48

nr 3­4 (439-440) 29.02.­14.03.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Nowe pokolenie zabawek jaworowskich

W okresie Bożego

grzechotki, bębenki, gwizdki,

piszczalki, tancerki i taradajki ­

Narodzenia i Nowego

opowiada Oksana Kohut. - Moż-

Roku w ramach

na więc znaleźć zabawkę, która

wystawy ,,100 szopek

spodoba się dziecku. Niestety,

w Watykanie" na Placu

niewiele jest rodzin, które wra-

św. Piotra w Watykanie

cają do zabawek jaworowskich

zaprezentowano też

i zamawiają je, aby stworzyć

szopkę autorstwa

domową kolekcję. Ale wcześniej

w ogóle nie bylo mody na zbie-

Ostapa Sojki i Oksany

ranie zabawek, a teraz się poja-

Kohut z miasteczka

wia. Jedyne, co trzeba zrobić, to

Iwano-Frankowe

trochę rozszerzyć produkcję,

(dawnego Janowa)

wówczas zabawka jaworowska

kolo Lwowa. Ich dziela

nie zniknie, ludzie zawsze będą

eksponowano również

ją lubić, będzie wspomnieniem

mechanizm, który porusza figu-

ich bliskich.

rami po okręgu. Na górze znajdu-

i uczestniczyli tam w warszta-

Najbogatszą w Polsce kolekcję

w Państwowym Muzeum

Oksana i Ostap tworzą za-

je się gwiazda. Jest to tradycyjna

tach twórców ludowych, sprze-

zabawek z Jaworowa posiada

Zabawek w Kijowie.

bawkę od początku do końca,

kolędnicza szopka, bardzo inte-

Muzeum Etnograficzne im. Se-

dając też swoje wyroby. Drew-

Oboje kontynuują

czyli od jej wycięcia do poma-

resująca, piękna, ale jak potwier-

weryna Udzieli w Krakowie.

niane ptaki, anioly i gwiazdy

tradycje jaworowskiego

lowania. Do produkcji zabawek

dzili Oksana i Ostap, trudna do

Oksany Kohut i Ostapa Sojki

Po II wojnie światowej reżim

zabawkarstwa ludowego.

używają lipy i cena tego drewna

wykonania.

zdobily watykańską choinkę

sowiecki nie pozwolil na dalszy

oczywiście rośnie. Oksana Ko-

Oboje mistrzowie odnieśli

z Ukrainy w 2011 roku.

rozwój przemyslu zabawkar-

hut stwierdza, że koszt zabaw-

sukces z pracy nad drewnia-

skiego. Rzemieślnikom zabro-

Na wspomnianej wystawie

TEKST I ZDJĘCIA

ki wzrósl kilka razy w ciągu

nymi ozdobami choinkowymi,

niono handlu, zostali zmuszeni

w lwowskim skansenie eks-

KONSTANTY CZAWAGA

Z

trzech lat, od trzech do pięciu

które zostaly uznane za tra-

do poszukiwania innego sposobu

ponowano też szopkę, którą

daniem dr Ludmyly Herus,

razy. Na cenę wplywa też koszt

dycyjną zabawkę europejską.

w grudniu 2023 roku w ramach

na zarabianie pieniędzy. Pozo-

kierowniczki  wydzialu

pędzla, który kiedyś kosztowal

Wykonują okolo 20 form ozdób

wystawy 100 Presepi in Vati-

stalo kilka rodzin, które jeszcze

sztuki ludowej Narodowej

20 hrywien, a teraz 100, i dro-

choinkowych. Wymyślili też

zajmowaly się zabawkarstwem

cano zaprezentowano w Wa-

Akademii Nauk Ukrainy po-

gie farby akrylowe, ona zaś ku-

oryginalny czubek na choin-

i swoje wyroby nielegalnie

tykanie, a ambasador Ukrainy

lożony na pograniczu polsko-

puje wloskie, bo są wysokiej

kę oraz dekorację na drzwi ­

sprzedawali na ulicach Lwowa.

przy Stolicy Apostolskiej An-

-ukraińskim region jaworowski

jakości. Drewno trzeba obro-

wieniec z drewna ze wstążką,

drij Jurasz wraz w malżonką

Mam w domu nieco wy-

od dawna byl znany z ośrodków

bić i zawieźć do warsztatu. To

dwoma aniolkami i gwiazdą

Dianą Jurasz (oboje pochodzą ze

blaklą grzechotkę, kupioną na

mistrzów rozmaitych rzemiosl.

wszystko kosztuje.

pośrodku. Jest na nie popyt na

Lwowa) podczas audiencji ge-

rogu Halickiej i Walowej od rze-

Przede wszystkim produkowa-

Trzy lata temu zalożona przez

Ukrainie oraz za granicą.

neralnej w Watykanie wręczyli

mieślniczki, która tam sprze-

no tam wiele wyrobów z drew-

Oksanę Kohut i Ostapa Sojkę

Największe zainteresowa-

papieżowi Franciszku prezent

dawala drewniane lyżki oraz

na: meble oraz drobne niezbęd-

organizacja pozarządowa ,,Za-

nie wspólczesnymi zabawka-

kolorowe zabawki. Niedawno

przedświąteczny ­ jaworow-

ne narzędzia kuchenne: lyżki,

bawka Jaworowska" wynaję-

mi jaworowskimi jest wśród

skie zabawki na choinkę.

poznalem ją na zdjęciu podczas

chochle, kolotuszki (mątewki).

la dom w miasteczku Iwano-

kolekcjonerów.

