Dwo-

księcia Boleslawa Kędzierza-

mieszkańców na 2010 r.) i jest

Czerwonograd, ludzie za-

cerkiew św. Jerzego i klasztor ba-

rze byla cerkiew prawoslawna

centrum lwowsko-wolyńskiego

siedlili już dawno ­ świad-

wego przeciwko Prusom. Po

zylianów, w którym byla slyną-

i kościól katolicki, w którym po-

zaglębia węglowego.

bitwie pod Pilawą książę Bole-

czą o tym liczne pamiątki arche-

ca cudami ikona Matki Boskiej.

slugę sprawowali oo. bernardy-

slaw nadal rycerzowi herb Pi-

ologiczne. Najstarsze datują się

Гриник Г. Ярош-Замой-

Tereny i zamek po Feliksie Kazi-

ni. Niestety jest to wszystko, co

lawa ­ przypominający potom-

IX­V w. p.n.e. Liczne materialne

ська О. Кристинопіл (1692­

mierzu przejąl w spadku jego syn

wiemy o tym okresie osiedla, na

znaleziska na terenach same-

kom miejsce bitwy. Na pocz.

1951). Передмова Б. Чай-

Józef Felicjan Potocki (?­1723).

którym później wyroslo miasto

go miasta i jego okolic świadczą

XVII w. ród podzielil się na dwie

ковського.  Червоноград,

Po I rozbiorze Polski znacze-

i szybko rozbudowalo się wokól

galęzie: Pilawę Srebrną i Pilawę

o wielu warstwach archeologicz-

ТзОВ ,,ЮЕКС", 2010. 256 с.

nie Krystynopola upada i ży-

zamku.

Zlotą. Ojcem Feliksa byl Stani-

nych. Od końca X w. Ziemia Bel-

Данилюк Ю. З. Черво-

cie w mieście zamiera. Wzrost

Wspomniani historycy piszą

ska byla częścią Rusi Kijowskiej,

slaw ,,Rewera" Potocki. Drugim

ногра д//  Енциклопедія

znaczenia miasta zaobserwo-

dalej: ,,Otóż Feliks Kazimierz

a od 1234 r. wchodzila w sklad

jego synem byl Andrzej Potocki

історії України: у 10 т. /

wano dopiero wraz ze wzrostem

zaczyna budowę swego rodo-

­ zalożyciel Stanislawowa.

księstwa Halicko-Wlodzimier-

редкол.: В. А. Смолій (го-

gospodarczym w XIX w. Wedlug

Historycy przyjmują oficjal-

wego zamku w zlewisku rzek

skiego. Na rozwój tych tere-

лова) та ін.; Інститут істо-

spisu ludności z 1880 r. w mie-

Bugu i Solokii. W tym okresie

nie rok 1692 jako rok zalożenia

nów wplywala bliskość takich

рії України НАН України.

ście zamieszkiwalo 3519 osób:

zdarzaly się tatarskie najaz-

ośrodków jak przede wszystkim

Krystynopola. Wówczas het-

­ К.: Наукова думка, 2013.

w tym 2748 Żydów, 404 Pola-

dy, które przez wiele lat byly

Lwów, dalej Sokal i szczególnie

man koronny Feliks Kazimierz

­ Т. 10: Т ­ Я. С. 493.

ków i 364 Rusinów. Natomiast

utrapieniem tej ziemi. Przetar-

Potocki zwrócil się do Jana III

Belz, który w 1170 r. stal się na-

Іс т орі я

міста .  URL:

dane z 1900 r. podają już 3593

Sobieskiego z prośbą o nadanie

ta przez wrogów droga, którą

wet stolicą odrębnego księstwa.

mieszkańców  (460  unitów,

nazwano Czarnym Szlakiem,

h t t p s : // k r y s t y n o p o l . i n f o /

W XIV w. o Ziemię Belską

miastu prawa magdeburskie-

mniej więcej tyleż katolików

ciągnęla się od Perekopu (na

istoriya-mista

go. Niestety, pomimo swych

walczyly Litwa, Polska i Wę-

i 2672 wyzn. mojżeszowego).

pólnocy Krymu) przez tereny

Krystynopol // Slownik geo-

gry, aż do chwili, gdy w 1387 r.

zaslug, przywileju miasto nie

W czasie I i II wojen świato-

Ukrainy ­ Czerkasy, Korsuń,

graficzny Królestwa Polskiego.

otrzymalo.

królowa Jadwiga ostatecznie

wych Krystynopol byl znisz-

Warszawa: Druk ,,Wieku", 1883.

Т. IV. s. 761

czony. W lipcu 1944 r. miasto

Fundacja dra Mosinga zwraca się z serdeczną

prośbą o pomoc dla Antoniego Wiącka z Pnikuta

Antoni w maju ubieglego roku trafil pod Bachmutem pod

ostrzal artyleryjski, zostal ranny w obie nogi; przez 8 godzin

z ogromnym bólem i strachem pokonywal dystans 1 km,

by dotrzeć do miejsca ewakuacji. Okazalo się, że 8 godzin

to za dlugo i obie nogi trzeba bylo amputować. Marzeniem

Antoniego jest powrót do życia, do samodzielności, do pracy.

Jego kikuty są bardzo krótkie, co uniemożliwi skorzystanie

z tradycyjnych protez, jednak istnieje nadzieja w operacji

osseintegracji ­ wszczepienia implantów w kość, do których

będzie można przymocować protezy. Koszt jednej protezy

w Polsce ­ 177 tys. zl.

Jeśli ktoś chcialby wesprzeć tegoż Polaka, prosimy

o wplaty na konto fundacji ­ BNP Paribas 23 2030 0045

1110 0000 0222 0700 ­ z dopiskiem ,,Antoni".

Andrzej Michalak

Fundacja dr Mosinga

POCZTÓWKA Z KRYSTYNOPOLA Z 1912 R.