26

nr 8 (444) 30.04. ­16.05. 2024

Z przedwojennej prasy

www.kuriergalicyjski.com

Nasza Praca ­ pismo zarządu TSL

Często w naszej rubryce

spotkać można skrót

T S L ­ Towarzystwo

Szkoly Ludowej. Byla to

­ organizacja oświatowa

dzialająca w latach 1891­

1940 na terenie Galicji,

a następnie w poludniowej

i wschodniej części

II Rzeczypospolitej;

inicjatorem zalożenia

towarzystwa i jego

pierwszym prezesem byl

Adam Asnyk. Tygodnik,

BIBLIOTEKA TSL W MIELCU

wydawany przez

rozbudowy polskiego stanu posiadania kul-

Trzeciego Maja, okres ten zamykająca, jest

Zarząd Towarzystwa,

turalnego i gospodarczego na terenach Ma-

jakoby anomalią, czemś jak gdyby niespo-

przedstawial aktualności

lopolski Wschodniej. Podstawą naszego

dzianem, zjawiskiem olbrzymiem po calym

z dzialalności organizacji

hasla jest praca dla polskości nie żądająca od

szeregu karlowatych widoków".

SIEDZIBA ZARZĄDU WSCHODNIEGO TSL WE LWOWIE

nikogo wyrzeczenia się swoich myśli, swojej

Oswald Balzer zaznacza, że Konstytu-

w różnych ośrodkach,

Dzień 3 Maja ­

indywidualności, swojej barwy. Idąc razem

cja 3 Maja nie byla wolna od blędów. Byla

często poważne, a może i jedyne źródlo jego

aktualności, wiadomości

wyrazem solidarności

przezwyciężymy wszystkie trudności, czy-

dzielem ludzkim, a więc dzielem niedoskona-

dochodów. Przyniosly one wsi bardzo dużo.

i korespondencję swoich

polskiego spoleczeństwa

niąc to, co jest najbardziej celowym dla roz-

lym. Ale ,,reforma ta uprawnila stany niższe,

Zdaje się, że jest więc wszystko w porządku

czytelników. Dziś

Sekretariat Porozumiewawczy Pol-

budowy polskości.

uchylila liberum veto i konfederacje, zniosla

­ jednak i tu w praktyce wylania się jeszcze

materialy z przelomu

skich Organizacyj Spolecznych wydal ode-

Będziemy, jak uczyl Marszalek Pil-

elekcyjność tronu, odpowiedzialność króla

,,ale", wyplywające w przeważnej części

kwietnia ­ maja 1937 r.

zwę, w której m.in. czytamy:

sudski, jedne przeszkody obchodzić, inne

i niemoc rządu; usunęla wszystko, na co Pol-

z nieświadomości. Z doświadczenia osobiste-

,,Dzień 3-go Maja jako dzień Święta Na-

wprost przelamywać, będziemy mosty bu-

ska od kilku wieków chorowala i umierala,

go wiem, że istnieje bardzo poważny procent

rodowego winien być w tym roku w myśl

dować przez rzeki, a czasem przelatywać

stworzyla jej warunki dalszego bytu.

gospodarzy, którzy dają wszystko posiadane

OPRACOWAL

postanowienia Rady Sekretariatu Porozu-

ponad nimi.

mleko do mleczarni, nie zostawiając nic na

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

miewawczego Polskich Organizacyj Spo-

Wielki uczony polski, znakomity histo-

Ilustracją do artykulu byl stosowny

potrzeby domowe, nawet dla swoich dzieci,

lecznych szczególnie uroczyście obcho-

ryk i prawnik prof. Olswald Balzer w dziele

wiersz Kornela Ujejskiego.

Zaczynano od aktualności i ważnych

bo ,,przecież w domu można zjeść byle co,

dzony. Żywiolowa manifestacja polskiego

swym pt. ,,Reformy spoleczne i polityczne

tematycznie artykulów.

a zawsze to będzie więcej na pierwszego".

W rocznicę Konstytucji

spoleczeństwa Ziem Poludniowo-Wschod-

Konstytucji 3 Maja" tak pisze o znaczeniu

Byloby dobrze, gdyby rzeczywiście bylo

Praca oświatowa w kresowej

3-go Maja

nich ma stać się wyrazem naszej solidar-

tej konstytucji:

czem wartościowym to mleko zastąpić, ale

wsi

(Fragment)

ności. Dzień ten jako dzień powszechnej

,,Jest w dziejach Polski, wypadków nie-

często zdarza się, że zastępuje się je mlekiem

radości musi wypaść wspaniale i glośnym

malo: czy to owa wielka praca organizacyjna,

Od dwu lat do Czytelni naszej przycho-

jalowem, którego już odciągnięto śmietanę.

echem odbić się w życiu polskich miast

dokonana przez Chrobrego, która na dlugie

dzi ,,Nasza Praca", w której często czytamy

Synowie stu pokoleń,

Popularnie nazywa się to mleko wirówką, lub

i wsi. Zwarte wystąpienie wszystkich

czasy tchnęla w mlody organizm Polski silę

sprawozdania z życia rozmaitych Czytelni.