Oksana Kohut i Ostap Sojka

wystawy zabawek jaworow-

Jaworów oraz okoliczne wioski,

-Frankowe (dawnym Janowie),

Podczas kiermaszu w lwow-

wyjaśnili, że ta szopka powsta-

skich w lwowskim skansenie.

gdzie to rzemioslo przekazy-

aby stworzyć interaktywne

skim skansenie zauważylem, że

la osiem lat temu. To jest duża

Wspólorganizatorami tej wy-

wano z pokolenia na pokolenie,

muzeum-warsztat zabawki ja-

dzieci sięgają po grzechotkę czy

szopka, wysoka nawet na metr.

stawy byli Oksana Kohut i Ostap

wyspecjalizowaly się również

worowskiej, którego celem jest

inną zabawkę, które sprzedaje

Wszystkie postacie biblijne -

Sojka. Poznalem ich 15 lat temu,

w zabawkarstwie. Odnotowa-

wzbogacenie i poszerzenie pa-

Oksana Kohut, ale rodzice cza-

gdy zaczęli odradzać wytwór-

pasterze, królowie, Maryja, Józef,

no, że na początku XX wieku

lety tradycyjnych sztuk i rze-

sem nie chcą je kupować, ko-

Dzieciątko Jezus w kolysce ­ są

stwo zabawek jaworowskich.

prawie stu lokalnych mistrzów

miosl, edukacja dzieci i mlo-

mentując, że nie mogą się nimi

wyrzeźbione z drewna i poma-

Wzorowali się na tradycji tego

bylo w stanie wyprodukować

dzieży w zakresie estetyki oraz

bawić w domu, bo są za glośne

lowane w tradycyjnych barwach

znikającego  rzemiosla.  Po-

w ciągu roku okolo 3,5 tysiąca

nauka rzemiosla i komunikacji.

jaworowskich. Wszystkie figu-

i staromodne.

prowadzili warsztaty zabaw-

zabawek. Rozwój produkcji za-

W lipcu 2022 roku zabawka

­ Nasze zabawkowe ptasz-

ry są umieszczone w skrzyni,

ki jaworowskiej dla doroslych

bawkarskiej od końca XIX wie-

ludowa z Jaworowa zostala wpi-

ki trzepoczą skrzydlami, są też

i dzieci. Również zaprzyjaźni-

która również jest pomalowana.

ku wspierala Szkola Przemyslu

sana na Krajową Listę Elemen-

wózki, mebelki dla lalek, koniki,

li się z zabawkarzami w Polsce

Mistrzowie stworzyli specjalny

Drzewnego w Jaworowie. Na-

tów Niematerialnego Dziedzic-

ukę zabawkarstwa pobieral tam

twa Kulturowego Ukrainy. Na

m.in. Marian Garbacki, twórca

razie nic nie się zmienilo. Trwa

przemyslowej produkcji fujarek

wojna. Tymczasem Oksana Ko-

i piszczalek w Leżajsku.

hut i Ostap Sojka marzą o Cen-

Zabawka jaworowska jest

trum Zabawki Jaworowskiej, do

wykonana z drewna i ozdobio-

którego ludzie mogliby przy-

na charakterystycznym tra-

chodzić, jedni tylko po to, by na

dycyjnym obrazem, który jest

nią popatrzeć, podziwiać, a nie-

zwykle wykonany w kolorze

którzy, by uczyć się rzemiosla.

żóltym, czerwonym, zielonym

Mistrzowie są świadomi tego,

i bialym. Najpopularniejsze za-

że nigdy już się nie powtórzy, by

bawki jaworowskie to ptaszki,

tak jak na początku XX wieku,

konie, wózki, mebelki, kolyski,

96 rodzin produkowalo zabawki

świerszcze, grzechotki i dzię-

w regionie Jaworowa. To minę-

cioly. Rzemieślnicy sprzeda-

lo bezpowrotnie. Dziś może być

wali swoje wyroby na targach

tylko kilka osób takich jak Ok-

w najbliższych okolicach, na

sana i Ostap. Może będzie więcej

dorocznych jarmarkach i licz-

ludzi takich jak oni, którzy po-

nych odpustach oraz we Lwo-

mogliby przekazać przynajmniej

wie, Przemyślu, Przeworsku.

wiedzę o zabawce jaworowskiej,

Niektórzy jeździli do Krakowa,

bo jej produkcja to ciężka pra-

inni do Austrii.

ca. Tego się nie robi, tego się nie

Ówczesne zabawki jawo-

sprzedaje. Trzeba żyć tą pracą,

rowskie są w zbiorach Muzeum

trzeba ją kochać. Tak jak Oksana

Etnograficznego we Lwowie.

Kohut i Ostap Sojka.

Partnerzy medialni