44

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Lwowski rzeźbiarz Julian Szeliga Markowski

Bohaterem naszej

Józefy z Tajmerów

Markowskiej ­

dzisiejszej opowieści

przedwcześnie zmarlej

będzie Julian Szeliga

malżonki jego brata

Markowski (1846­

Ludwika. Wrażenie

1903) ­ znany lwowski

bylo tak wielkie,

artysta-rzeźbiarz

iż przewodnicy

z okresu panowania

opowiadali, że nocą

w Galicji historyzmu

leżąca kobieca postać

i secesji. Jest autorem

placze...

szeregu pomników,

Spuścizna  Juliana  Mar-

figur alegorycznych

kowskiego sprawiala również

i nagrobków.

wrażenie na komunistycz-

nych wladzach Lwowa. Teren

przed jego najbardziej monu-

PETRO HAWRYLYSZYN

W

mentalnym nagrobkiem Juliana

JULIAN SZELIGA MARKOWSKI

arto zaznaczyć, że byl

Konstantego Ordona, bohatera

on wnukiem znanego

mickiewiczowskiej ,,Reduty",

konkursu otrzymuje nagrodę 3

lwowskiego rzeźbia-

tys. guldenów. Byl to pierwszy

postanowiono uzupelnić po-

rza Jana Baptysty Schimsera

poważny sukces mlodego ar-

chówkami sowieckiego esta-

(1793­1856). Początkowo Jan

blishmentu: poety Jaroslawa

tysty. Nagrobek-pomnik Gosz-

Baptysta pobieral naukę u swe-

Galana, prawnika Semena Ste-

czyńskiego stanąl w 1880 r. na

go ojca, a później z przerwa-

fanyka i grobów innych wlad-

Cmentarzu Lyczakowskim.

mi w Wiedeńskiej Akademii

ców komunistycznych, genera-

Krajoznawca Jurij Biriulow

Sztuki (1810­1818). W 1826 r.

w książce ,,Sztuka lwowskiej

lów i pisarzy".

przenosi się do Lwowa. Jest au-

Rzeźbiarz Julian Markow-

secesji" (2005) pisze:

torem licznych plaskorzeźb na

ski zmarl 13 stycznia 1903 r.

,,...Na pograniczu XIX­XX

gmachach lwowskich, wielu

we Lwowie. Powiadano, że bez-

wieków w sztuce wszystkich

nagrobków na Cmentarzu Ly-

pośrednią przyczyną śmierci

państw europejskich inten-

czakowskim we Lwowie, Mi-

sywnie pojawia się nowy, ory-

bylo przeziębienie oraz zapa-

kulinieckim w Tarnopolu czy

ginalny kierunek artystyczny.

lenie pluc, którego nabawil się

POMNIK JANA KILIŃSKIEGO

podczas pracy w zimnej pra-

Starym polskim w Stanislawo-

Otrzymal on nazwę ,,art nouve-

wie. W 1847 r. stworzyl 25 pla-

cowni nad pomnikiem Barto-

au", ,,jugendstill", ,,modern", ,,se-

budownictwo. Dzięki temu Ju-

Teofila Wiśniowieckiego i Jó-

skorzeźb-arabesek na fasadę

sza Glowackiego. Rozpoczęte

cesion". To pod wplywem tego

lian Markowski otrzymuje co-

zefa Kapuścińskiego na Górze

lwowskiego ratusza, które cza-

dzielo ukończyl Grzegorz Kuź-

ostatniego określenia, przy-

raz więcej zamówień na alego-

Straceń,  Jana  Kilińskiego

sowo przechowywano na jego

niewicz (Hryhorij Kuznewycz).

jętego w Austro-Węgrzech, na

ryczne postacie dla upiększania

w Parku Stryjskim, Bartosza

poddaszu i które zaginęly pod-

Julian Markiewicz spocząl na

zachodnich terenach dzisiejszej

tych budowli, a nie tylko na na-

Glowackiego w Parku Lycza-

czas ostrzalu miasta w 1848 r.

