38

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa  (cz. 81­82)

IWAN BONDAREW

Tajemnica jednego talerza

Przy ul. Niezależności 53 jest

siedziba Domu Artystów, gdzie

mieszczą się biura organizacji,

atelier, sala wystaw (obecnie

­ sklep z tureckimi ciuchami)

i sklep-salon dziel sztuki. Fa-

sadę gmachu, wybudowane-

go w 1971 r., zdobi artystyczna

mozaika. Wśród postaci twór-

ców ludowych wzrok przyciąga

mlodzieniec w haftowanej ko-

szuli, który w jednej ręce trzy-

ma dekoracyjny talerz, a drugą

ściska mocno trzonek mlotka.

Autora tej kompozycji czę-

sto pytano, dlaczego wybral

RAKIETA STALA PRZED MUZEUM RELIGII I ATEIZMU

nie dluto, a mlotek, który wla-

ściwie nie ma nic wspólnego

z ,,talerzową twórczością". Au-

tor nic nie odpowiadal ­ jedynie

uśmiechal się zagadkowo.

Po wielu latach, podczas ja-

kiejś libacji nareszcie zdradzil

tajemnicę.

­ Czy zwróciliście uwagę na

ornamentykę na talerzu? Tam

w wielką sześciokątną żóltą

gwiazdę wpisana jest mniejsza

­ czerwona pięciokątna. Mlo-

tek w ręku chlopca ma zakodo-

FRAGMENT MOZAIKI Z FRONTONU DOMU ARTYSTÓW

wane sakralne znaczenie ­ jed-

Potem ją rozebrano i jej zawar-

pewien mężczyzna wszedl do

no uderzenie i już po Żydach

tość ustawiono na specjalnie

sekcji obuwia, swoje stare buty

i komisarzach!"

przygotowanym miejscu.

ustawil na pólce, zalożyl nowe

Taka kabalistyka.

Między innymi, szanowny

i honorowo wyszedl ze sklepu.

Sekcja samoobuwania

kosmonauta Beregowy byl bez-

Prezent kosmonauty

pośrednio związany z naszym

We wrześniu 1971 r. we Fran-

Ludzie  po  czterdziestce

miastem. W 1944 r. jako dowód-

kiwsku przy zbiegu ulic Halic-

i starsi dobrze pamiętają ra-

ca eskadry 671 pulku lotnictwa

kiej i Dniestrowskiej otwarto

kietę, która kiedyś stala przed

szturmowego, bral udzial w wal-

supermarket  ,,Przykarpacie".

kach powietrznych w niebie nad

kościolem ormiańskim, gdzie

Wprawdzie, wówczas nazywal

mieścilo się Muzeum religii

Stanislawowem. Później opie-

się on Centralnym Uniwersal-

PANORAMA UL. HALICKIEJ. AUTOBUS JEST ZAPARKOWANY PRZED

i ateizmu, otwarte w 1971 r. Ten

kowal się mlodym Witią Janu-

nym Magazynem ­ w skrócie

BUDYNKIEM, KTÓRY WKRÓTCE SIĘ ZAWALI

eksponat mial naocznie ilustro-

kowiczem, staral się o skasowa-

CUM. CUM istnial już wcześniej

Odglosy wojny

nie jego wyroku i wspomagal go

strażacy, wydobyli poszko-

wać osiągnięcia wspólczesnej

­ w obecnym pasażu Gartenber-

nauki i techniki radzieckiej

w życiu. W mediach pojawialy

dowanych spod ruin i odeslali

gów, ale przeniósl się do nowego

Najstarszą księgarnią Fran-

ich do szpitala. Dyżurny lekarz

i przewodnicy stale podkreślali,

się nawet wieści, że nie bylo to

gmachu.