Wielkiej przeszlości dziedzice,

,,kręcichą", a jego wartość odżywcza równa

Polaków w jednym wielkim manifeście

życia i silę rozwoju, czy dzielo zjednoczenia,

Zachęceni tym, pragniemy i my podzielić|

Z nędz mnogich, do wyzwoleń

się mniej więcej wartości wody.

będzie najdosadniejszym odbiciem naszej

przeprowadzone przez Lokietka, które rozbi-

się z czytelnikami T. S. L.-owego pisma na-

W sobie znajdziecie skarbnicę.

Czy jest to wlaściwe pożywienie dla

wspólnej ,,myśli w sprawach o zasadniczym

te dzielnice sprzęglo w jedną calość, czy owa

szymi troskami i radościami.

Boga na pomoc weźcie,

dzieci? Oto pytanie, na które niestety nie

znaczeniu".

praca gospodarcza i cywilizacyjna wielkiego

Wioska nasza, Wulka (pow. Brzeżany)

zawsze zwracamy uwagę, na które nie zwra-

Przy organizacji obchodów i imprez nie

Kazimierza, która Polskę podniosla do zna-

jest jedną z wielu wiosek kresowych, gdzie

Ducha podnieście!

cają uwagi mieszkańcy wioski, powodowani

możemy zapominać o tym, że ,,Dar Narodowy

czenia potęgi, czy dzielo Unii Jagiellowej, Li-

żywiol polski, chociaż nieliczny nie da się

Co stracone, do zdobycia!

często troską o pieniądze. Wprawdzie są to

3-go Maja" jest podstawą dzialalności T. S. L.

twy i Rusi z Polską, która cywilizacji zachod-

zgnieść, ani ,,pogrześć mowy". Od r. 1929 ist-

Ale oprócz laski nieba,

wypadki coraz rzadsze, wprawdzie ogólna

­ Musimy dopilnować, by dzień ten należycie

niej szerokie na wschód rozwarla wrota, czy

nieje u nas Czytelnia T. S. L. Warunki rozwoju

Wiary trzeba!

troska o dzieci cechuje polskie spoleczeń-

wykorzystany przez powszechną zbiórkę

ów pogrom nawaly germańskiej, na polach

tej placówki są bardzo trudne, gdyż nie mamy

Pracy ­ spójni ­ walki ­ życia!

stwo ­ jednak popelniamy czasem blędy bez

znacznie przyczynil się do pomnożenia fun-

Grunwaldu poczęty, toruńskim traktatem

wlasnego lokalu. Od czasu do czasu przyjmie

większego zastanowienia się.

duszów na cele oświatowe. Na terenie calej

dokonany, czy zwycięstwa moskiewskie Ba-

nas do swej chaty któryś z czlonków, czę-

Maj ­ to również kolejna rocznica

Spóldzielczość na wsi jest konieczna,

Malopolski Wschodniej odpowiednio zorga-

torego, czy wreszcie pamiętne wiktorie wie-

ściej kwaterujemy w szkole, zwlaszcza jeśli

śmierci Marszalka Pilsudskiego.

jest niezbędna i daj Boże, ażebyśmy na

nizowane uroczystości, pochody i wiece win-

deńskie Sobieskiego. Ale już to w zestawieniu

chodzi o większe obchody i przedstawienia.

każdym polu mieli tak rozwiniętą, jak na

Okólnik na dzień 12 maja

ny skoncentrować uwagę calej ludności pol-

tych najjaśniejszych kart historii naszej ude-

Pomimo to Czytelnia rozwija się pomyślnie.

polu mleczarstwa. Nie wolno jednak być

skiej na potrzebę zespolenia się i rozpoczęcia

rza, że ich najwięcej przypada na czasy daw-

Urządzamy zebrania, pogadanki, uroczyste

Naczelny komitet uczczenia pamięci

skrajnym. Wiemy przecież, że ,,lepiej jest

zgodnej wspólpracy. Uroczystości majowe

niejsze, że od końca wieku XVI nie ma żadnej

obchody i przedstawienia.