Ukrainy ten styl otrzymal na-

Cmentarzu Lyczakowskim pod

grobki. Jak podkreśla lwowski

kowskim i Jana III Sobieskie-

W jego malżeństwie z Julianą

skromnym nagrobkiem.

zwę ,,secesja". To pojęcie okre-

historyk Igor Czornowil: ,,Za-

mu na Walach Hetmańskich.

z Michalskich (1793­1861) uro-

śla nie tylko ornamentalno-de-

uważmy, że Lwów rozbudowu-

Jiulian Markowski jest autorem

Na podstawie:

dzilo się cztery córki i dwóch

koracyjny styl, ale i globalny

je się i ostatecznie nabiera wy-

kompozycji ,,Fortuna wieńczy

1. Бірюльов Ю. О. Мисте-

synów. Prace Markowskiego

ruch artystyczny z określonym

glądu wielkiego atrakcyjnego

pracę" na frontonie gmachu Ga-

цтво львівської сецесії. Львів

pozwalają prześledzić schy-

programem ideowym, który na

miasta, wlaśnie na przelomie

licyjskiej Kasy Oszczędności

: Центр Європи, 2005.

lek klasycyzmu. Zmarl we

przelomie wieków objąl prawie

wieków. Od tej chwili gmachy

(ob. Muzeum Etnografii).

Lwowie i zostal pochowany

wszystkie rodzaje twórczości

2. Biriulow J. Rzeźba lwow-

modernistyczne i pomniki sta-

Jego autorstwa jest postać

wraz z żoną w rodzinnym gro-

i stworzyl swoistą integralną

ly się specyficzną wizytówką

ska od polowy XVIII wieku do

Polihymnii na gmachu Te-

bowcu na 11 polu Cmentarza

kulturę".

miasta".

atru Miejskiego (ob. Opera

1939 roku: Od zapowiedzi kla-

sycyzmu do awangardy (Львів-

Lyczakowskiego.

Pod koniec XIX wieku we

Rada miasta zlożyla zamó-

Lwowska). Jako model do fi-

ська скульптура від раннього

Syn Julian urodzil się w 1846

Lwowie rozwija się aktywne

wienie u artysty na pomniki

gury pozowala córka artysty,

класицизму до авангардизму,

r. we Lwowie, administracyj-

Zofia. A jednak, uważa się,

середина XVIII ст. ­ 1939 р.).

nym centrum Królestwa Galicji

że najlepszymi jego dziela-

i Lodomerii, kraju koronnego

Warszawa: Neriton, 2007. s. 388

mi są nagrobki na Cmentarzu

3. Гуменний В. Скульптор,

w skladzie imperium Hasbur-

Lyczakowskim.

роботи якого львів'яни мо-

gów. W mlodości poszukiwal

Igor Czornowil

жуть побачити щодня https://

siebie: byl aktorem wędrowne-

podkreśla, że ,,...

go teatru; w wieku 17 lat wziąl

photo-lviv.in.ua/skulptor-robo-

udzial w powstaniu stycznio-

ty-yakoho-lvivyany-mozhut-

Eleganckie prace

wym. Po upadku powstania

-pobachyty-schodnya/

secesyjne Juliana

4. Чорновол І. 100 видат-

udalo mu się uniknąć zsylki na

Markowskiego

них львів'ян. Львів, 2020. s.

Sybir.

sprawialy na

Polski malarz Artur Grott-

251­254.

wspólczesnych wielkie

ger (1837­1867), wspomagają-

5.

Julian

Markowski

wrażenie. Szczególnym

cy powstańców, namówil go do

(http://culture.pl/pl/tworca/

kontynuacji rodzinnych trady-

julian-markowski)

przedmiotem zachwytu

cji ­ sztuki rzeźbiarskiej. Jego

6. Jaworski F. Ratusz lwow-

mieszkańców Lwowa

lwowskim nauczycielem zostal

ski. Lwów: Wydawnictwo To-

jest nagrobek śpiącej

rzeźbiarz Parys Filippi (1836­

warzystwa milośników prze-

dziewczyny na grobie

1874). Dzięki wsparciu finanso-

szlości Lwowa, 1907. s. 78.

wemu mecenasa sztuki hrabiego

Wlodzimierza Dzieduszyckie-

go, Julian wyjeżdża na studia do

Wiednia, gdzie w latach 1867­

1868 studiuje rzeźbę na Akade-

mii Sztuk Pięknych.

Wraca do Lwowa w 1870 r.

i otwiera swój warsztat na-

przeciwko Cmentarza Lycza-

kowskiego. W tym czasie we

Lwowie malo bylo zamówień

na pomniki, ale popularno-

ścią cieszyly się rozbudowa-

ne nagrobki. Artysta bierze

udzial w konkursie na nagro-

bek Seweryna Goszczyńskie-

go, przedstawiciela tzw. ,,szko-

ly ukraińskiej". Po wygraniu

POSTAĆ FORTUNY

NAGROBEK JÓZEFY MARKOWSKIEJ