kiwska jest sklep ,,Bukinista"

nie spodziewal się takiej licz-

że na orbicie żaden z kosmonau-

tak po prostu ­ Witia mial być

Byla to wówczas największa

przy ul. Niezależności. Po lewej

tów nie widzial Boga. Natural-

jego nieślubnym synem. Ale te

by rannych i zarządzil umie-

placówka handlowa w mieście

od niego, pod kolumnami, mieści

nie, mówiono, że byla to zwykla

intymne detale klanu Januko-

ścić pewna urodziwą kobietę

­ ponad 3 tys. m². Na kupców

się frankiwski oddzial Raiffe-

atrapa, produkcji rodzimej Fa-

wiczów mają się nijak ani do ra-

na jednej sali z mężczyzną. Za

czekaly oddzialy: odzieżowy,

isen Banku. Wcześniej byla tam

kiety, ani do Frankiwska.

jakąś godzinę do szpitala wdarl

bryki naprawy sprzętu kolejo-

obuwia, zabawek, techniki do-

też księgarnia, z którą związana

wego. Przez dluższy czas ja też

się potężny chlop ­ ślubny mal-

mowej, galanterii i upominków.

jest interesująca historia.

Destrukcyjna sila milości

tak uważalem.

żonek poszkodowanej i urzą-

Nowy sklep należal do samoob-

Na początku XX w. mieścil

Jednak po poznaniu foto-

Kiedyś na skrzyżowaniu ulic

dzil skandal, że jego żona jest

slugowych, klient sam wędro-

się tam sklep, należący do Ma-

grafa Lubomyra Stasiwa do-

Halickiej i Nowogrodzkiej stal

na jednej sali z mężczyzną. Le-

wal po salach handlowych i roz-

riana Gasklera. Ten, z wlaściwą

wiedzialem się, że miala to być

karz ­ czlowiek doświadczony

stary, jeszcze austriacki, dwu-

liczal się dopiero w kasie przy

dla swego narodu przedsiębior-

prawdziwa rakieta, czy kap-

piętrowy budynek. Mial prawie

i mądry wysluchal spokojnie

wyjściu. Dla prowincjonalne-

czością, postanowil powięk-

sula treningowa, którą miastu

sto lat i nic mu nie brakowalo,

rozgniewanego męża i nic nie

go Frankiwska byla to nowość,

szyć powierzchnię handlową.

sprezentowal kosmonauta Geo-

ale w 1971 r. zostal rozebrany

odpowiedzial.

gdyż między klientem a to-

W tym celu sklepikarz zabudo-

rgij Beregowy. Później tę wer-

jako awaryjny.

A móglby ­ bo tych oboje

warem zawsze dotąd byla lada

wal kolumny ze sklejki i wstawil

sję potwierdzil i Bogdan Ku-

wyciągnięto spod ruin z jedne-

Powiadają,  że  wcześniej

i sprzedawca.

pomiędzy nie okna sklepowe.

dlak, który wówczas studiowal

go lóżka. Cóż więc przeszkadza-

wewnątrz domu zawalily się

W pierwszych dniach dzia-

Powstala w ten sposób prze-

w szkole muzycznej blisko ko-

stropy. Na miejsce przybyli

lo umieścić ich na jednej sali?

lalności CUM-u wydarzyl się

strzeń handlowa bezpośrednio

ściola. Wspominal on olbrzymią

komiczny incydent. Miesz-

zbliżona do przechodniów, spa-

drewnianą skrzynię, która dlu-

cerujących po Sapieżyńskiej.

kanka jednej z wiosek, Lu-

go leżala pod murem świątyni.

kia Kryczun, wspomina, jak

Po śmierci Gasklera jego dzielo

prowadzila żona Paulina.

W czasie okupacji hitlerow-

skiej pani Gasklerowa prze-

niosla się do getta, a księgarnię

przejąl Petro Samowerski. Przed

wejściem sowietów uciekl na

Zachód i jak okazalo się nie

daremnie.

W 1972 r. prowadzono kapital-

ny remont księgarni, budynkowi

postanowiono przywrócić pier-

wotny wygląd i zdjęto obudowę

ze sklejki. Wówczas odnaleziono

cale stosy faszystowskich pla-

katów w stylu ,,Hitler-wyzwoli-

ciel", lub ,,Żolnierzu Wermachtu

DOM TOWAROWY ,,PRZYKARPACIE"

KSIĘGARNIA GASKLERA MIEŚCILA SIĘ POD KOLUMNADĄ