Marszalka Józefa Pilsudskiego rozeslal do

nie dosolić, aniżeli przesolić", najlepiej zaś

wypelnić należy ponadto wszelkiego rodzaju

tak świetlnej jak tamte, bo i zwycięstwo wie-

Niedawno zainstalowaliśmy w Świetli-

komitetów wojewódzkich okólnik tej treści:

jest osolić tyle, ile potrzeba.

imprezami, któreby ściągnęly jak największą

deńskie, to raczej blysk wojennego geniuszu

cy 3 lampowy radio aparat, który w wiosce

,,Dzień 12 maja, jako dzień żaloby narodowej,

Pamiętając o tem starem, a tak mądrem

rzeszę ludności polskiej i na dlugo utrwalily

wodza i zamierającego już rycerskiego du-

tak cichej i odleglej jak nasza, jest wielką

obejmuje kraj caly. Nie od formy zewnętrz-

przyslowiu: ,,W zdrowym ciele -- zdrowy duch",

się w ich pamięci, a idea zgody i wspólnego

cha szlachty, aniżeli korzyść narodu, istotna

przyjemnością, a zarazem lącznikiem ze

nej, ale od nastroju wewnętrznego zależy

wychowujmy te zdrowe ciala ­ dajmy więc

porozumienia, aby stala się odtąd zasadą na-

i w skutkach trwala, taka, jaką każdy wielki

światem kulturalnym. Duszą Czytelni jest

uczczenie pamięci Józefa Pilsudskiego. Dzień

przynajmniej dzieciom pelne tluste mleko!

szego życia.

fakt historyczny przynosi ze sobą. W tym

jej prezes, kier. Szkoly Maria Goląbkowa,

ten przeto nie zostaje wolny od pracy. Celem

L. Cag

Naczelnym haslem calej dzialalności

więc dlugim okresie dwu przeszlo wieków,

która organizuje zebrania, przedstawienia

modlitewnego skupienia w godzinach przed-

Sekretariatu Porozumiewawczego jest: or-

w którym wypadków wielkich prawie nie

i wszelkie imprezy. W ostatnich czasach

poludniowych odbędą się nabożeństwa

Maj zaczynal się rocznicą Konstytu-

ganizacja spoleczeństwa polskiego do zgod-

ma, pięknych wcale niewiele, a smutnych

zyskala Czytelnia gorliwych czlonków

żalobne w świątyniach wszystkich wyznań

cji. Na ten temat byl artykul redakcyjny

nego wysilku nie dla obrony, lecz dla pelnej

i ­ czasem wstrętnych, nadto, Konstytucja

w osobach sąsiednich wlaścicieli ziem. pp.

W rocznicę momentu zgonu, tj. o godzinie

w pierwszym majowym numerze:

Walerego i Eugenii Akielaszków, którzy nie

20.45 zapanuje 3 minutowa ,,chwila ciszy".

szczędzą pomocy materialnej, a ostatnio po-

W tym momencie ustaje wszelki ruch

i dźwięk. Stają przechodnie na drogach i uli-

darowali dla Czytelni piękny komplet ksią-

żek i pism ilustrowanych.

cach, wszelkie pojazdy, motory, koleje. Radio

transmitować będzie nabożeństwo z katedry

TSL dbala o zdrowe żywienie dzieci...

o godz. 10-ej, pogadankę dla dziatwy szkol-

nej od 11.30 do 11.57, nadanie werbli przed

Dajmy dzieciom

momentem ciszy i dźwięków dzwonów ­ po

pelnowartościowe mleko

momencie ciszy.

Każda matka, każdy ojciec kocha swoje

O godz. 20.50 ­ hold muzyki polskiej,

dzieci nade wszystko. Dziecko ­ jako najwięk-

poświęconej pamięci Marszalka Pilsud-

skiego w Filharmonii warszawskiej.

szy skarb rodziców, jest dla nich wszystkiem.

Niestety wieś nasza w wielu wypadkach robi

Los drobnej szlachty z Podkarpacia byl

wielką krzywdę dzieciom, często nie wiedząc

nie do pozazdroszczenia.

o tym. Chcę zwrócić tylko na jeden zasad-

niczy moment uwagę. W ostatnich latach

Szlachta zagrodowa

rozwinęla się bardzo silnie spóldzielczość

na Podkarpaciu

mleczarska. ­ W każdej gminie, czy nawet

gromadzie znajduje się centrala, albo filia mle-

Wzdluż calego Podkarpacia rozsiadly

czarska. Przyczynily się one w dużej mierze

się w Malopolsce liczne osady polskiej

GMACH TSL W ROMANÓWCE K. TARNOPOLA

do poprawy bytu rolnika, stanowiąc bardzo

szlachty zagrodowej. Ludność tych wsi,